Maqedonia e Veriut është në prag të marrjes së kryeministrit të parë shqiptar, i cili do të jetë në krye të qeverisë për 100 ditët e ardhshme, deri në zgjedhjet e 8 majit. Zgjedhja i ra Talat Xhaferit – politikan me përvojë të BDI-së, kryetar aktual i Kuvendit dhe ish-ministër i Mbrojtjes (2013-2014). Votimi për qeverinë e re teknike duhet të përfundojë deri në mesnatën e së dielës (28 janar), pas së cilës nisin aktivitetet e përshpejtuara për zgjedhjet e pranverës në vend.
Ndërkohë që në kampin maqedonas po thyhen shtiza për idenë e një kryeministri shqiptar, e cila ka hasur në një sërë polemikash dhe iniciativash për të shfuqizuar “qeverinë e Përzhinës”, komuniteti etnik shqiptar në vend beson se kjo është një simbolikë, akt politik, i cili do të kontribuojë në përmirësimin e marrëdhënieve ndëretnike. Ndonëse është një funksion që do të zgjasë vetëm 100 ditë, simbolika është shumë e fortë se nuk ka poste të ndaluara për asnjë qytetar të këtij vendi, pavarësisht përkatësisë etnike, thonë analistët me të cilët foli Deutsche Welle.
“Momenti i Obama”
Kryeministri i parë shqiptar etnik është një lloj “momenti i Obama” në Maqedoninë e Veriut, thotë gazetari dhe analisti Xhelal Neziri për DW.
Kjo, sipas tij, do të thotë se shoqëria është pjekur dhe se marrëdhëniet ndëretnike nuk janë më në atë nivel që të trajtohen si pika më e cenueshme e shtetit.
“Çdo kryeministër zbaton ligjet e miratuara nga Kuvendi, ku vullneti i qytetarëve reflektohet përmes zgjedhjeve të drejtpërdrejta. Në rastin e kryeministrit shqiptar, megjithatë, simbolika është e fortë se nuk ka poste të ndaluara për asnjë qytetar të këtij vendi, pa dallim etnie”, thekson Neziri.
Si në rastin e Barak Obamës në SHBA, Rishi Sunak në Mbretërinë e Bashkuar, Dritan Abazoviqit në Mal të Zi dhe në rastin e Maqedonisë, një moment si ky, thotë bashkëbiseduesi ynë, flet për pjekurinë demokratike të komunitetit etnik shumicë, i cili vendos vlerat demokratike para politikave ekskluzive, politika që janë sinonim i diskriminimit.
Një hap i vogël por domethënës për marrëdhëniet ndëretnike
Zgjedhja e kryeministrit shqiptar për 100 ditë është më shumë një akt politik simbolik, i cili mund të kontribuojë në përmirësimin e marrëdhënieve ndëretnike në vend. Në këtë drejtim shkojnë edhe mendimet e profesorit universitar të gazetarisë dhe komunikimit publik, Sefer Tahiri.
“Zgjedhja e një kryeministri që vjen nga komuniteti etnik shqiptar është një hap i vogël drejt asaj për të cilën përpiqen shumica e qytetarëve – e kjo është shoqëria kohezive dhe integruese. Mendoj se është më shumë një akt politik simbolik, i cili do të kontribuojë në përmirësimin e marrëdhënieve ndëretnike, sepse deri më tani, përveç kryetarit të Kuvendit, nuk ka pasur asnjë përfaqësues nga komuniteti shqiptar në pozitat më të larta”. , thekson Tahiri për DW.
Fakti që një kryeministër shqiptar do të jetë në krye të shtetit deri në zgjedhjet e pranverës, sipas bashkëbiseduesit tonë, është një hap i mirë, një akt që kontribuon që komuniteti shqiptar të rrisë nivelin e besnikërisë ndaj shtetit. “Duhet të jemi të vetëdijshëm se ai nivel është shumë i ulët”, thekson Tahiri.
Një ide e kritikuar
Marrëveshja për “kryeministër njëqind ditësh shqiptar” u shpalos më 18 gusht 2020, pas bisedimeve për formimin e Qeverisë që liderët e LSDM-së dhe BDI-së, Zoran Zaev dhe Ali Ahmeti, dhe sekretarët e përgjithshëm Ljupço Nikolovski dhe Artan. Grubi kishte në Klubin e Deputetëve.
“Ideja ishte për afrim, një mesazh që shqiptarët të marrin përgjegjësinë për një shtet të përbashkët. Më duhet ta falënderoj Zaevin për guximin e tij dhe e mirëpres faktin që do të ketë kryeministër shqiptar në 100 ditët e fundit të kësaj qeverie”, tha atëherë Ahmeti.
Katër vite më vonë, kjo pyetje shkakton ende një sërë polemikash në publik. Kritikat më të ashpra vijnë nga opozita VMRO-DPMNE, e cila vazhdimisht ka thënë se është e gatshme ta “fshijë” qeverinë teknike, vetëm që të mos ketë kryeministër teknik nga radhët e BDI-së. Mesazhet e fundit nga partia janë se do të mbështesin qeverinë teknike, por jo Talat Xhaferin si kryeministër teknik.
Sipas analistëve, kundërshtimi i VMRO-DPMNE-së është pjesë e strategjisë së tyre parazgjedhore për të mbledhur sa më shumë vota, veçanërisht ato të ekstremit të djathtë dhe të majtë.
Strategjia për të fituar vota
“Kundërshtimin e VMRO-DPMNE-së për zgjedhjen e Talat Xhaferit kryeministër teknik më shumë e shoh si strategji për të fituar vota politike. Ne e dimë se VMRO-DPMNE është një parti politike e krahut të djathtë, shumica e elektoratit të tyre është ende në të kaluarën – dhe ata japin vota bazuar në atë se sa e fortë është retorika etno-nacionaliste, dhe në këtë mozaik, do të thosha, kundërshtimi ndaj zgjedhjes së Xhaferit”, analizon Sefer Tahiri.
Sipas tij, nuk bëhet fjalë për të kundërshtuar zgjedhjen e personit – konkretisht Talat Xhaferi, nuk bëhet fjalë as për faktin se vjen nga BDI. “Në kohën e VMRO-DPMNE-së ka qenë ministër i Mbrojtjes, ndërsa BDI ka qenë dhjetë vjet në qeveri me VMRO-DPMNE-në. Besoj se kjo parti është ende në fazën e riorientimit në një farë mënyre, ndoshta për të realizuar moton ‘Maqedonia për të gjithë qytetarët’”, thekson bashkëbiseduesi i DW-së.
Njëqind ditë janë të shkurtra për disa, ndërsa për të tjerë është një periudhë e mjaftueshme për të testuar idenë e një kryeministri 100-ditor shqiptar.
Analisti politik Sefer Selimi, për DW, vlerëson se nëse marrëveshja politike vazhdon dhe Talat Xhaferi zgjidhet kryeministër i parë shqiptar, në thelb dhe në praktikë nuk do të ndryshojë asgjë në veçanti. “Por do të jetë më shumë një akt simbolik që duhet të përçojë një mesazh të qartë për integrimin e plotë të shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut. Dhe me kaq të shtypen më shumë mite, përfshirë edhe atë më të madhin – për ‘besnikërinë’ e shqiptarëve ndaj shtetit”, thotë ai.