E premte, 13 Dhjetor, 2024

HULUMTIM: MALI SHARR, MES RUAJTJES DHE RRËNIMIT (video)

Me një biodiversitet unikat, Mali Sharr, përfaqëson pasuri të jashtëzakonshme natyrore. Por, rrënimet e shumta brenda kohës nga faktori njeri rrezikojnë që ta prishin gjithë ekuilibrin natyror. Shumë shoqata me kohë kanë ngritur zërin për ruajtjen e këtij masivi, duke afishuar idenë e shpalljes park nacional. Kjo nismë tashmë është drejt finalizimit, ndërkohë që pritet të sillet ligji me propozim të Ministrisë së Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor.

 

Autor: Ekipi i gazetarëve në kuadër të “BIRC”

Mbrojtja e biodiversitetit është një element jetësor në atë që do të thotë përparim dhe një ekonomi më të mirë, vlera kulturore dhe shpirtërore që do të na mundësojnë të kemi një ekosistem më të shëndetshëm dhe më të qëndrueshëm. Nisma për të shpallur Malin Sharr një Park Kombëtar do të sigurojë një të ardhme të sigurt dhe mbrojtje të kësaj zone, ruajtjen afatgjatë të natyrës me të gjitha tiparet e saj në dispozicion të nevojshme për një eko-regjion funksional.

Zhive Kirovski është një banor i Vratnicës. Këtu në shpatiet e Malit Sharr është shtëpia e tij. Një aktivist dhe avokat për shpëtimin dhe ruajtjen e kësaj bukurie malore, ai është një nga anëtarët më të shkathët të Trupit Koordinues për shpëtimin e lumit të Vratnicës nga ndërtimi i hidrocentraleve të vogla. I zemëruar për prerjen e pakontrolluar të pemëve si dhe ndërtimin kaotik të infrastrukturës joadekuate, Kirovski ka zbuluar probleme për një kohë të gjatë, duke bërë thirrje për zgjidhjen e tyre:

“Për momentin, dikush po kryen gjenocid në Malin e Sharrit. Pra, me ndërtimin e hidrocentraleve të vogla, me prerje të paligjshme, me hapje të rrugëve, dhe aty ku duhet dhe ku nuk është e nevojshme, me krijimin e zonave erozive, me shkatërrimin e pyjeve, jetës së egër dhe jetës së egër, do të thotë praktikisht, fjalë për fjalë në këtë moment, po bëhet një gjenocid kundër kësaj bukurie që është para nesh”, thekson Zhive Kirovski, aktivist për mbrojtjen e natyrës.

PËRFITUESIT SHKATËRROJNË DHE KËRCËNOJNË

Mirosllav Kirovski, kryetar i Shoqatës së Banorëve të Vratnicës.

Problemet janë të dukshme. Kërcënimet, presionet dhe shantazhet janë të zakonshme për banorët e rajonit të Sharrit. Të fuqishmit lokal dhe përfituesit shkatërrojnë në mënyrë të paplanifikuar këtë zonë malore, të gjitha me qëllim të pasurimit të shpejt në kurrizin e banorëve. Nëse nuk mundin t’i blejnë financiarisht, atëherë ata përpiqen t’i frikësojnë banorët, të paktën të tilla janë thashethemet nën majat e Malit Sharr. Shumat lëvizin nga njëqind deri në treqind mijë euro dhe në këtë rast ndërgjegjja është e sfiduar. Lumi i Vratnicës është një burim jete për këta njerëz. Pastërtia dhe funksionaliteti i lumit janë jetike për të ardhmen e Vratnicës. Sipas banorëve, hidrocentralet e vogla janë një dekor i panevojshëm, i cili bën një imazh të shëmtuar dhe jo të natyrshëm. Cili dhe cili është fitimi nga hidrocentralet? Dhe cila është domethënia dhe përfitimi për popullatën lokale prej tyre?

“Përfitimi i përgjithshëm për ne si një popullsi lokale do të ishte zero. Pra, për ata të fortit që do të fitonin tenderët, ato që munden, do të bënin që projektet të ishin të mëdha, normale. Ata po qarkullojnë, 30 deri në 40 mijë euro fitim në muaj për ta, dhe kjo është arsyeja pse lufta është aq shumë për ndërtimin e atyre hidrocentraleve të vogla”, thotë Mirosllav Kirovski, kryetar i Shoqatës së Banorëve të Vratnicës.

