Rritja e përshpejtuar ekonomike, mbrojtja e mjedisit në nivelin e mesatares evropiane dhe politikë e ripërcaktuar energjetike, përshpejtimi i transformimit digjital dhe promovimi i ekonomisë dhe arsimit digjital, rinia dhe zhvillimi gjithëpërfshirës, janë katër prioritetet e Kornizës për zhvillim MKD 2030. Sipas presidentit Pendarivski, kjo kornizë nuk është kabinetik, por dokument terreni. “Ekspertët nuk e kanë shkruar të izoluar në zyrat e tyre, por e kanë krijuar nëpërmjet konsultimeve të gjera në një proces gjithëpërfshirës dhe transparent. Disa nga mendjet tona më të mira na kanë vënë në dispozicion ekspertizën dhe përvojën e tyre. Në faza të ndryshme të hartimit të këtij dokumenti strategjik u përfshinë mbi 60 organizata dhe individë nga organizata të shoqërisë civile, oda ekonomike, akademike, media dhe organizata rinore”, ka theksuar ai.
Shkruan: Katerina Topallova
Deri në vitin 2030, Maqedonia duhet t’i ndezë të gjithë motorët që do t’i sjellin rritje dhe zhvillim, në mënyrë që të jetë një vend i mirë për të jetuar. Presidenti Stevo Pendarovski theksoi disa prioritete për të cilat duhet të punohet shumë shpejt.
Rritja e përshpejtuar ekonomike, mbrojtja e mjedisit në nivelin e mesatares evropiane dhe politikë e ripërcaktuar energjetike, përshpejtimi i transformimit digjital dhe promovimi i ekonomisë dhe arsimit digjital, rinia dhe zhvillimi gjithëpërfshirës, janë katër prioritetet e Kornizës për zhvillim MKD 2030.
“Korrupsioni, klientelizmi dhe ekonomia e zezë na kanë ndjekur praktikisht që nga pavarësia. Zhvillimi aktual është ekoligjikisht i paqëndrueshëm, në aspektin social jo gjithëpërfshirës, rajonalisht i pabalancuar, energjia vulnerabël. Integrimi i ngecur evropian ka sjellë kriza të shpeshta politike, polarizimin e shoqërisë dhe partizim të institucioneve. Investimi modest i qeverisë në kërkim dhe zhvillim ka ulur produktivitetin”, vuri në dukje ai.
Sipas tij, është shqetësuese diagnostikimi i problemeve me të cilat po përballet vendi prej vitesh, kemi rritje modeste ekonomike, nivel të ulët të konkurrencës dhe përfshirje të pamjaftueshme në zinxhirët e prokurimeve ndërkombëtare.
Për të pasur një shans real për një të ardhme më të mirë, është thelbësore që faktorët kyç në infrastrukturën shtetërore dhe sociale të qëndrojnë pas një vizioni të vetëm për zhvillim afatgjatë. Prandaj e kam iniciuar procesin për përgatitjen e Kornizës Zhvillimore MKD 2030 të cilën edhe pse e shpallur në gjysmën e dytë të vitit 2019, për shkak të pandemisë, kam kënaqësinë t’ju prezantoj vetëm tani, tha Pendarovski.
E gjithë kjo, vazhdoi Pendarovski, ndikon drejtpërdrejt në rritjen e BPV-së, pagat dhe standardin jetësor të qytetarëve, veçanërisht të të rinjve.
“Nga të dhënat e shumta negative, do të ndaj vetëm një: në vitin 2020, rreth 21.8 për qind e popullsisë jetonte nën kufirin e varfërisë, që është dy herë më e lartë se mesatarja e BE-së. Për shkak të efekteve të kombinuara të krizës shëndetësore, energjitike dhe ekonomike, kjo shifër është më e lartë sot. Të rinjtë po emigrojnë masivisht, qytetarët janë bërë pasivë dhe apolitikë dhe mosbesimi ndaj institucioneve është kronik. “Shoqëria jonë është thellësisht e ndarë dhe perceptimi se është e pamundur të përparojmë në bazë të cilësive dhe aftësive tona është i kudondodhur,” theksoi presidenti.
