Në prag të ndeshjes Angli-Kosovë, televizioni kombëtar anglez BBC i ka kushtuar një hapësirë të madhe kombëtares së Kosovës, njofton KDPOLITIK.COM. Në vitin 1998 luanin në fusha të improvizuara në një ligë të papranuar, tash hapërrojnë me zemër drejt kualifikimit në Euro 2020. BBC i bën një portret të gjerë Fadil Vokrrit, të cilin e quan më meritorin për këtë fitore.
Gjatë gjithë ditës fjala “mrekulli” vazhdonte të shqiptohej. Ndoshta këta mijëra njerëz që derdhen nëpër rrugët e Prishtinës sapo kanë parë një tjetër.
Ishte shtatori 2016 kur Kosova luajti ndeshjen e tyre të parë konkurruese ndërkombëtare të futbollit.
Të shtunën, ata zgjodhën dolën të pamposhtur në 15 ndeshje me ndoshta rezultatin e tyre më të rëndësishëm akoma – një fitore 2-1 në shtëpi ndaj Republikës Çeke.
Kosova tashmë ka një shans shumë të mirë për të arritur në Euro 2020. Dhe kualifikimi i tyre i radhës është kundër Anglisë të martën (19:45 BST). Ata po shijojnë perspektivën.
Ky vend me rreth 1.8 milion njerëz bëri fushatë për tetë vjet para se të pranohen si anëtare të Fifa dhe Uefa në vitin 2016. Procesi filloi menjëherë pas shpalljes së pavarësisë së tij nga Serbia në shkurt 2008. Disa vende – përfshirë Serbinë – ende nuk e njohin të drejtën e saj për të ekzistuar.
Se një komb i tillë i ri dhe i trazuar nga zemra e Ballkanit duhet të shkëlqejë në fazat më të mëdha të futbollit nuk ishte ëndrra e vetëm një njeriu. Por ka një figurë që nderohet këtu mbi të gjithë të tjerët – dhe historia e tij ndihmon në shpjegimin e origjinës së këtij ekipi special.
Ai ishte thelbësor për fushatën e Kosovës për njohjen si komb i futbollit dhe është një hero në vendin e tij. Pas vdekjes së tij vitin e kaluar në moshën 57 vjeç, stadiumi i ekipit kombëtar u riemërua për nder të tij: Stadiumi Fadil Vokrri.
Si shumë njerëz këtu, jeta e Vokrrit u shënua nga lufta që ende tërbohej në këtë rajon vetëm pak më shumë se 20 vjet më parë. Nga cikli i hidhur i hakmarrjes dhe i kundërvënies dhe tensionet midis shqiptarëve etnikë dhe serbëve që ekzistojnë edhe sot.
E megjithatë Vokrri ishte një nga shumë pak – mbase i vetmi – në gjendje të komunikonte nëpër përçarjet e thella që kushtojnë kaq shumë jetë. Futbolli ishte gjuha e tij.
Kur Vokrri u bë President i Federatës së Futbollit të Kosovës ai po fillonte nga e para. Zyrat e tij ishin dy dhoma në një bllok apartamentesh në Prishtinë; dy tavolina dhe dy kompjuterë. Ishte 16 shkurt 2008. Kosova shpalli pavarësinë e saj ditën tjetër.
Vokrri ishte përgjegjës për një shoqatë pa para, ai kishte një ekip kombëtar që nuk kishte të drejtë të luante ndonjë ndeshje zyrtare, në një komb të izoluar dhe me pak infrastrukturë.
Ajo që bëri ai ishte reputacioni i tij. Ai ishte futbollisti më i madh i prodhuar nga Kosova – megjithëse ky titull mund të sfidohet së shpejti nga gjenerata e re interesante e talentit që po shfaqet.
Ai ishte simpatik, karizmatik dhe bindës. Ai dhe sekretari i përgjithshëm Errol Salihu ishin fushatat që i duheshin vendit.