Miroslav Kirovski për njëmbëdhjetë vjet ka qenë dëshmitar aktiv i të gjitha gjërave të mira dhe të këqija që ndodhin në vendlindjen e tij. Si avokat për mbrojtjen e rajonit të Malit Sharr, Miroslavi beson se mënyra për të dalë nga ky kaos është e thjeshtë, të shpallet Park Nacional. Nëse për një moment i lëmë hidrocentralet mënjanë, jo vetëm Vratnica, por edhe fshatrat përreth kanë çfarë u ofrojnë vizitorëve, duke vënë në dispozicion të gjithë potencialin e tij natyror që ofron ky mal.

“Potencial i madh. Dhe ne përpiqemi për këtë sepse Vratnica duhet të mbijetojë dhe ne shpresojmë për ekoturizëm në Vratnicë . Ne kemi më shumë, tani kemi një hotel të ri Kitka, ku vizitorët mund të vijnë e të kalojnë natën, të shijojnë ushqim të shëndetshëm. Ata mund të ecin nëpër Vratnicë, në Liqenin e Vratnicës, në Senakos, në Luboten, për t’u argëtuar dhe për t’u kthyer në ‘Chorbadziski An’, një tavernë e re – tavernë etno, kështu që ka bukuri përmes Vratnicës, të cilat unë besoj se në një ditë nuk do të mbarojnë për t’i vizituar”, thotë Kirovski.

Miroslav dhe Zhive Kirovski janë dakord se po vjen koha për një vendim, i cili nuk duhet të shtyhet më. Nuk ka fjalë që mund të shprehin humnerën midis izolimit dhe të kesh një aleat natyrën.

“Unë do të isha për atë një orë e më parë, sa më shpejt që institucionet e ngarkuara me këtë të marrin forcë, ta detyrojnë këtë punë në një farë mënyre dhe ta vendosin nën mbrojtjen e Malit Sharr, por për të mos pasur probleme nesër, të papritura, të padëshiruara, paraprakisht popullata lokale në çdo rast të informohet. Për t’i thënë se cilët janë pro dhe kundër të vendosjes së Malit Sharr nën mbrojtje.”, thotë Kirovski

TË GJITHA PROBLEMET VIJNË “NGA LART”

Blerim Jashari, aktivist i shoqërisë civile i cili banon në fshatin Dobrosht i Komunës së Tearcës, është një nga shumë adhuruesit e malit. Shpreson se së shpejti do t’i përmbushet dëshira e tij më e madhe, që Mali Sharr të mbrohet dhe të vazhdojë ta ushqejë rajonin.

Natyra është shumë e ngjashme me njeriun. Asgjë nuk është perfekte për të dhe gjithçka është perfekte. Trajektorja e lëvizjes është e njëjtë me ndërgjegjen njerëzore. Megjithëse duket se ka shumë pengesa në rrugë, problemet mund të thjeshtohen, nëse dimë ta identifikojmë fajtorin. Ku duhet të drejtohemi për një zgjidhje të problemeve tona ose nga kush duhet të kërkojmë ndihmë?

Blerim Jashari, aktivist i shoqërisë civile i cili banon në fshatin Dobrosht i Komunës së Tearcës, është një nga shumë adhuruesit e malit. Shpreson se së shpejti do t’i përmbushet dëshira e tij më e madhe, që Mali Sharr të mbrohet dhe të vazhdojë ta ushqejë rajonin.

“Unë mendoj se të gjitha problemet vijnë nga lart. Nga lartë në kuptimin nëse shteti dëshiron, nëse ministritë përgjegjëse për atë punë e dëshirojnë atë, unë mendoj se e gjithë mund të zgjidhet shumë lehtë dhe ta shpallim Malin Sharr Park Kombëtar. Mendoj se ky është problemi. Unë nuk e shoh që problemi është te njerëzit ose problemi në bashkësitë lokale ose komunat”, thekson një ndër adhuruesit e bukurive të malit, Blerim Jashari.

Mali i Sharrit është një tërësi natyrore që shtrihet në tre shtete dhe zgjidhja segmentare e problemeve të mbrojtjes duhet të sinkronizohet. Ajo shtrihet në pjesën e Kosovës, ku është shpallur dhe mbrojtur si Park Kombëtar, si dhe në pjesën me Shqipërinë në lëvizje Korab-Koritnik. Që nga viti 2015, numri i aktivistëve dhe shoqatave që luftojnë për ruajtjen e malit si Park Kombëtar është në rritje. Këto shoqatat përmes formave të ndryshme edukative komunikojnë vazhdimisht me popullatën lokale, ku gjejnë mbështetje të madhe në realizimin e ideve dhe projekteve të tyre. Një nga shoqatat më aktive në vendin tonë është Qendra për Edukim dhe Zhvillim nga Tearca, projektet e së cilës janë jetike për mbrojtjen dhe transformimin e Malit Sharr.

