Në spitalet në të gjithë botën, mjekët po tundin kokën në mosbesim ndërsa shikojnë pacientët me Covid-19, të cilët duhet të jenë në gjendje të rëndë ose të kapur nga hipoksia – mungesa e oksigjenit në indet e trupit – ata kontrolloj mediat sociale, bisedonjnë me infermierët dhe gati se nuk ankohen për siklet gjatë frymëmarrjes, raporton CNN, përcjell KDP.
Disa i kanë quajtur ata “hipoksikë të lumtur”, një gabim i gabuar për atë që mund të jetë një shërim i gjatë, i ngadaltë – ose më keq.
Termi i duhur mjekësor është “hipoksi e heshtur”. Ndodh kur njerëzit nuk janë të vetëdijshëm se po privohen nga oksigjeni dhe për këtë arsye po paraqiten në spital me shëndet shumë më të keq se sa e kuptojnë.
Në mënyrë tipike, këta pacientë kanë përjetuar disa simptoma Covid-19 për dy deri në shtatë ditë para se të paraqiten në spital duke u ankuar për shtrëngim të papritur të gjoksit ose nga paaftësi për të marrë frymë thellë, tha Dr. Richard Levitan, i cili ka qenë një mjek i dhomave të urgjencës për rreth 30 vjet.
Ndërsa ai praktikonte në Littleton Rajonale të Kujdesit Shëndetësor në New Hampshire, Levitan kohët e fundit kaloi gati dy javë vullnetarisht në dhomën e urgjencës së një spitali të qytetit të New York, afër epiqendrës së shpërthimit shkatërrues të qytetit.
Atje ai vëzhgoi që pacientët të vinin në dhomën e urgjencës me nivelin e oksigjenit në gjak deri në 50%, aq të ulët sa duhet të kishin qenë jo të ndërgjegjshëm, madje edhe të pavetëdijshëm. Ngopja normale e oksigjenit në gjak është midis 95% dhe 100%, dhe çdo gjë nën 90% konsiderohet anormale.
Për më tepër, tha Levitan, skanimet e mushkërive të këtyre pacientëve treguan shenja pneumonie aq të rënda, sa duhet të ishin në dhimbje të tmerrshme, pasi ndiznin frymën e tyre të ardhshme.
“Rrezet X të tyre dukeshin të tmerrshme, oksigjeni i tyre ishte i tmerrshëm, dhe megjithatë ata janë plotësisht zgjuar, vigjilentë në një celular dhe të gjithë thanë se ata kanë qenë disi të sëmurë për ditë”, tha ai.
“Dhe atëherë vetëm kohët e fundit ata vunë re ose gulçim ose lodhje ose diçka tjetër”, shtoi Levitan. “Kjo është ajo që është kaq tërheqëse për këtë sëmundje dhe po aq e tmerrshme.”
Është e tmerrshme sepse me kohën që një person e kupton se ata kanë probleme të merr frymë thellë dhe të arrijë për ndihmë, ai tashmë është sëmurë rrezikshëm.
“Disa në fund të fundit mund të kërkojnë një ventilator”, Levitan. “Ndërsa nivelet e dioksidit të karbonit rriten, lëngu ndërtohet në qeset e ajrit dhe mushkëritë bëhen të ngurta, gjë që çon në dështim akut të frymëmarrjes”.
Si mund të ndodhë kjo?
Mjekët spekulojnë se, për disa njerëz, problemet me mushkëritë Covid-19 përparojnë në një mënyrë që nuk është menjëherë e dukshme. Ndërsa pacientët përqendrohen në luftimin e simptomave të tilla si ethe dhe diarre, trupi fillon të luftojë kundër mungesës së oksigjenit duke shpejtuar frymëmarrjen për të kompensuar.
“Vetëm imagjinoni që keni pasur një gotë të plotë të ajrit, dhe tani ajo gotë bëhet gjysma e plotë,” tha pulmonologu i kujdesit kritik Dr. Cedric Rutland, një zëdhënës i Shoqatës Amerikane të Mushkërive. “Çfarë do të bësh natyrisht? Do të përpiqesh ta mbushësh atë dy herë më shpejt, sepse ke humbur gjysmën,” tha Rutland, i cili është gjithashtu një asistent profesor klinik në Universitetin e Kalifornisë, Riverside.
Njerëzit mund të mos jenë të vetëdijshëm për shkallën e frymëmarrjes më të shpejtë dhe të mos kërkojnë ndihmë, megjithatë nivelet e oksigjenit në gjak vazhdojnë të bien. Ndërkohë, trupi ngadalë tenton të rregullojë disi nivelet më të ulëta të oksigjenit, ashtu si ajo që ndodh kur një person udhëton në një lartësi më të lartë.