“Kur ne biseduam në shtëpi në këtë kohë, në fillim filloi babai im duke menduar se procesi do të ishte i lehtë”, thotë djali i madh i Vokrrit, Gramozi, 33 vjeç.
“Tani ne jemi njohur si një vend, do të jetë i shpejtë”, mendoi ai. “Ai shpejt e kuptoi se do të ishte gjithçka tjetër por e lehtë, por ai nuk e merrte mendjen në atë mënyrë.”
Gramozi jeton tani në Prishtinë. Kur ishte më i vogël, ai shpesh shoqëronte babanë e tij dhe ndihmonte në punën e tij. Ashtu si babai i tij, ai është shumë i njohur në kryeqytetin e Kosovës. Biseda ndërpritet çdo pesë minuta pasi aleatët dhe të njohurit ndalojnë të thonë përshëndetje. Shpesh qëndrojnë shumë më gjatë. Midis tyre janë zyrtarë qeveritarë, agjentë futbolli dhe ish gjeneralë në Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës.
“Babai im kurrë nuk bëri një deklaratë politike në jetën e tij dhe u përqëndrua vetëm në futboll. Futbolli është më i lartë se gjithçka tjetër – ky ishte vizioni i tij,” thotë ai.
“Kjo e lejoi babanë tim të ndihmonte në arritjen e qëllimit tonë – hyrjen në Uefa dhe Fifa.”
Vokrri ishte një sulmues i talentuar. Nëse ai nuk do të ishte golashënuesi më i frytshëm, ndoshta aftësia dhe vendosmëria e tij bënë ndryshime. Ai u dashurua nga fansat. Ata njohën tek ai një të vetin – edhe kur ai nuk ishte.
Ai u rrit në Podujevë, një qytet i vogël që sot shtrihet afër kufirit verior të Kosovës me Serbinë. Në atë kohë, ashtu si pjesa tjetër e Kosovës, ajo ishte pjesë e Jugosllavisë. Ai lindi në 1960. Gjatë fëmijërisë së tij, Jugosllavia ishte një vend komunist i përbërë nga kombësi, gjuhë dhe fe të ndryshme, të gjitha pak a shumë të mbajtura së bashku nga udhëheqësi i tij karizmatik Josip Broz Tito.
Ishte një epokë kur shqiptarët kosovarë si Vokrri festoheshin rrallë. Ata rrallë u bënë simbole të krenarisë jugosllave. Por ky talent ishte i pamundur të injorohej.
Vokrri ishte i pari që luajti për Jugosllavinë – dhe ai do të ishte i vetmi. Debutimi i tij erdhi në një humbje 6-1 nga Skocia dhe shënoi golin, i pari nga gjashtë në 12 kaptinat midis 1984 dhe 1987.
Karriera e tij kishte nisur nga Llapi, klubi i vendlindjes, përpara se të transferohej në Prishtinë. Në vitin 1986 ai vazhdoi në Partizan Beograd dhe qëndroi për tre vjet – “më i bukuri” i karrierës së tij, tha ai.
Ata fituan titullin e ligës në 1987 dhe kupën në 1989. Gjigandët italianë Juventus erdhën duke e thirrur për transferim – por Vokrri u detyrua t’i largojë. Ai nuk e kishte kryer shërbimin ushtarak të atëhershëm të detyrueshëm, dhe kështu nuk mund të shkonte jashtë vendit. Ai i mbaroi detyrat ndërsa luajti për Partizanin, duke përmbushur detyra të lehta gjatë javës në mes ndeshjeve.
Por të largohet nga vendi ai do të, për arsye që po spiralizonin jashtë kontrollit të kujtdo.
Shumë historianë e vendosin vdekjen e Presidentit Tito si pikë kryesore në rrëzimin e Jugosllavisë. Ata thonë se ai la pas një vakum të energjisë, i cili do të mbushej nga fraksione nacionaliste rigjeneruese.
I lindur në vitin 1986, Gramozi ishte fëmija i parë i Vokrrit nga tre fëmijët me gruan e tij Edita. Në vitin 1989, familja kishte vendosur që ata nuk mund të qëndronin më në Jugosllavi. Vokrri u vendos me idenë e largimit për në Francë. Në verë, ai nënshkroi për Nimes.
