Komisioni Evropian (KE) pritet të miratojë një metodologji të rishikuar të procesit të zgjerimit, e cili do të zëvendësojë atë të deritashmen me 35 kapituj nga secila fushë, njofton KDP.
Kjo iniciativë, e ngritur nga Franca në tetor të vitit të shkuar, përcakton propozimet e Komisionit për të forcuar procesin e pranimit në BE. Ai synon ta bëjë procesin e zgjerimit më të besueshëm, të parashikueshëm, dinamik dhe subjekt i një drejtimi më të fortë politik. Kjo do të riafirmojë procesin e pranimit dhe do ta bëjë atë më efektiv, duke rritur besueshmërinë dhe besimin nga të dy palët.
Kushtet për t’u anëtarësuar në BE përcaktohen në Traktatin për Bashkimin Evropian dhe nga kriteret e Kopenhagës, të cilat janë shumë të qarta, dhe nuk ndryshojnë. Propozimet do të përmirësojnë procesin dhe do ta bëjnë atë më gjithëpërfshirës.
Metodologjia e rishikuar e zgjerimit bazohet në katër parime kryesore:
1. Besueshmëria:
Vendet kandidate duhet të zbatojnë reformat që premtuan, dhe BE-ja duhet të zbatojë pjesën e saj.
2. Drejtim më i fortë politik:
Angazhimi me kandidatët në nivelin e lartë përmes samiteve të rregullta dhe takimeve ministrore.
Shtetet Anëtare do të përfshihen më fuqishëm dhe do të kenë mundësi më të mira për të monitoruar dhe rishikuar procesin.
3. Një proces më dinamik:
Kapitujt e grupuara do të lejojnë diskutime më të hollësishme politike mbi fushat tematike dhe identifikimin e mundësive për përafrim të hershëm dhe integrim në politikat e BE-së.
Grupi mbi bazat (sundimi i ligjit, kriteret ekonomike dhe reforma e administratës publike) do të marrë një rol qendror dhe do të duhet përparim i mjaftueshëm para se të hapen grupimet e tjera.
4. Parashikueshmëria për të dy palët:
Përcaktimi më i qartë i kushteve për vendet kandidate. Dhënia e stimujve të qartë nëse zbatohen me sukses reformat kryesore – integrimi më i shpejtë i vendit me Bashkimin Evropian.
Stimuj të qartë: mbështetja e zhvillimit të fortë dhe të përshpejtuar ekonomik dhe përfitime të prekshme për qytetarët në mënyrë që të sigurohet ambienti që lejon reformat thelbësore të nevojshme, p.sh. mundësi të rritura investimesh, punë për integrim të përshpejtuar dhe “ndërprerje” të politikave individuale të BE-së, tregjet e BE-së dhe programeve të BE-së, duke siguruar një fushë të barabartë të lojës dhe forcim i integrimit rajonal.
Masat më vendimtare që sanksionojnë çdo ngecje serioze ose të zgjatur ose madje edhe anulimin e grupimit të kaluar: nga ngadalësimi i negociatave, deri te rregullimi i fondeve dhe tërheqja e përfitimeve të integrimit më të ngushtë.
Metodologjia e rishikuar bazohet në të njëjtat kritere të përcaktuara mirë për t’u anëtarësuar në BE. Këto u përcaktuan tashmë në 1993 në Këshillin Evropian në Kopenhagë: duhet të ketë institucione të qëndrueshme që garantojnë demokracinë, shtetin e së drejtës, të drejtat e njeriut dhe respektimin dhe mbrojtjen e minoriteteve; një ekonomi funksionale e tregut dhe aftësi për të përballuar konkurrencën dhe forcat e tregut në BE; aftësia për të marrë përsipër dhe zbatuar në mënyrë efektive detyrimet e anëtarësimit.
Në rastin e Ballkanit Perëndimor, kushtet shtesë për anëtarësim u përcaktuan në ‘Procesin e Stabilizim Asociimit’, kryesisht në lidhje me bashkëpunimin rajonal dhe marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë.
Çdo vit Komisioni miraton “paketën e tij të zgjerimit” – i cili përfshin një komunikim për zgjerimin (përcaktimin e mënyrës përpara dhe marrjen e situatës në vendet e zgjerimit) dhe Raportet e secilit vend. Në raportet, Komisioni paraqet vlerësimin e tij të hollësishëm të gjendjes në secilin vend kandidat dhe kandidatin e mundshëm, atë që është arritur gjatë vitit të kaluar, dhe përcakton udhëzime për përparësitë e reformës. Vlerësimet bazohen në monitorimin e rregullt të Komisionit për situatën në vendet, kontributin e Delegacioneve të BE-së në terren dhe nga një sërë burimesh të tjera, duke përfshirë: kontributet nga Shtetet Anëtare të BE-së, raportet e Parlamentit Evropian, kontributet nga qeveritë e vendet, dhe informacione nga organizata të ndryshme ndërkombëtare dhe joqeveritare.
BE ndihmon vendet që dëshirojnë të bëhen anëtare me mbështetje politike, financiare dhe teknike. Kjo e bën më të lehtë për ta të bëjnë përparim në përmbushjen e kërkesave të vendosura mirë të anëtarësimit, në veçanti zbatimin e reformave gjithëpërfshirëse dhe përafrimin me rregullat dhe rregulloret e BE-së.
Bashkimi Evropian u siguron vendeve mbështetje financiare përmes Instrumentit për Ndihmë Para-pranuese. Nga viti 2014-2020, BE ka dedikuar 11,7 miliardë euro për këtë qëllim, me vazhdimin e fondeve të parashikuara për 2021-2027. BE dhe autoritetet kombëtare vendosin për fushat ku do të investojnë fondet.
