Parë në këtë kontekst politik të sigurisë, opozita maqedonase duhet ta dijë se me refuzimin e “propozimit francez” kundërshton jo vetëm qeverisjen e LSDM-së, BDI-së dhe koalicionit, por edhe politikat e BE-së dhe SHBA-së. Është një kafshatë shumë e madhe për shtetin e brishtë maqedonas në rast se politika e tyre bëhet politikë shtetërore.
Shkruan: Denko Maleski
Udhëzimi nga “përvoja jonë greke” në kontestin e emrit është që të mos i sjellim anëtarët e BE-së në një situatë ku të ketë një konflikt midis “neve” dhe “atyre”. Pse? Sepse aleancat krijohen për të mbrojtur interesat e anëtarëve të tyre. Më shumë që mund të shpresojnë një vend aspirant është kompromisi. Një kompromis i tillë është një “propozim francez”. Është ai që nuk përballet me të kaluarën dhe detyrimin për të pastruar “historinë e përbashkët”, por shteti bullgar përballet me të tashmen dhe me konfirmimin e bashkimit të kombit, gjuhës dhe shtetit maqedonas, fati i të cilit është në duart tona. Mësimi i dytë nga mosmarrëveshja me fqinjin jugor është se shanset për një zgjidhje nuk duhen humbur, sepse kaskada e transfertave të interesit ndërmjet shteteve e ka bërë procesin të vështirë dhe shpeshherë jopërfundimtar pa një angazhim të fuqishëm nga një fuqi e madhe. Angazhime të tilla janë të rralla sepse fuqitë e mëdha shmangin përfshirjen në konflikte që nuk u përshtaten interesave të tyre kombëtare. Në kohën tonë dhe tani, për momentin, BE dhe SHBA janë të rreshtuar për një proces që hap rrugën e fillimit të negociatave.
Ku nxitojmë kur e dimë se procesi do të zgjasë të paktën 15, 20 vjet, thonë kundërshtarët e kompromiseve tona për 30 vjet. Qeveria përgjigjet se e bashkuar rreth qëllimit të përbashkët, procesi mund të përfundojë për 7 vjet, deri në vitin 2030. Kjo data u përmend këto ditë edhe Parlamentit Evropian. Edhe pse është e vështirë të parashikohet e ardhmja e politikës ndërkombëtare, mendoj se qeveria është afër së vërtetës. Këtë e dikton gjeopolitika e re të kontinentit evropian, e krijuar pas agresionit rus kundër Ukrainës. Në kontekstin e luftës në kontinentin evropian dhe të pas-pajtimit në Evropë, çështjet politike dhe të sigurisë fituan peshë në kurriz të kritereve të tjera të anëtarësimit. Pavarësisht se si përfundon lufta në Ukrainë, përveç, natyrisht, në rastin e një holokausti bërthamor, dy procese do të zhvillohen paralelisht. E para është forcimi i unitetit midis vendeve anëtare të NATO-s në lidhje me autokracinë ruse dhe zgjerimin e BE-së me Ukrainë dhe me ish-republikat fqinje sovjetike. E dyta është hapja e procesit për kthimin gradual të Rusisë në sistemin ndërkombëtar përmes negociatave, në fakt procesi i parë tashmë ka filluar. Ai proces po bën presion mbi vendet e Ballkanit për të zgjidhur mosmarrëveshjet e tyre të ndërsjella (Kosova dhe Serbia; serbët, kroatët dhe boshnjakët në Bosnje; Maqedonia dhe Bullgaria). Si rezultat i këtij procesi, është e mundur të ndiqet procesi i integrimit të tyre të përshpejtuar në BE sipas kritereve të sigurisë dhe politike, të ngjashme me zgjerimin me Rumaninë dhe Bullgarinë ose në një formë tjetër. Përgatitja për atë zgjerim eventual është parësore për vendin tonë. “Propozimi francez” e bën të mundur. Sepse nëse rruga para nesh bllokohet nga një vend anëtar, fuqitë e mëdha nuk do ta prishin aleancën për ne.