PROMOTORËT E IDESË SË PARKUT NACIONAL

“Si shoqatë, por më shumë si anëtarë të Platformës Miqtë e Sharrit, do të thotë nga 2015, në këtë ide të madhe do të kyçen, jo vetëm shoqatat që punojnë për natyrën e njerëzve, por edhe vendasit duhet të përfshihen në realizimin e saj. Pra, si organizatë kemi punuar dhe kemi bërë shumë aktivitete, duke filluar me promovimin e kësaj ideje, sepse që nga viti 2015 mendojmë se ideja e shpalljes së malit Sharr ishte hedhur nën qilim nga institucionet. Pra

“Me mbështetjen e partnerëve tanë nga Bashkimi Evropian, Gjermania, etj. ne filluam ta ngremë këtë ide në një nivel më të lartë, me ngjarje promovuese dhe faktin se kjo zonë meriton të mbrohet sepse është plot me pasuri të ndryshme”, thotë kryetari i CED-it, Metin Muaremi.

Megjithëse po bëhet gjithnjë e më e qartë se problemet mjedisore në rajonin e Malit Sharr paraqesin kërcënime ekzistenciale për fshatrat malorë dhe komunat përreth, këto probleme ka të ngjarë të vazhdojnë dhe madje të intensifikohen nëse institucionet nuk janë më efektivë në favor të shpalljes së Malit Sharr Park Kombëtar.

“Dallimi është i madh. Rregulla të ndryshme zbatohen nën kujdesin e sistemit të zonave të mbrojtura. Gjërat rregullohen me ligj, por për shkak të mungesës së këtij institucioni, nuk mund të menaxhohet si duhet. Me atë institucion, i cili do të formohet dhe që do të menaxhojë parkun e ardhshëm kombëtar, situata do të jetë ndryshe”, thotë profesori universitar, Besnik Rexhepi.

Profesori universitar, Besnik Rexhepi.

IDEJA E PARKUT NACIONAL DREJT FINALIZIMIT

Politikat dhe vendimet e qeverisë në fund të fundit do të duhet të bazohen në mbështetjen e publikut, duke theksuar nevojën për të rritur vetëdijen për këtë nismë. Ministri i Mjedisit Naser Nuredini është optimist se procesi i filluar do të finalizohet me sukses dhe shumë shpejt dhe do të mbyllë një problem domethënës, të rëndësishëm jo vetëm për ministrinë që ai drejton, institucionet shtetërore dhe lokale, por edhe për popullatën e Malit Sharr, e cila duhet të përfitojnë më shumë nga ky vendim pozitiv.

Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, Naser Nuredini.

“Pas vendimit të Qeverisë në maj, ne jemi duke punuar shumë fort në të gjithë procesin. Ne patëm një numër takimesh të përbashkëta me komunat kompetente, institucionet qendrore, si dhe me popullsinë lokale. Në përgjithësi, është bërë përparim, duke pasur parasysh rrethanat që lidhen me KOVID-19, dhe ne presim që gjërat të vlerësohen në fund të gushtit, ku studimi i ekspertëve do të finalizohet ditët e fundit, falë të cilit do ta përgatisim atë. Projekt-ligji, i cili shpresojmë të futet në procedurë në një seancë qeveritare në fund të shtatorit dhe ne synojmë në fillim të muajit. Kështu që mund të kemi vetëm një vonesë të vogël “, thotë ministri i Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, Naser Nuredini.

Thonë se kombi që shkatërron natyrën e tij, shkatërron vetveten. Mali Sharr është po aq i rëndësishëm sa mushkëritë për një organizëm. Biodiversiteti që e bën këtë ekosistem malor unik dhe tërheqës, duhet ta mbrojmë kryesisht ne njerëzit, sepse të gjithë jemi vizitorë të përkohshëm, në këtë kohë dhe në këtë pjesë të tokës. Qëllimi ynë, që lidhet me natyrën, është ta vëzhgojmë, ta mësojmë, ta duam atë.

 

Kjo storje hulumtuese është përkrahur nga Civica Mobilitas:

 

Të fundit