Autor: Ditmir Bushati
Kjo është një marrëveshje për të cilën më duhet të them që në krye të herës, se në rast se do të thellonte më tej bashkëpunimin mes Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, besoj se do ti shërbente sado pak klimës së bashkëpunimit të vendosur nder vite. Nuk besoj se ka ndonjë koleg këtu në sallë që të ketë pikëpyetje për domosdoshmërinë e bashkëpunimit rajonal.
Për të hequr çdo lloj pikëpyetje apo çdo lloj meraku më duhet ta them që në fillim që Shqipëria ka qenë mjaft zemërgjerë me Maqedoninë e Veriut. Është ndër vendet e para që ka njohur pavarësinë e saj, pavarësisht problematikës së madhe që kishte për çështjen e emrit, bllokadës në OKB e kështu me radhë. Është vendi i parë nga fqinjët që në programet e njëpasnjëshme të qeverive shqiptare, është shkruar qartazi angazhimi i Shqipërisë për pacenueshmërinë e integritetit territorial të fqinjit. Është vendi i parë që ka ratifikuar në këtë parlament marrëveshjen për Anëtarësimin e fqinjit tonë në NATO.
Thënë shkurt e troç, pavarësisht se në 1/3 e vendit fqinj janë shqiptarë, pavarësisht problemeve që ata mund të kenë pasur apo sfidave ndër vite, politika shqiptare ka qenë e pandryshueshme përsa i përket raportit me Maqedoninë e Veriut.
Cili është shqetësimi që unë e kam ngritur dhe në Komisionin e Politikës së Jashtme?
Gabimisht me ketë marrëveshje mund të barazohet statusi i pakicës kombëtare, (ne kemi njohur 9 të tilla me ligjin e miratuar në Kuvend “Për pakicat”), me statusin e komunitetit shtet formues që kanë Shqiptarët në Maqedoninë e Veriut. Ky nuk është thjeshtë një dallim politik, sepse kjo është një çështje shqetësuese edhe sot që flasim, pavarësisht progresit të madh që është bërë përsa i përket avancimit të drejtave të Shqiptarëve në vendin fqinj.
Pozicioni i Shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut është i dallueshëm edhe përkundrejt pozicionit të shqiptarëve në Mal të Zi, Luginën e Preshevës, apo kudo ku jetojnë shqiptarët. Prandaj është i rëndësishëm që ky dokument të paktën të shoqërohet me një plan zbatimi të qartë për të adresuar një pjesë të këtyre shqetësimeve që besoj ngrihen me të drejtë.
Shqiptarët në Maqedoninë e Veriut ia kanë dalë me të gjitha mjetet e mundshme që të konsolidojnë pozitën e tyre shtet formuese në shoqëri. Nuk janë minoritet. Nuk mund të vendosim shenja barazimi. Të gjitha qeniet janë të barabartë, meritojnë trajtim dinjitoz dhe të barabartë, por është si të shkosh tek rrobaqepësi dhe të marrësh një kostum për dy madhësi të ndryshme. Këtu është edhe meraku kryesor. Nga kjo rrjedhin dhe instrumentet që ne kemi në dispozicion.
Shqiptarët e Maqedonisë së Veriut e kanë çarë rrugën e tyre me shumë sakrifica për përfaqësimin politik, për identitetin kombëtar, për përdorimin e gjuhës shqipe. Prandaj mendoj se një qendër kulturore apo një qendër informative nuk i jep vlerë të shtuar shqiptarëve që jetojnë në Maqedoninë e Veriut.
Le të mos harrojmë. Ka një Institut për trashëgiminë kulturore shqiptare në mes Çarshisë prej 20 vjetësh. Nuk e di se çfarë mund ti ofrojmë në një bibliotekë, në një sallë të vogël leximi në ambientet e ambasadës, Shqiptarëve që kanë të paktën tre universitete shqip atje, dy apo tre televizione kryesore që kanë vite që flasin shqip. Shqiptarëve të cilët falë asaj, që shumë prej jush e kritikuan, platformën e partive politike shqiptare dhe që ne e mbështetem, sot mund të flasin shqip në parlamentin e Maqedonisë së Veriut, mund të flasin shqip në qeveri dhe mund të kryejnë procedurat gjyqësore në shqip.
