Vaksina HPV në vendin tonë përdoret që nga viti 2008 dhe që nga viti 2009 është futur në kalendarin e rregullt të imunizimit. Që nga viti 2024 këtë vaksinë do të mund ta marrin edhe meshkujt, me qëllim parandalimin e transmetimin dhe përfshirje më të lartë në mbrojtje të sëmundjeve të lidhura me virusin HPV. Sipas Kalendarit të Imunizimit, fëmijët e moshës 12 vjeç duhet të marrin dy doza të vaksinës HPV dhe fëmijët mbi 15 vjeç duhet të vaksinohen me tre doza të vaksinës. Deri më sot në vendin tonë është përdorur vaksina 4-valente kundër infeksionit HPV dhe prej këtij muaji do të përdoret vaksina 9 valente e cila mundëson uljen e rrezikut për lezione prekanceroze dhe kanceroze.
Autore: Arta Sefadini
Edh pse kanceri i qafës së mitrës mund të parandalohet përmes vaksinimit dhe kontrolleve të hershme për HPV, ky kancer ende përfaqëson kancerin e dytë më të shpeshtë në vendin tonë.
Ndërkaq në Evropë, në vitin 2020, sipas të dhënave nga GLOBAL CANCER OBSERVATORY, kanceri i qafës së mitrës është kanceri i nëntë më i shpeshtë i grave me afërsisht 58,169 raste të reja dhe 25,989 vdekje.
Kanceri i qafës së mitrës, 25 mijë gra në Evropë vdesin çdo vit
Incidenca dhe vdekshmëria ndryshojnë në shtete të ndryshme të Evropës, nga më pak se 5 deri në 26 raste të reja dhe 1 deri në 10 vdekje për 100,000 gra1. Çdo vit, mbi 25,000 gra vdesin nga kanceri i qafës së mitrës në Evropë. ( https://www.hpvworld.com/articles/strengthening-hpv-vaccination-coverage-data-quality-and-communication-in-europe-with-project-perch/ )
Megjithëse vaksinat HPV janë të disponueshme që nga viti 2006, si prezantimi ashtu edhe mbulimi ende nuk arrijnë nivelet optimale. Në rajonin evropian të OBSH-së, vlerësohet se në vitin 2022 mbulimi i programit të vaksinimit HPV tek femrat ishte 32%, me dallime të konsiderueshme midis programeve individuale në të gjithë Evropën: nga më pak se 5% në më shumë se 90%. Këto pabarazi nxjerrin në pah nevojën urgjente për të trajtuar parandalimin dhe menaxhimin e kancerit të qafës së mitrës në Evropë.
HPV- HUMAN PAPILLOMA VIRUS – përgjegjës për lezionet prekanceroze të qafës së mitrës, kancerin e vaginës, vulvës, kancerin anal dhe kancerin orofaringeal
“Vaksina HPV siguron parandalimin parësor të infeksionit HPV ose mbrojtjen nga pasojat e infektimit me HPV. Virusi human papilloma, ose shkurt HPV, është agjenti infektiv më i zakonshëm seksualisht i transmetueshëm. Ai është përgjegjës për zhvillimin e të të ashtuquajturit lythat seksuale ose kondilomat, të cilat shkaktohen nga viruse me rrezik të ulët, por gjithashtu shkakton shfaqjen e të ashtuquajturave. Lezionet parakanceroze të qafës së mitrës ose të njohura në popull si lytha përfaqësojnë rrezik për zhvillimin e kancerit të qafës së mitrës. Por kjo nuk është e gjitha, HPV shkakton edhe kancere të tjera, si kanceri i vaginës, vulvës, kanceri anal si dhe kanceri orofaringeal (p.sh. kanceri i laringut, laringiti). Pra, me vaksinën HPV, rreziku i këtyre llojeve të kancerit te femrat ulet ndjeshëm,” thotë prof. dr. Igor Aluloski – spec. Gjinekolog.
Vaksinën HPV mund ta marrin edhe meshkujt
Vaksina HPV në vendin tonë përdoret që nga viti 2008 dhe që nga viti 2009 është futur në kalendarin e rregullt të imunizimit. Që nga viti 2024 këtë vaksinë do të mund ta marrin edhe meshkujt, me qëllim parandalimin e transmetimin dhe përfshirje më të lartë në mbrojtje të sëmundjeve të lidhura me virusin HPV.
