Autorë: Tim Hill, University of Bath / Robin Canniford, University of Melbourne / Stephen Murphy, University of Essex
Ndërkohë pandemia e koronavirusit ka hov, gjithashtu me vrull përhapen edhe sqarimet se si filloi shpërthimi dhe çfarë po shkakton përhapjen e tij. Ndër këto shpjegime është një teori që fjala e fundit e teknologjisë 5G është fajtor.
Shumë vende po shënojnë rritje të numrit të grupeve që paralajmërojnë të tjerët për rreziqet e 5G. Në Mbretërinë e Bashkuar, Australi dhe SH.B.A., aktivistët besojnë se 5G është shkaku i vërtetë i pandemisë, dhe se prishja e rrjetit 5G është e nevojshme për të ndaluar përhapjen e virusit. Në fundin ekstrem të këtyre grupeve janë ata që paralajmërojnë se COVID-19 është një mashtrim, një histori për më shumë plane të mbrapshta, nga të cilat 5G është një pjesë thelbësore.
Pse njerëzit besojnë teoritë e komplotit dhe cilat janë përgjegjësitë për rritjen e popullaritetit të tyre? Në themel të këtyre besimeve është një frymë bashkëkohore e mosbesimit ndaj qeverive dhe organizatave shëndetësore. Për më tepër, njerëzit janë tërhequr veçanërisht ndaj këtyre shpjegimeve alternative gjatë kohës së krizave.
Kërkuesit e së vërtetës
Shumë teoricienë konspiracioni e identifikojnë veten si “kërkues të së vërtetës”. Ata shpesh janë pjesë e një lëvizjeje më të gjerë njerëzish që e konsiderojnë veten të mendimit të lirë, të cilët janë mjaft të guximshëm për të kërkuar të vërtetën dhe për ta folur. Ata veprojnë si detektivë heroikë, duke zbuluar ato që ata shohin si grupe të fuqishme që veprojnë në fshehtësi për të arritur rezultate keqdashëse.
Shumica e teorive konspirative i shohin këto grupe të fuqishme duke punuar në hije, si të paarritshme dhe që veprojnë prapa skenave. Por teoria 5G-koronavirus largohet nga ky model në një mënyrë thelbësore: burimi i së keqes është i dukshëm dhe i arritshëm për këdo që beson në këto ide.
Për dallim nga kabllot me hije dhe forcat okulte, komploti 5G-koronavirus mund të kundërshtohet drejtpërdrejt. Rrjeti 5G është i përbërë nga infrastrukturat materiale që janë lehtësisht të identifikueshme dhe të aksesueshme. Për ata që besojnë se e dinë të vërtetën, aktet e vandalizmit kundër telave të telefonit dhe antenave paraqesin mundësinë e ushtrimit të një kontrolli mbi ngjarjet shqetësuese.
Komplotet në një kohë krize
Njerëzit duan të thjeshtojnë dhe kuptojnë situatat komplekse dhe të pashembullt. Si mjet për të kuptuar këtë pandemi, ekzistojnë si teori zyrtare, ashtu dhe teori konspirative. E vërteta zyrtare është e thjeshtë: COVID-19 u transferua te njerëzit nga kafshët, të ngjashme me shpërthimet e mëparshme të koronavirusit. Kryesisht përhapet përmes pikave të krijuara kur një person i infektuar teshtit ose kollitet.
Popullariteti i teorive që lidhin 5G me shpërthimin, megjithatë, ekspozojnë nivelet e mosbesimit ndaj pretendimeve shkencore, të vërtetës dhe shpjegimeve të ekspertëve të ngjarjeve. Edhe pse teoritë anti-5G kanë qenë për ca kohë, këto shpjegime aktualisht janë duke fituar mbështetës të rinj. Kjo është pjesërisht për shkak të mungesës së besimit në qeveri, shumë prej të cilave kanë luftuar për të menaxhuar këtë krizë, dhe tani përballen me pyetje nëse ata vepruan shumë herët apo shumë vonë.
Më shqetësuese është se si populizmi i krahut të djathtë lulëzon dhe intensifikon këtë klimë mosbesimi. Në të gjithë botën, figurat populiste avancojnë një botëkuptim polarizues që paraqet gjoja grumbullimin e elitave të korruptuara politike, të korporatave dhe instituteve shkencore kundër një komuniteti të “njerëzve të thjeshtë”. Donald Trump, Matteo Salvini, Jair Bolsonaro dhe Nigel Farage mbështesin grumbullimin duke inkuadruar luftën e tyre si një nga liderët e mirë kundër institucioneve të këqija.
Ky botëkuptim njëkohësisht minon “themelimin” dhe legjitimon mosbesimin e teoricienëve të konspiracionit. Implikimet e kësaj janë shqetësuese. Dallimet midis të vërtetave shkencore dhe teorive të komplotit janë mjegulluar në nivelet më të larta të qeverisjes. Zgjidhjet e paprovuara për të kontrolluar sëmundjet favorizohen për ndërhyrje të bazuara në prova. Për më tepër, ka një rezistencë në rritje ndaj vaksinimeve në vendet ku populizmi politik është në rritje. Ndërhyrjet e politikave të dizajnuara për të zgjidhur problemet, përkundrazi, shihen si pjesë e problemit.
Një “infodemi”
Këto konsiderata bëhen edhe më të rëndësishme në një kohë kur masat e bllokimit kanë çuar në njerëz që shpenzojnë kohë të shtuar në mediat sociale. Pjesërisht, interneti u mundëson atyre që më parë në kufijtë e mendimit popullor të gjejnë dhe të komunikojnë me të tjerët me mendje të njëjtë. Dhe ndërsa besimi në institucionet tradicionale zbehet, çdo numër shpjegimesh alternative rezonojnë midis miqve në grupe në internet.
Ndërsa njerëzit përpiqen të kuptojnë pandeminë dhe të kuptojnë jetën e tyre të ndryshuar, “kërkuesit e së vërtetës” të famshëm në YouTube po marrin vëmendje të pashembullt. Megjithëse lajmet në Facebook janë të mbushura me këshilla të sanksionuara nga shteti për shëndetin publik, grupet private janë prishur me pretendime fals dhe keqinformime që bien në kundërshtim me njohuritë zyrtare dhe proceset politike.
Organizata Botërore e Shëndetit ka deklaruar se kjo situatë është një “infodemi”. Presioni tani është duke u rritur në kompanitë e mediave sociale për të kufizuar rrjedhën e dezinformatave. Megjithatë, brenda komunitetit të kërkuesit të së vërtetës, përpjekjet e Facebook, Twitter dhe WhatsApp për të ndërhyrë interpretohen si dëshmi të mëtejshme që institucionet dhe elitat e fuqishme po komplotojnë për të fshehur “të vërtetën e vërtetë”.
Ngjarje të tilla, si sulmet ndaj rrjetit 5G, ofrojnë një barometër për të matur nivelet e besimit në udhëheqje dhe ekspertizë. Sfida për qeveritë dhe mediat do të jetë demonstrimi i niveleve të rinovuara të hapjes dhe solidaritetit për të rikthyer besimin e publikut, në vend se të nxisë këtë oreks për të vërtetat alternative.
Marrë nga The Conversation