Kjo është një marrëveshje klasike nga pikëpamja e të drejtës ndërkombëtare që ne mund ta përdorim me Ukrainën për shqiptarët që jetojnë atje për të mos u shuar. Kjo është një marrëveshje klasike që ne mund ta përdorim me shqiptarët që jetojnë në Australi, por jo me Shqiptarët që jetojnë në Maqedoninë e Veriut, jo me Shkupin, i cili ishte një ndër katër vilajetet kryesore kur ishim nën perandorinë Osmane. Jo me Shqiptarët e Maqedonisë që na kanë dhënë Ministrin e parë të Mbrojtjes në qeverinë e Ismail Qemalit, që e ka ndikuar jetën tonë politike e kulturore për të ardhur tek ditët e sotme me Arbër Xhaferri, e kështu me radhë.
Mendoj që ne nuk duhet të japim imazhin e gabuar dhe as mesazhin e gabuar as me një supremaci përkarshi fqinjit tonë të mirë me të cilin duam të kultivojmë marrëdhënie edhe më të shkëlqyera. Nga ana tjetër, nuk mund të bëjmë marrëveshje këtu që nuk i shërben në radhë të parë interesave të Shqiptarëve që jetojnë atje dhe nuk i vlejnë shqiptarëve që jetojnë atje.
Kjo është një çështje e vjetër e trajtuar në dosjen time edhe si ish-ministër i jashtëm. Nuk është një çështje kulturore. Më besoni këtë që po Ju them. Çështjet kulturore ne i trajtojmë me Atashe kulturor siç është rasti në Itali. Apo siç kemi një situatë tjetër me një vend partner strategjik në rajon. Çështjet me karakter kulturor janë detaje që bëhen me kalendarë të përbashkët kulturor, programe, buxhete të përcaktuara, grupe pune, etj. Por, kjo është një çështje, para së gjithash politike dhe meriton një trajtim politik. Ne mund të ngjiremi këtu nga mëngjesi deri në darkë dhe të themi që ata janë komunitet shtet formues, por me këtë marrëveshje unë kam frikë se nuk u ofrojmë një gjë të tillë dhe nuk avancojmë në të drejtat e tyre.
Rruga politike që kemi ndjekur, bashkëpunimi me partnerët strategjikë dhe mbi të gjitha djersa që shqiptarët e Maqedonisë së Veriut kanë derdhur për të fituar këtë status, duhet të na bëjnë ne të gjithëve më të përgjegjshëm kur e trajtojmë këtë çështje. Disa herë më të përgjegjshëm kur e trajtojmë ne dhe nuk është mirë që dikush nga komuniteti shqiptar atje të tallet me ne apo ta trajtojë këtë çështje në mënyrë cinike, përsa kohë që nuk ka një vlerë të shtuar.
Kjo është si të thuash Institute Italian i Kulturës, Instituti Spanjoll Servantes, Aleanca Franceze, Instituti Goethe, që bëhen për të promovuar kulturën nëpër vende të ndryshme, për të zgjeruar rrezen e veprimit, apo vende ku ka minoritete të cilat mund të shuhen apo të jenë vulnerabel. Por jo në një vend ku flitet shqip në parlament, ku kryetari i parlamentit është shqiptar. Le të punojmë së bashku, parlament, qeveri, ministri, institucione përkatëse dhe të kemi mundësi të paktën në procesin e zbatimit ta shoqërojmë me instrumente. Të përfshijmë partitë politike shqiptare atje, akademinë e shkencave, të përfshijmë botën e intelektit shqiptar në Shkup, por jo vetëm, për të na dhënë mësimet e duhura që mund të mos jenë në radarin tonë, sepse po jetojmë kohë jo të lehta.
Meqenëse jemi tek shqiptarët që jetojnë në rajon, unë përfitoj nga rasti të përshëndes Albin Kurtin, Isa Mustafën, Vjosa Osmanin, LVV-në dhe LDK-në. Sot është një ditë e shënuar besoj për Kosovën dhe gjithë shqiptarët. Pavarësisht rezistencës së madhe, pakënaqësive, mënyrës së keqkuptimit apo keqinterpretimit që ka shoqëror këtë proces gjatë gjithë kësaj kohe. Si çdo lindje dhe lindja e këtij koalicioni ishte e vështirë, por është një koalicion që meriton respektin dhe mbështetjen e Tiranës, jo vetëm Tiranës zyrtare, por gjithë Tiranës politike për vendimet e mëdha që do duhet të merren. Sepse politika kombëtare kërkon disipline strategjike dhe ne shqiptarët nuk duhet ta harrojmë për asnjë çast këtë gjë.
Marrë nga profili i autorit në Facebook