Komisioni Evropian (KE) ka miratuar të mërkurën një plan për reformat e para-zgjerimit dhe rishikimin e politikave brenda Bashkimit Evropian (BE), përcjell KDP.
Ky dokument kontribuon në procesin e vazhdueshëm të diskutimit rreth reformave të brendshme që BE-ja do të duhet të bëjë për t’u përgatitur për një Bashkim të zgjeruar. Ai shikon implikimet e një BE-je më të madhe në katër fusha kryesore – vlerat, politikat, buxheti dhe qeverisja – duke hedhur terrenin për rishikimet e politikave të para-zgjerimit të shpallura nga presidentja Von der Leyen në fjalimin e saj për gjendjen e Bashkimit në vitin 2023.
“BE-ja duhet të thellohet ndërsa zgjerohet. Ne duhet të fillojmë të përgatitemi sot për Bashkimin e së nesërmes dhe ta përdorim zgjerimin si një katalizator për përparim. E gjithë Europa ka përfituar nga zgjerimi. Ky zgjerim e bëri BE-në tregun më të madh të integruar në botë. Ai hapi flukset tregtare dhe financiare, duke kontribuar kështu në rritjen ekonomike në BE dhe në vendet pranuese, dhe forcoi peshën e BE-së në çështjet globale”, thuhet në deklaratën e KE-së.
Ndërsa reformat ishin të nevojshme më parë, me zgjerimin ato bëhen të domosdoshme.
Zgjerimi është në interesin strategjik të vetë BE-në. Ndërsa ka sfida, përfitimet e një procesi zgjerimi të menaxhuar mirë shtrihen në fusha të ndryshme: gjeopolitike, ekonomike, mjedisore, sociale dhe demokratike. “BE-ja ka menaxhuar me sukses zgjerimet e mëparshme, duke përshtatur politikat e BE-së përpara anëtarësimit, duke siguruar një proces rigoroz pranimi, asistencë të synuar dhe – aty ku është e nevojshme – tranzicione”, thuhet në kumtesë
Që këto përfitime të materializohen, si BE-ja ashtu edhe shtetet aspirante duhet të jenë të përgatitur mirë dhe procesi i anëtarësimit duhet të mbetet i bazuar në merita. Kjo, sipas Brukselit, kërkon punë dhe angazhim të plotë dhe të qëndrueshëm politik, në radhë të parë nga vendet aspirantë, por edhe nga vetë BE-ja.
“Duke u mbështetur në mësimet e nxjerra nga zgjerimet e mëparshme dhe duke përmirësuar më tej politikat tona në moshën 27 vjeçare, ne po përgatitemi më mirë për një Union më të madh. Veçanërisht, integrimi gradual është bërë një element i rëndësishëm në përgatitjen e vendeve të zgjerimit shumë përpara anëtarësimit”, thotë KE-ja.
VLERAT: Mbështetja e demokracisë, sundimit të ligjit dhe të drejtave themelore është një gur themeli i BE-së. Ajo duhet të drejtojë një transformim të rrënjosur thellë në vendet në zgjerim. Këto vlera vazhdojnë të udhëheqin një transformim të rrënjosur thellë në vendet aspirantë. BE-ja po forcon mjetet e saj për të siguruar që sundimi i ligjit të ruhet vazhdimisht në të gjithë Unionin, përtej anëtarësimit.
POLITIKAT: Ndërsa mund të shfaqen sfida, një Bashkim më i madh zgjeron përfitimet e shumta të Tregut të Vetëm. Megjithatë, që këto përfitime të konkretizohen për qytetarët dhe bizneset, procesi i zgjerimit duhet të jetë i përgatitur mirë.
Siç kumtohet në Bruksel, dokumenti fokusohet në:
Forcimin e lidhjeve: Një Bashkim më i madh do të forcojë lidhjen fizike, duke çuar në kosto më të ulëta logjistike dhe flukse më të buta tregtare. Në fund do të sjellë përfitime të prekshme ekonomike për konsumatorët dhe bizneset. Pjesa më e madhe e këtij progresi do të varet nga disponueshmëria e investimeve të mjaftueshme private dhe publike dhe nga konvergjenca rregullatore. Rishikimet e politikave mund të shqyrtojnë, për shembull, se si iniciativat e politikave të rrisin elasticitetin përmes inovacionit të përparimit industrial mund të nxjerrin shkallë dhe mbështetje më të madhe nga Projekte të Rëndësishme me Interes të Përbashkët Evropian.
Mbajtja e angazhimeve për klimën dhe mjedisin: Një Union më i madh ka potencialin të kontribuojë pozitivisht në adresimin e ndryshimeve klimatike dhe humbjes së biodiversitetit. Vendet e zgjerimit kanë gjithashtu një potencial të madh për sa i përket energjive të rinovueshme dhe efikasitetit të energjisë. Rishikimet e politikave do të duhet të shqyrtojnë se cilat sfida të reja mund të adresohen nga politika e klimës dhe e gjelbër industriale e BE-së, duke mbrojtur ambiciet tona dhe duke siguruar parashikueshmëri.
