Shkruan: Denko Maleski
Përbërja komplekse etnike e vendit tonë kërkon kujdes gjatë formulimit, jo vetëm të politikës së brendshme, por edhe ndërkombëtare. Këto ditë si maqedonas ankohemi se përfaqësuesit shqiptarë në qeveri nuk janë mjaft të ndjeshëm ndaj traumave tona identitare ndaj Bullgarisë, duke harruar faktin se na pritën me durim çerek shekulli në mosmarrëveshjen me Greqinë.
Ne ishim me fat që bashkatdhetarët e tyre në Shqipëri dhe Kosovë, të zënë me problemet e tyre, nuk lëvizën drejt BE-së më shpejt se ne. Kosova do të mbetet mbrapa derisa të zgjidhet mosmarrëveshja me Serbinë, por Shqipëria ka ecur përpara. Politikanët maqedonas dhe shqiptarë në shtetin tonë të përbashkët duhet të mendojnë për efektet që kjo do të ketë në Maqedoni. Lëvizja e përshpejtuar e Shqipërisë drejt BE-së dhe qëndrimi në vend të vendit tonë është një recetë telashe. Shembulli i suksesshëm i shndërrimit të shoqërisë shqiptare në një demokraci të begatë në anën tjetër të kufirit të hapur, në mungesë të një rritjeje të tillë në vendin tonë, mund të jetë një rast për radikalizimin e popullsisë shqiptare.
Nuk e di se si është gjendja sot, por në një libër të një profesori norvegjez të rreth pesëmbëdhjetë vjet më parë, në një anketë të bërë mes shqiptarëve në Maqedoni, Kosovë dhe Serbi, kur ju pyetën nëse jeni pro bashkimit me Shqipërinë, përqindja më e madhe e atyre që u deklaruan “për” ishte në Maqedoni. Mendoj se ishte rreth 60 për qind. Nëse është kështu, atëherë e vetmja gjë që ruan shtetin është vetëdija e politikanëve shqiptarë që nga përbërja e parë parlamentare e këtej, sepse një ndërmarrje e tillë nuk është e mundur pa luftë, as me luftë, siç është shembulli me Bosnjën dhe i 2001-shit në vendin tonë.
Paralajmërimi i mundësisë së radikalizimit të marrëdhënieve ndëretnike në rast të bllokimit të rrugës drejt BE-së me refuzimin e VMRO-DPMNE-së për të votuar për ndryshime kushtetuese nuk duhet të kuptohet si kërcënim nga askush. Nëse treguesit e shkencëtarit norvegjez janë të sakta, bëhet e qartë se vetë politikanët shqiptarë po bëjnë përpjekje në drejtimin e duhur, duke shkuar kundër vullnetit të popullit të tyre. Prandaj, pyetja nëse LSDM dhe BDI do të ndërmarrin diçka dhe do të “luajnë” në fushëbetejë të konflikteve ndëretnike është shumë “e cekët” nëse nuk kalohen amendamentet kushtetuese. Ata nuk duhet të bëjnë asgjë që të ndodhin konflikte. Mendoj se rreziku është, para së gjithash, nga dalja e gjeneratave të reja të politikanëve shqiptarë të mirëarsimuar, të cilët në vitet e stagnimit të shtetit maqedonas mund të kërkojnë zgjidhje në një opsion tjetër nga ai i mëparshmi. Jo, nuk e kam fjalën me plumba, por me kuti votimi. Domethënë, kam frikë se opsioni i ndryshimit të kufijve është gjithashtu një opsion që mund të gjendet në tavolinë në kushtet e shteteve të dështuara ballkanike, siç na e treguan nacionalistët me ngjyra të ndryshme që shkatërruan Jugosllavinë.
Edhe në kohën e rënies së saj, Douglas Hurd, ministri i jashtëm britanik, parashtroi parimin: autoritetet nuk mund të qëllojnë qytetarët e tyre për të ruajtur shtetin. Kjo nuk bëhet në Evropën demokratike, kështu që nuk ka gjasa që dikush të qëllojë skocezët në rast të një referendumi të suksesshëm të shkëputjes. Natyrisht, askush nuk mund të përjashtojë, në përpjekje për të na penguar të shkojmë në rrugën e rrezikshme me fitoren e VMRO-DPMNE-së, që fuqitë e mëdha perëndimore të mund të përdorin fondet nga arsenali sekret për të përmbysur ose instaluar regjime, veçanërisht tani që jemi në fillimin e një lufte të re të ftohtë me Rusinë dhe Kinën. Në atë luftë të re, të jesh me Amerikën do të thotë të pranosh “Propozimin francez” dhe të jesh kundër Amerikës do të thotë ta refuzosh atë. Një situatë e tillë ka pasoja për partinë në pushtet dhe për popullin. Kështu është në politikë, veçanërisht në politikën ndërkombëtare: ju (VMRO-DPMNE) imagjinoni se e kontrolloni situatën, por, në fakt, situata ju kontrollon. Nëse kjo është e vërtetë, atëherë partia e nacionalistëve maqedonas ka pak shanse për të përmbysur “Propozimin francez”.
Por nuk ka asnjë garanci se ky skenar do të ndodhë. Aleatët perëndimorë mund të vendosin të mos na lënë në fatin tonë, pastaj të shohin se çfarë të bëjnë më pas me një komb, intelektuali “i parë” i të cilit nominalisht i lutet St. Ilija Gromovniku të godasë me rrufe armiqtë e brendshëm dhe të jashtëm dhe kryeministri i mundshëm ua përcjell bashkëbiseduesve të huaj emocionet e tij për atdheun.
Duhet të mendojmë shumë tani e tutje. Le të mendojmë se çfarë do të bëjmë në fund të historisë që do të fillonte me bllokimin e negociatave me BE-në. Me fjalë të tjera, ne duhet të mendojmë në mënyrë strategjike. Një opinion i tillë thotë se prapambetja e shtetit maqedonas në procesin e integrimeve evropiane në krahasim me ngritjen e Shqipërisë, do të jetë një dëshmi e dukshme e paaftësisë sonë për të ecur përpara. Dëshmi se ne maqedonasit edhe këtu nuk arrijmë t’i zgjidhim me kohë mosmarrëveshjet tona me fqinjët dhe se i ashtuquajturi “gur në qafën” e maqedonasve, i quajtur “shqiptarë”, është në fakt “gur në qafën” e shqiptarëve, i quajtur “maqedonas”. Atëherë do të jemi në telashe të mëdha.