Komisioni dhe Shtetet Anëtare gjithashtu mbështesin administratat publike të vendeve të zgjerimit me asistencë teknike për të lidhur, zbatuar dhe zbatuar legjislacionin e BE-së, si dhe duke lehtësuar ndarjen e praktikave më të mira të BE-së. Kjo është bërë ndër të tjera përmes seminareve TAIEX / Binjakëzimit, misioneve të ekspertëve dhe vizitave studimore.
Propozohet një qasje të ekuilibruar, e cila do të çojë në një proces më dinamik dhe më të besueshëm, ndërsa vendosja e një përqendrimi edhe më të fortë në rolin thelbësor të reformave themelore thelbësore për rrugën e BE-së. Sundimi i ligjit do të bëhet edhe më thelbësor në negociatat e pranimit, për shembull përmes punës antikorrupsion duke u mbështetur në kapitujt përkatës. Do të ketë një përqendrim më të fortë në themelet e funksionimit të institucioneve demokratike, reformën në administratën publike dhe mbështetjen e reformave ekonomike. Progresi në reformat themelore do të përcaktojë ritmin e përgjithshëm të negociatave.
Propozimi i Komisionit rikonfirmon rolin qendror që luan reforma e administratës publike në themelet e procesit të zgjerimit. Këto baza do të bëhen edhe më thelbësore në negociatat e pranimit. Bisedimet në fushën e bazave do të hapen së pari dhe të mbyllura së fundmi dhe përparimi mbi bazat do të përcaktojë ritmin e përgjithshëm të negociatave. Në këtë kuptim, reforma e administratës publike do të jetë në një pozicion të barabartë me bazat e tjera.
MAQEDONIA E VERIUT DHE SHQIPËRIA
Metodologjia e re do të zyrtarizohet në kornizat e bisedimeve për Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë.
Shumë prej propozimeve mund të jenë tërheqës edhe për Serbinë dhe Malin e Zi, pasi ato mund të kontribuojnë për ta bërë procesin më dinamik, të parashikueshëm dhe të besueshëm edhe për ta. Serbia dhe Mali i Zi do të jenë në gjendje të zgjedhin nëse dëshirojnë. Kornizat e negociatave tashmë të vendosura për Malin e Zi dhe Serbinë nuk do të duhet të ndryshohen.
Procesi i pranimit është po aq i vështirë për çdo kandidat, por në mënyra të ndryshme, pasi sfidat ndryshojnë. Kornizat e bisedimeve nuk janë asnjëherë identike. Ata marrin parasysh kontekstin e secilit kandidat dhe përshkruajnë mënyrën e kryerjes së negociatave. Shpejtësia e përparimit drejt hyrjes në BE nuk varet nga kornizat e negociatave, por nga vullneti politik i vendit për të zbatuar reformat e nevojshme në mënyrë që vendi të përmbush kriteret e pranimit në BE. Kushtet për t’u anëtarësuar në BE janë të njëjta për të gjitha vendet dhe shpejtësia varet nga koha që ata marrin për të përmbushur kriteret.
Por, duke propozuar rregullime sot në metodologji, ne synojmë të mbështesim më mirë procesin e tyre të reformës: përmes grumbullimit të kapitujve, kritereve më të qarta dhe drejtimit më të fortë politik, objektivi ynë është të ndihmojmë vendet që të ecin më shpejt në reforma.
BeH DHE KOSOVA
Në konkluzionet e tij të Dhjetorit 2019, Këshilli përshëndeti Opinionin e Komisionit për aplikimin e Bosnjës dhe Hercegovinës për anëtarësim në BE. Këshilli nxiti organet ekzekutive dhe legjislative në të gjitha nivelet e qeverisë që të fillojnë të adresojnë përparësitë kryesore të identifikuara në opinion, në përputhje me aspiratat e ligjshme të qytetarëve të Bosnjës dhe Hercegovinës për të përparuar drejt Bashkimit Evropian.
BE ka mirëpritur emërimin e Qeverisë së re në Bosnje dhe Hercegovinë dhe është e gatshme të punojë me autoritetet për zbatimin e 14 përparësive të identifikuara, duke i hapur rrugën drejt statusit të kandidatit.
Për Kosovën, është e rëndësishme që qeveria e re të rifillojë punën për reformat, përfshirë zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit dhe ndërtimin e Agjendës Evropiane të Reformës, për të dhënë rezultate të prekshme për qytetarët.
Komisioni mezi pret të punojë me Qeverinë e re në Kosovë dhe të ndihmojë në Agjendën Evropiane të Reformës, duke u përqëndruar në forcimin e shtetit të së drejtës, administratës publike dhe ekonomisë. A është gjithashtu e rëndësishme që Kosova të heqë tarifat dhe të rinovojë angazhimin e saj në nismat dhe bashkëpunimin rajonal.
A DO TË KALOJË METODOLOGJIA E RE?
Komisioni shpreson që Shtetet Anëtare do të miratojnë propozimin, paralelisht me hapjen e negociatave të pranimit me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë, përpara Samitit të Bashkimit Evropian-Ballkanit Perëndimor në Zagreb në 6-7 maj, për të cilin Komisioni gjithashtu do të paraqesë një plan zhvillimi ekonomik dhe investimesh për rajonin e Ballkanit Perëndimor. Nëse Këshilli merr një vendim pozitiv në këtë kuptim, ai do t’i ngarkojë Komisionit të paraqesë projekt kornizat e negociatave me të dy vendet. Këto do të përshkruajnë më tej propozimet e përcaktuara në metodologjinë e rishikuar.