Përmirësimi i cilësisë dhe sigurisë së ushqimit: Një sfidë kryesore e zgjerimit të ardhshëm do të jetë forcimi i aftësisë së Politikës së Përbashkët Bujqësore të BE-së për të mbështetur një model të qëndrueshëm dhe konkurrues të prodhimit agro-ushqimor, duke akomoduar njëkohësisht nevojat e fermerëve dhe shumëllojshmërinë e modeleve bujqësore. Rishikimi i politikave do të shqyrtojë aftësinë e vendeve kandidate dhe kandidatëve potencialë për të zbatuar legjislacionin e BE-së për skemat e mbështetjes direkte të fermave dhe për të zbatuar organizatat e përbashkëta të tregut për produkte të ndryshme bujqësore.
Krijimi i kushteve për konvergjencë sociale, ekonomike dhe territoriale: Anëtarësimi në BE sjell përfitime të prekshme për ekonominë, si kosto më të ulëta të transaksioneve, rritje të investimeve, tregti ndërrajonale, rritje ekonomike dhe të drejta më të forta sociale. Ai gjithashtu siguron akses në tregje financiare më të mëdha dhe më të larmishme, duke ulur kështu kostot e financimit dhe duke u ofruar konsumatorëve më shumë zgjedhje dhe çmime më të ulëta. Për të adresuar sfidat që lidhen me qeverisjen e politikave të konvergjencës ekonomike, sociale dhe territoriale brenda një grupi më të gjerë të Shteteve Anëtare, rishikimet e politikave do të duhet të reflektojnë në mbylljen e boshllëqeve legjislative dhe të zbatimit, ndër të tjera.
Ofrimi i angazhimeve të forta të sigurisë, migrimit dhe menaxhimit të kufijve: Në një kontekst gjeopolitik gjithnjë e më sfidues, një Union më i madh do të rriste rolin e tij në çështjet botërore dhe në mjediset shumëpalëshe – nëse është në gjendje të veprojë në mënyrë të bashkuar, të shpejtë dhe vendimtare. Ky unitet dhe shkathtësi e jashtme kërkon një vizion të përbashkët themelor dhe një shkallë të fortë analize dhe pikëpamjesh të përbashkëta midis Shteteve Anëtare. Megjithatë, një Union më i madh, të paktën fillimisht, mund të sjellë një diversitet më të madh të interesave dhe agjendave të politikës së jashtme. Rishikimet e politikave duhet të shqyrtojnë besueshmërinë dhe aftësinë e Bashkimit për të vepruar, të cilat do të varen nga vendimmarrja efikase.
Buxheti
Ndikimi i saktë financiar i zgjerimit do të varet kryesisht nga koha e tij, qëllimi dhe nga rezultati i negociatave të anëtarësimit të bazuara në merita. Në çdo rast, zgjerimi duhet të përfshihet në reflektimet që çojnë në buxhetin e ardhshëm afatgjatë. Programet e ardhshme të shpenzimeve të BE-së duhet të zhvillohen duke pasur parasysh zgjerimin e ardhshëm. Paralelisht, do të jetë gjithashtu nevoja për të parë se si mjetet e para-anëtarësimit mund të rregullohen për t’u përgatitur më mirë për anëtarësimin dhe tranzicionin drejt pjesëmarrjes në fondet e BE-së.
Qeverisja
Që nga viti 2022, ka pasur reflektime për reformat institucionale të BE-së. Perspektiva e zgjerimit i ka dhënë këtij debati një ndjenjë të re urgjence. Ndërsa Komisioni ka treguar mbështetjen e tij për ndryshimin e Traktatit, ‘nëse dhe ku është e nevojshme’, ai beson se qeverisja e BE-së mund të përmirësohet me shpejtësi duke përdorur potencialin e plotë të Traktateve aktuale, të tilla si ‘klauzolat kalimtare’ që lejojnë një ndryshim nga unanimiteti në votim me shumicë të cilësuar brenda Këshillit në fushat kyçe. Do të jetë gjithashtu e nevojshme të merret parasysh ngarkesa e zbatimit e sipër, e cila është thelbësore për ruajtjen e integritetit dhe funksionimit të Bashkimit Evropian dhe tregut të tij të vetëm.
Sfondi
“Një Bashkimi Evropian më i madh ka potencial të rëndësishëm politik dhe ekonomik. Maksimizimi i këtyre mundësive do të varet nga aftësia jonë për të identifikuar, përcaktuar dhe parashikuar fushat për përmirësim, dhe për të përcaktuar një strategji të qartë se si të përparojmë në binarët paralelë të zgjerimit dhe reformave të BE-së”, thuhet në deklaratën e KE-së.
Ky plan nis punën për rishikimet e thelluara të politikave, të shpallura nga presidentja von der Leyen në fjalimin e saj për gjendjen e shtetit 2023. Komisioni do t’i kryejë këto rishikime në fillim të vitit 2025. Rishikimet mund të marrin forma të ndryshme në varësi të sektorëve dhe do të përfitojnë nga kontributi i palëve të interesuara mbi ndikimet specifike të një Unioni më të madh në politikat individuale. Në varësi të rezultatit të rishikimeve, propozimet thelbësore për reforma në sektorë të veçantë, duke përfshirë përgatitjen e propozimit të Komisionit për buxhetin e ardhshëm afatgjatë, mund të jenë atëherë një hap i dytë në këtë proces.