Sipas Kalendarit të Imunizimit, fëmijët e moshës 12 vjeç duhet të marrin dy doza të vaksinës HPV dhe fëmijët mbi 15 vjeç duhet të vaksinohen me tre doza të vaksinës. Deri më sot në vendin tonë është përdorur vaksina 4-valente kundër infeksionit HPV dhe prej këtij muaji do të përdoret vaksina 9 valente e cila mundëson uljen e rrezikut për lezione prekanceroze dhe kanceroze.
“Deri më tani është përdorur një vaksinë 4 valente, por nga muaji i ardhshëm do të përdoret vaksina 9 valente, e cila ka edhe 5 serotipe shtesë, ato aktuale janë 6, 11, 16, 18 dhe tani përbërja e kësaj vaksine përfshin edhe mbrojtjen kundër serotipeve 31, 33, 45, 52, 58. Në këtë mënyrë rritet efekasiteti i kësaj vaksine ndaj këtyre 5 serotipeve shtesë dhe një modernizim shtesë është se nga ky vit do të jetë në dispozicion për djemtë e së njëjtës moshë 12-15 vjeç dhe me mundësi për ta marrë deri në 18 vjeç, pra deri në mbarimin e shkollës së mesme. Regjimi i dozimit mbetet i njëjtë, që do të thotë se djemtë dhe vajzat e moshës 12-15 vjeç do të marrin 2 doza, ata të moshës 15-18 vjeç do të marrin 3 doza. Qëllimi i vaksinimit tonë është i dyfishtë, përveç rritjes së përbërjes së serotipeve që mbrojmë, përfshirja e vaksinimit të djemve do të ndikojë në parandalimin e transmetimit, transmetimin e infeksionit, por edhe në mbrojtje më të madhe të sëmundjeve të lidhura me HPV”, sqaroi Aleksandra Grozdanova, Koordinatore Nacionale për Imunizim.
Vaksina HPV mbron meshkujt nga kanceri i penisit, anusit, orofaringeal
“Me këtë vaksinë meshkujt mbrohen nga kondilomat dhe kanceri i penisit, anusit dhe orofaringealit, i cili shfaqet shumë më shpesh se tek popullata femërore. Përveç kësaj, me vaksinimin e popullatës mashkullore rritet ndjeshëm shtrirja e popullsisë së vaksinuar, e ashtuquajtura. “imuniteti i tufës” dhe kështu zinxhiri i transmetimit të infeksionit është i prishur” thotë dr. Igor Aluloski.
Sipas Organizatës Evropiane të Kancerit, 22% e meshkujve në Evropë kanë një rrezik të lartë (onkogjen) infektimi me HPV, shifra ekuivalente për gratë është rreth 4% duke u rritur në rreth 21% në Evropën Lindore. Shumica e të infektuarve nuk do të zhvillojnë kancer – sistemi i tyre imunitar do ta trajtojë atë infeksion në mënyrë efektive, por disa edhe mund të preken nga kanceri.
Megjithatë, “Politika e Parandalimit të HPV Atlas” e Forumit Parlmanetar Evropian për të drejtat Sekuseale dhe Riprodhuese (EPF) dhe Organizatës Evropiane të Kancerit (ECO) tregon se, nga 47 vende në të gjithë rajonin evropian, vetëm pesë (të gjitha në Evropën Veri-Perëndimore) po implementojmë më së miri politikat, ekzaminimet dhe detektimin e hershëm. 17% e vendeve nuk ofrojnë një program vaksinimi kundër HPV, ndërsa 36% e bëjnë këtë por, nuk ofrojnë vaksinim neutral gjinor.
Vendet që kanë implementuar më së miri politikat e vaksinimit dhe kanë përfshirje më të madhe të të vaksinuarve kunder HPV përfshijnë Danimarkën, Suedinë, Finlandën, Mbretërinë e Bashkuar dhe Irlandën.
Përqindjen e lartë të vaksinimit këto vende e kanë arritur duke krijuar politika dhe programe të vaksinimit neutral ndaj gjinisë si dhe duke mundësuar vaksina të disponueshme lehtësisht, ekzaminim falas për HPV dhe informacione të sakta për rrezikun qe përfaqëson kjo sëmundje.