Deri në kohën kur këta pacientë futen në spital me mushkëri të gjymtuara dhe nivele të oksigjenit që rrëzojnë, “kjo ka ndodhur për pak kohë”. Megjithatë dëmi tashmë ka ndodhur. Jo vetëm që mushkëritë janë shkatërruar rëndë, mungesa e oksigjenit mund të ketë përfshirë tashmë organe të tjera në trup, të tilla si zemra, veshkat dhe truri.
Një hipoksi e heshtur që përparon me shpejtësi në dështimin e frymëmarrjes mund të shpjegojë pse disa pacientë më të rinj Covid-19 pa kushte shëndetësore themelore kanë vdekur papritur pasi nuk kishin përjetuar një gulçim serioz.
Në fillim të krizës, mjekët po vinin gati të gjithë ata që hynin me vështirësi në frymëmarrje në ventilatorët. Tani ata rezervojnë ato për të sëmurët rëndë, duke kuptuar që masa të tjera, të tilla si oksigjeni shtesë dhe pozicionimi i trupit, mund të funksionojnë po aq mirë për disa pacientë.
Në vitin 2012, Levitan bashkautoroi një letër në të cilën mjekët u ofruan 50 pacientëve oksigjen plotësues në vend të ventilatorëve dhe i pozicionuan në anët e tyre dhe në bark, pozicione që shpesh përdoren për të ndihmuar në hapjen e mushkërive të poshtme.
“Ne zbuluam se dy nga tre pacientë mund të shmangin një ventilator gjatë 24 orëve të para duke i vendosur ato me oksigjen dhe duke bërë këto manovra pozicionimi, siç janë shtrimi i tyre i prirur në stomakun e tyre”, tha ai.
Mbajtja e pacientëve jashtë ventilatorëve është një fitore e madhe për mjekët dhe pacientët. Ventilatorët janë të paktë dhe duhet të rezervohen për të sëmurët më rëndë. Por edhe nëse çdo spital kishte një tepricë të ventilatorëve, ka shumë arsye për të provuar më parë metodat e tjera.
Tubat e frymëmarrjes nuk janë të këndshëm. Shumë pacientë kërkojnë qetësues të shumëfishtë, në mënyrë që të mos i nxjerrin ato. Bakteret lehtë mund të rriten, duke shkaktuar “pneumoni të lidhura me ventilatorin”. Ekziston një rrezik i rritur nga mpiksja e gjakut.
Më në fund, njerëzit në ventilatorë duhet të “fshihen”, një përvojë e dhimbshme dhe e frikshme gjatë së cilës disa njerëz luftojnë. Sapo ata arrijnë të zvogëlojnë varësinë e tyre, rreth një e treta e pacientëve me ventilatorë dalin nga përvoja me ankth, depresion ose delirium, që shpesh quhet “truri i ventilatorit”.
Levitan kohët e fundit shkroi një pjesë të opinionit për New York Times në të cilën ai bëri thirrje për diagnostikimin e hershëm të shqetësimeve të frymëmarrjes nga Covid-19 duke pasur njerëz me simptoma të butë të përdorin oksimetër pulsi gjatë karantinës së tyre dyjavore për të monitoruar nivelin e tyre të oksigjenit në gjak.
“Shqyrtimi i përhapur i oximetrisë së pulsit për pneumoninë Covid – nëse njerëzit kontrollojnë veten në pajisjet shtëpiake ose shkojnë në klinika ose zyrat e mjekëve – mund të sigurojnë një sistem paralajmërimi të hershëm për llojet e problemeve të frymëmarrjes të lidhura me pneumoninë Covid,” shkroi ai.
Sidoqoftë, mbeten pyetje në lidhje me meritat e përdorimit në shtëpi të pulsit oximeters për të matur nivelin e oksigjenit në gjak. Së pari, një numër i pajisjeve në treg mund të mos jenë të sakta. Një studim i vitit 2016 zbuloi se vetëm dy nga gjashtë oximetrat popullorë i plotësuan kriteret për saktësinë e vendosur nga Organizata Ndërkombëtare për Standardizim, një organizatë ndërkombëtare e pavarur, joqeveritare e përkushtuar për përcaktimin e standardeve globale.
Për më tepër, keqpërdorimi mund të ndikojë në leximet. Pajisja duhet të jetë e veshur siç duhet; duart duhet të jenë në temperaturën e dhomës; dhe pllaka e errët e thonjve mund të ndikojë në leximet, siç mund të mbajë frymën tuaj.
Rutland po inkurajon pacientët që ai sheh përmes telemjekësisë të përdorin oksimetra për të monitoruar nivelet e tyre të oksigjenit. Ai mendon se pajisjet, megjithëse nuk janë perfekte, u sigurojnë mjekëve një mënyrë për të trajtuar pacientët e rregullt që nuk mund t’i shohin personalisht gjatë izolimit.