“Në këtë kohë, të gjithë në Jugosllavi e dinin se lufta do të ndodhte,” thotë Gramoz. “Ata thjesht nuk e dinin se kur ose ku do të fillonte.”
Vitet e vuajtjes do të përcaktonin dekadën tjetër. Gjatë viteve 1990, Jugosllavia u zhyt në një konflikt të përgjakshëm në të cilin u vranë rreth 140,000 njerëz.
Nga kjo luftë dolën territoret e ndara moderne të sotme: Serbia, Sllovenia, Kroacia, Mali i Zi, Bosnje-Hercegovina dhe Maqedonia Veriore e riemëruar së fundmi. Kosova ishte e fundit që e shpalli veten një komb të pavarur.
Lulzim Berisha ishte 20 vjeç kur mori armët. Ai u bashkua me Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës (UÇK). Ishte viti 1998.
Për gjashtë vitet e mëparshme ai kishte qenë në Prishtinë, ende duke jetuar nën sundimin Jugosllav, por duke luajtur futboll në atë që ishte një ligë e parë jozyrtare kosovare, e vendosur pas krijimit të një republike hije separatiste atje.
Ndeshjet u mbajtën në fusha të përafërta në vende të largëta dhe rurale. Tifozët do të mblidheshin në kodra të pjerrëta për të parë. Policia serbe do t’i ndalonte lojtarët në rrugë dhe do t’i ndalonte me orë të tëra. Por gjithnjë disi ata arritën të ngrinin rrugën përpara për opozitën për të pritur. Pas ndeshjes, lojtarët do të lanin trupat e tyre me baltë në një lumë afër.
Kjo ligë futbolli u ndal kur filluan luftimet e rënda në 1998.
“Vendosa të bashkohem me UÇK për shkak të vendit tim”, thotë Berisha. “Nuk kam pasur përvojë ushtarake por pashë që shumë gjëra të këqija po ndodhin këtu. Kjo ishte arsyeja.”
Tani kishte një konflikt të hapur midis luftëtarëve të pavarësisë së Kosovës dhe policisë serbe në rajon. Ajo çoi në një goditje brutale. Qytetarët u dëbuan nga shtëpitë e tyre. Kishte vrasje, mizori dhe dëbime të detyruara në forcat serbe.
Pika kryesore e kthimit në luftë erdhi në vitin 1999. Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut (Nato) tashmë kishte ndërhyrë në Bosnjë dhe këtë e bëri përsëri në Kosovë. Një fushatë bombardimesh 78-ditore detyroi presidentin jugosllav Slobodan Millosheviç të tërhiqte trupat dhe të lejojë paqeruajtësit ndërkombëtarë brenda. Qeveria e Millosheviçit u shemb një vit më vonë. Ai më vonë do të mbahej në gjykatën e Kombeve të Bashkuara (KB) për krimet e luftës për genocid dhe krime të tjera të luftës të kryera në Kosovë, Kroaci dhe Bosnje. Në vitin 2006, ai u gjet i vdekur në qelinë e tij të moshës 64 vjeç, përpara se të mund të përfundonte gjyqi i tij.
Pasi forcat serbe u larguan nga Kosova në 1999, territori mbeti nën sundimin e KB për nëntë vjet. Rreth 850,000 njerëz kishin ikur nga luftimet. Rreth 13.500 njerëz u vranë ose u zhdukën, sipas Qendrës së Ligjit Humanitar (HLC). FDH, me zyra në Prishtinë dhe Beograd, vazhdon të punojë në dokumentimin e kostos njerëzore të luftërave të Jugosllavisë – përfshirë viktimat civile të bombardimeve të Natos.