Të ballafaquar me të gjitha këto probleme serioze, shtoi Pendarovski, i shtruam vetes pyetjen e mëposhtme: si të inkurajohet zhvillimi i përgjithshëm ekonomik dhe social deri në fund të kësaj dekade, të rritet besimi në institucionet dhe të zvogëlohet emigrimi i të rinjve dhe si të rikthehet shpresa te njerëzit?
Ai theksoi se realizimi i kësaj detyre madhështore varet nëse do të përmbushim një nga qëllimet kryesore të përcaktuara në preambulën e Kushtetutës, përkatësisht, se shteti është i konstituuar për të “siguruar drejtësi sociale, prosperitet ekonomik dhe përparim të jetës personale dhe të përbashkët”.
MKD 2030 nuk është kabinetik, por dokument terreni. Ekspertët nuk e kanë shkruar të izoluar në zyrat e tyre, por e kanë krijuar nëpërmjet konsultimeve të gjera në një proces gjithëpërfshirës dhe transparent. Disa nga mendjet tona më të mira na kanë vënë në dispozicion ekspertizën dhe përvojën e tyre. Në faza të ndryshme të hartimit të këtij dokumenti strategjik u përfshinë mbi 60 organizata dhe individë nga organizata të shoqërisë civile, oda ekonomike, akademike, media dhe organizata rinore, tha ai.
Pendarovski i shpjegoi në detaje prioritetet në Kornizën 2030, duke theksuar se janë marrë parasysh skenarët më negativë dhe parashikimet më pesimiste dhe për këtë, tha ai, pres që MKD 2030 t’i rezistojë kohës.
“Nga procesi që ka zgjatur me muaj, u kristalizuan katër prioritete, me 166 rekomandime specifike, të grupuara në 24 fusha. Prioriteti i parë është rritja e përshpejtuar ekonomike. Kjo nënkupton rritje të produktivitetit, rritje të konkurrencës së ekonomisë, investime masive në inovacion dhe zhvillim teknologjik, investime të reja vendore dhe të huaja, ulje të ekonomisë së zezë dhe krijimi i një tregu të punës fleksibël dhe dinamik”, tha Pendarovski.
Prioriteti i dytë, tha presidenti, është mbrojtja e mjedisit në nivelin e mesatares evropiane dhe një politikë energjetike e ripërcaktuar, duke theksuar se cilësia e jetës dhe shëndetit varet drejtpërdrejt nga cilësia e mjedisit.
“Në këtë kontekst po flasim për ajër cilësor, për zhvillimin e një sistemi efektiv të menaxhimit të mbetjeve dhe menaxhimit të integruar të ujërave, mbrojtjes së natyrës dhe biodiversitetit. Politika e ridefinuar energjetike duhet të ketë për qëllim plotësimin e nevojave të brendshme, para së gjithash nga burimet e ripërtëritshme të energjisë dhe në të njëjtën kohë të jetë rezistente ndaj goditjeve të jashtme energjetike”, tha Pendarovski.
Prioriteti i tretë, theksoi presidenti, është digjitalizimi, i cili është njëkohësisht synim në vetvete, por edhe mjet për të arritur prioritete të tjera zhvillimore. Prandaj, tha Pendarovski, është e nevojshme përshpejtimi i transformimit digjital dhe promovimi i ekonomisë dhe arsimit digjital, digjitalizimi i plotë i shërbimeve publike, ngritja e shkrim-leximit digjital dhe nxitja e zhvillimit shumë më të fuqishëm të sektorit maqedonas të IT-së.
Prioriteti i katërt është arsimi, rinia dhe zhvillimi gjithëpërfshirës, tre fusha që janë të lidhura organikisht. Për të dalë nga spiralja e varfërisë, përjashtimit social dhe emigrimit masiv, ne kemi nevojë për arsim të përshtatur me nevojat e tregut të punës. “Prioritet është të punohet për të reduktuar varfërinë dhe përjashtimin social, për të zhvilluar politika kulturore bashkëkohore, për të promovuar respektin për të drejtat e njeriut dhe për të investuar në edukimin mediatik të nevojshëm për të dalluar të vërtetën nga e pavërteta,” tha ai.
Këto katër prioritete, tha Pendarovski, janë të ndërvarura dhe po aq të rëndësishme për zhvillimin e Maqedonisë së Veriut dhe prandaj duhet të zbatohen në të njëjtën kohë, pa renditjen e tyre.