Ndryshe nga shtete e lartpërmendura Azerbajxhani dhe Bosnje-Hercegovina gjenden në fund të renditjes, për shkak të mungesës së politikave për zbulim të hershëm dhe informim të dobët mbi parandalimin e HPV-së. ( https://www.hpvworld.com/articles/bridging-gaps-in-hpv-prevention-the-hpv-prevention-policy-atlas-as-a-vital-communication-tool/ )
Vaksina kundër HPV-së jepet nga mosha 12-vjeçare
Sipas kalendarit të vaksinimit në RMV, këtë vaksinë mund ta marrin vajzat e moshës 12 vjeçare duke i dhënë dy doza në distancë 6-12 muaj por jo më pak se 5 muaj, si dhe mund ta marrin nga 15-19 vjeç, duke dhënë tre doza, doza e parë në 0 muaj, doza e dytë në 2 muaj dhe doza e tretë në 6 muaj. Po shqyrtohet mundësia e zgjerimit të vaksinimit tek gratë deri në 26 vjeç.
“Me vaksinimin në moshën e rekomanduar nga kalendari ynë midis 12-15 vjeç, arrihet përgjigja më e mirë imune e trupit, veçanërisht përpara se djemtë dhe vajzat të ekspozohen ndaj rrezikut të HPV-së,” thotë Aleksandra Grozdanova, Koordinatore Nacionale për Imunizim.
70 mijë doza të vaksinës HPV për 3 vitet e ardhshme
Është vlerësuar se vaksina HPV parandalon 70% të kancerit të qafës së mitrës, 80% të kancerit anal dhe më shumë se 40% të kancerit vulvoanal. Nga Ministria e Shëndetësisë informojnë që në vendin tonë për 3 vitet e ardhshme janë siguruar 70 mijë doza të vaksinës HPV nga i njëjti prodhues që ka prodhuar deri tani vaksinën 4 valente.
Qëllimi i OBSH-së dhe Shoqatës Evropiane të Kancerit është që deri në vitin 2030 të ketë një gjendje të çrrënjosjes apo ulje të të prekurve me kancer të qafës së mitrës.
Organizata Botërore e Shëndetësisë tani ka një strategji globale për eliminimin e kancerit të qafës së mitrës. Kjo ka tre elementë kryesorë: vaksinimin e të paktën 90% të vajzave, ekzaminimin e 70% të grave dhe trajtimin e të paktën 90% të lezioneve prekanceroze dhe kancereve invazive.
Prof. Dr. Aluloski – spec. Gjinekolog thotë që ne jemi ende shumë larg zbatimit të kësaj strategjie, shumë larg arritjes të shifrave 90-70-90%. Si pasojë e kësaj kemi incidencë të madhe të kancerit të qafës së mitrës në vendin tonë për shkak të mbulimit të ulur me vaksinën HPV,si dhe paraqitjes së ulët të grave në programet parandaluese, dhe kontrollet rutinë te gjinekologu për të zbuluar në kohë kancerin e qafsë së mitrës.
Forumi Parlamentar Evropian për të Drejtat Seksuale dhe Riprodhuese (EPF) dhe Organizata Evropiane e Kancerit (ECO), në vitin 2023 publikuan të dhëna mbi shtete që kanë politikë më të mirë në zbatimin e vaksinimit kundër HPV, dhe ato që nuk implementojnë asnjë lloj politike për të rritur ndërgjegjësimin e njerëzve pro-vaksinimit.
( https://www.epfweb.org/sites/default/files/2023-11/HPV%20Atlas_EN%202023-JUN19%20%281%29.pdf )
RMV, 60 paciente humbin jetën çdo vit nga kanceri i qafës së mitrës
Maqedoninë e Veriut çdo vit regjistrohen 105 raste të reja me kancer të qafës së mitrës dhe rreth 60 paciente humbin jetën çdo vit për shkak të kushteve që lidhen me këtë sëmundje.
Në vendin tonë mbulimi i vaksinimit me vaksinën HPV është i pamjaftueshëm. Përqindja e vajzave 14 vjeç që kanë marrë dy doza të kësaj vaksine ka qenë ndërmjet 54-57%, kjo ishte në vitet para të pandemisë Covid-19.
Ky tekst është prodhuar si pjesë e projektit “Mediat për BE” i zbatuar nga EUROTHINK dhe partnerët ALDA dhe BIRC, i mbështetur financiarisht nga BE. Qëndrimet e shprehura në tekst janë përgjegjësi vetëm e autorit dhe EUROTHINK-ut dhe nuk pasqyrojnë qëndrimet dhe pikëpamjet e Bashkimit Evropian.