Ndërsa paqja u kthye në rajon, kështu ndodhi edhe shumë nga refugjatët e Kosovës. Fëmijët u emëruan pas kryeministrit të atëhershëm të Mbretërisë së Bashkuar Toni Bler – dhënë në shqip si një emër të vetëm të vetëm: Tonibler. Ka një falënderim të madh në Kosovë për vendet që ndërhynë. Askund nuk është më e qartë se në Bulevardin Bill Klinton në Prishtinë, ku një imazh gjigant i ish-presidentit amerikan shikon të gjithë trafikun më poshtë.
Tani 41 vjeç, Berisha përdor disa fjalë për të përshkruar jetën e tij si ushtar dhe dhunën që ai dëshmoi.
Sot ai është një nga personalitetet kryesore pas klubit më të madh të tifozëve të Kombëtares së Kosovës: Dardanet. Emri do të thotë “Dardanët” – njerëzit e një mbretërie antike që sundonte këtu.
Dardanet sapo kanë hapur një bar të ri kafeneje që shërben si seli e tyre. Përballë një fabrike të vjetër të pllakave, oxhaqet e së cilës ngrihen lart në qiell, thirrja për lutje nga një xhami lokale mbart biseda të gjalla midis duhanpirësve të animuar që lëvizin në vendet e tyre të jashtme. Karburantet e tjera janë kafe e zezë ekspres e zezë dhe biseda rreth futbollit të çdo lloji. Seria A nuk është më ajo që diskutohet më me pasion. Kjo do të ishte Premier League.
Lulzimi thith ashpër në dhëmbët e tij si një pikë stakato në fund të çdo fjalie të shkurtër.
“Ne duam që çdo lloj njerëzi të vijë në stadium. Çdo lojë u japim 100 bileta falas fansave femra. Ne duam që familjet të vijnë”, thotë ai.
Në tryezën pranë nesh, një mbështjellje biletash për ndeshjen e Anglisë në Southampton është e pashlyer me gëzim. Ata arritën atë mëngjes. Vizat për të udhëtuar janë gjithashtu. Lulzimi sqaron se do të ketë një ndeshje kundër një klubi tifozësh anglez, Anglia Fans FC, në Hounslow të hënën, para kualifikimit të së martës në Euro 2020 në St Mary’s.
Brenda, muret janë të mbushura lartë me foto të kornizuara të lojtarëve kosovarë, të rinj dhe të vjetër. Imazhi i Vokrri është kudo. Ata e përshkruajnë veten si “Fëmijë të Vokrri”. Ai është bërë një ikonë për klubin e tifozëve. Ata prodhojnë parulla, bluza dhe postime në internet që mbajnë imazhin e tij nën mesazhe të tilla si: “Duke parë poshtë”.
“Vokrri është një legjendë”, thotë Berisha. “Ai është heroi ynë. Për gjithçka që bëri. Për njerëzit”.
Por krenaria e vendit në shiritin e klubit tifoz i përket fanellës së ndeshjes të veshur nga Valon Berisha kur ai shënoi golin e parë të Kosovës në garën zyrtare. Kjo ishte një barazim 1-1 në Finlandë, një kualifikues i Kupës së Botës 2018 i luajtur në shtator 2016.
Ishte kulmi i punës së shumë viteve. Jo shumë kohë më vonë, dukej sikur gjërat do të shkonin vetëm drejt greminës.

Vokrri u kthye në Kosovë nga Franca rreth pesë vjet pasi mbaroi lufta. Me të në krye, organi drejtues botëror i futbollit Fifa hodhi poshtë përpjekjet e para të Kosovës për anëtarësim në 2008. Në atë pikë vendi ishte njohur vetëm nga 51 nga 193 vendet anëtare të KB. Dukej që do të kërkohej një shumicë.
Në vend të kësaj, ata vazhduan të luanin ndeshje jozyrtare kundër shteteve të panjohura: Qipro Veriore, një ekip që përfaqëson Monakon, një ekip që përfaqëson popullin Sami të Norvegjisë veriore, Suedinë, Rusinë dhe Finlandën.