Nga më vijnë këto ide për përshpejtimin e historisë? Ka një tendencë që historia të përshpejtohet papritur. Një shembull i tillë është 14 korriku 1789, dita kur bie Bastilja dhe fillon Revolucioni Francez. Deri atë ditë, gjithçka ishte e qetë. Historianët që shpikën ditarin e mbretit Louis XVI thonë se për atë ditë mbreti shkroi: “Rien” (“Asgjë”). Ai nuk ishte në dijeni për kryengritjen e madhe që do të ndodhte atë ditë të mallkuar, kur e ndjera Marie Antoinette u ekzekutuan me gijotinë. Në kohën tonë, kundër të gjitha parashikimeve, një përshpejtim i tillë i brezit tim u vu re në vitin 1989 me rënien e Murit të Berlinit dhe tërheqjen e fuqisë ruse nga Evropa Lindore. Të paktën të gjitha parashikimet e mëparshme për të ardhmen e politikës botërore ishin se rivaliteti mes dy fuqive të mëdha, SHBA-së dhe BRSS, do të shënonte shekullin e njëzet e një. Lufta e Rusisë kundër Ukrainës është shembulli më i fundit. Deri dje ishte e pamendueshme që një fuqi e madhe bërthamore të të shkelte konventën e OKB dhe ta pushtonte dhe copëtonte një vend tjetër evropian. Historia është plot me surpriza, ndaj nuk është rastësi që dikush ka shkruar se të gjithë librat që u përpoqën të bënin parashikime për botën pas 10 vitesh ishin të gabuara.
E megjithatë, duhet të parashikohet. Mendoj se agresioni rus kundër Ukrainës, i cili shkaktoi një solidaritet të paprecedentë ushtarak dhe ekonomik midis vendeve evropiane, mund të reflektohet edhe në procesin e anëtarësimit në BE. Plani që Ukraina të nisë një proces të përshpejtuar të integrimit në BE do të shkojë paralelisht me përshpejtimin në Ballkan. Kështu ndodh gjithmonë kur rrezikohet interesi i sigurisë së fuqive të mëdha. Për ne është provë shpejtësia me të cilën u zgjidh mosmarrëveshja e fjetur prej tre dekadash për emrin mes Maqedonisë dhe Greqisë. Duke e shpallur interesin e saj të sigurisë, SHBA-të u angazhuan në të dy anët e kufirit greko-maqedonas dhe me lëvizje të koordinuara të diplomacisë së tyre i afruan të dy vendet drejt një zgjidhjeje që u realizua nga politikanë të guximshëm vendas. Anëtarësimi në BE po bëhet një sfidë e re e sigurisë për demokracitë evropiane si një mburojë kundër lëvizjeve të paparashikueshme të autokracisë së Putinit. Ecuria e Rusisë në luftën kundër Ukrainës, nga ana tjetër, tregoi se ky vend nuk mund të “kapërcejë” një Evropë të bashkuar me armë konvencionale dhe se BE-ja mund të mbrohej me sukses. Por Evropa, e cila shpenzon tre deri në katër herë më shumë për mbrojtje se Rusia, mund ta arrijë këtë vetëm e bashkuar. Parë në këtë kontekst politik të sigurisë, opozita maqedonase duhet ta dijë se me refuzimin e “propozimit francez” kundërshton jo vetëm qeverisjen e LSDM-së, BDI-së dhe koalicionit, por edhe politikat e BE-së dhe SHBA-së. Është një kafshatë shumë e madhe për shtetin e brishtë maqedonas në rast se politika e tyre bëhet politikë shtetërore.
Dhe së fundmi, për një tjetër faktor politik që sjell pasiguri të madhe se çfarë do të ndodhë në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe në vetë Amerikën. Është rikthimi i mundshëm i Donald Trump në postin e Presidentit të Amerikës në zgjedhjet e nëntorit të vitit të ardhshëm. Në vend, kjo mund të nënkuptojë fundin e demokracisë amerikane siç e njohim ne, thonë studiuesit amerikanë. Edhe pse prirja drejt evropianëve që të marrin më shumë përgjegjësi për sigurinë e kontinentit të tyre do të vazhdojë, ka rëndësi se kush ulet në Shtëpinë e Bardhë. Varet nga pikëpamjet politike, vlerat dhe karakteri i presidentit amerikan nëse kjo ndarje mes Amerikës dhe Evropës do të jetë rezultat i një marrëveshjeje për shpërndarjen e barrës financiare të sigurisë apo rezultat i një konflikti. Sido që të jetë, në të ardhmen BE-ja mund të bëhet më e rëndësishme se SHBA-ja për shtetin maqedonas, sigurinë, prosperitetin dhe mbijetesën e tij. Prandaj, ne duhet të jemi në BE sa më shpejt të jetë e mundur. Sepse, e lënë në dorën tonë, era mund të na largojë. Në një aleancë demokracish, do ta kemi më të lehtë të përballemi me surprizat e reja që do të na prezantojë politika ndërkombëtare, ajo sferë e rrezikshme e jetës njerëzore që është në ndryshim të vazhdueshëm.