Ai shprehu pritjen se MKD 2030, si kornizë që fokusohet në pamjen e madhe, duhet të inkorporohet në Strategjinë e detajuar zhvillimore nacionale 2022-2042 të përgatitur nga Qeveria dhe kështu, tha Pendarovski, MKD 2030 do të jetë garanci për vazhdimësinë e politikave sektoriale, pavarësisht nga ndryshimet e ardhshme të garniturave politike të pushtetit.
“Kjo hartë do t’i ndihmojë politikëbërësit aktualë dhe të ardhshëm të mos devijojnë nga rruga e përcaktuar dhe të mos ngecin në ujërat autoritare dhe populliste që me siguri do të rrezikojnë zhvillimin afatgjatë të vendit, por edhe stabilitetin e tij. Si platformë jopartiake, MKD 2030 denarë mund të shërbejë si bazë për tejkalimin e ndarjeve të thella përmes rinovimit simbolik të kontratës shoqërore. Prioritetet e zhvillimit do të duhet të respektohen nga çdo qeveri e ardhshme dhe të zbatohen për të gjithë, në mënyrë të barabartë. Kështu, MKD 2030 mund të jenë pjesë produktive e procesit të pajtimit civil”, tha Pendarovski.
Ai gjithashtu pret që MKD 2030 të nxisë debatin për propozimet e ofruara dhe të na ndihmojë në diskursin publik, në vend që të shpenzojmë energji për të menduar dhe vepruar për realizimin e politikave zhvillimore afatgjata. Ne vendosim vetë nëse do të ngecim apo do të përparojmë. Dhe në kohët kur na duhet të menaxhojmë disa kriza në baza ditore njëherësh, nuk duhet të harrojmë prioritetet strategjike kombëtare jetike, dhe ato, deri në fund të kësaj dekade, do të dëshmojnë bashkërisht një zhvillim të përgjithshëm ekonomik dhe social më të madh, besimi në institucione dhe drastikisht më pak emigrim i të rinjve, tha ai.
Ish-ministri i Financave dhe analisti Xhevdet Hajredini tha se Korniza 2030 MKD do të jetë një orientim i dobishëm për të gjitha organet kompetente, Qeverinë dhe subjektet tjera politike në vend që të dëgjojnë nga presidenti se çfarë është gjëja më e rëndësishme që duhet bërë në vitet e ardhshme në Maqedoninë e Veriut në fushën e ekonomisë.
“Më e rëndësishmja për mua është ta theksoj këtë sepse deri më tani ka pasur shumë lëshime, dhe situata në Maqedoni tashmë ishte e tillë që ne mund të kishim bërë më shumë në atë kuptim dhe këto arsye objektive që tani na kanë ardhur dhe janë shtuar, mund të ishin shumë më të vogla në këtë aspekt ndaj këtyre dy shtyllave të jetës ekonomike dhe jetës njerëzore – energjisë dhe ushqimit, ku është e mundur që vendi të jetë më i pavarur nga ndërhyrjet e huaja”, tha Hajredini.
Kryetarja e MASIT-it, Aneta Pesheva tha se si Odë MASIT kanë dhënë një kontribut me masa konkrete që duhet të bëhen në vend në drejtim të digjitalizimit dhe transformimit digjital.
“Sot pa një proces të tillë nuk do të ishte e mundur të ndiqni trendet botërore. Një nga gjërat themelore që duhet të mendojmë dhe të bëjmë është t’i fusim të rinjtë në punë në një vend ku nevojitet digjitalizimi. Ne kemi një staf të ri shumë të mirë që aktualisht po punon më shumë në një sistem që është për vendet e huaja në vend që të përdorin ata të rinj në vend. Duhet ndërmarrë një nismë të madhe nga të gjithë ne që t’i mbajmë ata të rinj dhe sigurisht t’i përdorim për të mirën e shtetit. të bëjmë një transformim digjital dhe digjitalizim vërtet të mirë të të gjitha proceseve që tani na mungojnë shumë”, tha Pesheva.
Në promovimin e Kornizës MKD 2030 morën pjesë ministra, ambasadorë, profesorë, akademikë dhe përfaqësues të sektorit joqeveritar.
*Ky artikull është prodhuar në kuadër të projektit të mbështetur nga NED. Qëndrimet e shprehura në këtë tekst janë ekskluzivisht të autores.