Lojtarët në këtë kohë u tërhoqën pothuajse ekskluzivisht nga pishina vendase. Njerëzit të cilët ishin detyruar të largoheshin nga shtëpitë e tyre vetëm disa vjet më parë, ose që kishin marrë armët dhe kishin luftuar.
Kishte një mënyrë tjetër. Një që ishte akoma tej mase pa arritur.
“Në vitin 2012, kur Zvicra luajti një ndeshje kundër Shqipërisë, 15 prej lojtarëve në fushë kishin të drejtë të përfaqësonin Kosovën,” thotë Gramozi.
“Babai im ishte në lojë, duke parë me Sepp Blatter, atëherë presidenti i Fifa. Z. Blatter i tha babait tim:” Si po shijon ndeshjen? ”
“Ai u përgjigj: ‘njëjtë si të shikosh Kosovën A kundrejt Kosovës B.'”
Hapi i madh përpara erdhi në vitin 2014, kur Fifa i lejoi Kosovës të luante ndeshje miqësore kundër kombeve të saj anëtare – për sa kohë që u plotësuan disa kushte. Ende kishte kundërshtim domethënës nga Serbia.
Mitrovica ishte lokacioni për ndeshjen e parë miqësore të njohur të Kosovës. Ky qytet, me popullsi vendase shqiptare dhe serbe të ndarë në dysh nga lumi Ibar, kërkon akoma praninë e trupave të Nato sot, 20 vjet nga ardhja e tyre si një forcë paqeruajtëse. Oliver Ivanoviç, një politikan i shquar që shihet si një udhëheqës i moderuar serb i Kosovës, u qëllua për vdekje jashtë zyrave të partisë së tij atje në janar 2018.
Portieri i Shqipërisë, Samir Ujkani zgjodhi të pranojë një thirrje, ashtu si edhe ndërkombëtarja e Finlandës, Lum Rexhepi, Ardian Gashi i Norvegjisë dhe Albert Bunjaku i Zvicrës. Opozita ishte Haiti. Mbaroi 0-0.
“Për ne, ishte një fitore e madhe, e madhe,” thotë Gramoz.
“Ishte një mesazh i qartë nga Fifa. Në momentin kur ata na lejuan të luanim ndeshje miqësore, ne e morëm atë për të nënkuptuar: ‘Mos u ndal, ju do të hyni si anëtarë të plotë – por na duhet kohë për të përgatitur njerëz.’
“Edhe nëse nuk kishim të drejtë të luanim himnin tonë kombëtar, është në rregull. Ne luajmë futboll. Kjo ishte gjëja më e rëndësishme.
“Para së gjithash lojëra miqësore. Pas kësaj, delegacioni ynë u ftua për herë të parë në një kongres Uefa. Babai im shkoi në ceremoninë e Ballon d’Or. Kishim indikacione se puna po shkonte mirë”.
Në maj 2016, të gjitha përpjekjet e përcaktuara, të gjitha kanavacat dhe fushatat e bëra nga Vokrri dhe Eroll Salihu më në fund u realizuan. Kosova u pranua si anëtare të plota, së pari e Uefa, pastaj e Fifa.
“I gjithë vendi u ndal. Gjithçka”, thotë Gramoz. “Pas pavarësisë, ishte gjëja më e madhe që ndodhi në Kosovë.
“Njerëzit filluan të hedhin fishekzjarrë, duke u derdhur nëpër rrugë. Ishte sikur të fituam Kupën e Botës.”
Në votimin e Uefa, ishin 28 vota pro dhe 24 kundër, plus dy vota të pavlefshme. Presidenti i Federatës Serbe të Futbollit Tomislav Karadzic tha se rezultati “do të krijonte trazira në rajon dhe do të hapte një kuti të Pandora në të gjithë Evropën”. Ajo kundërshtoi aktvendimin në Gjykatën e Arbitrazhit për Sport. Vendimi i Uefa-s u mbështet.
Tani Kosova kishte një ekip kombëtar zyrtar, ajo mund të marrë pjesë në kualifikimet e ardhshme për Kupën e Botës 2018. Por si do të dukej ekipi?