E premte, 29 Mars, 2024

NATO po tregon moshën e saj ndërsa bëhet 70 vjeç

Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) nuk është shumë e brishtë, por aleanca duket shumë më pak elastike sesa dikur, shkruan në analizën e Nic Robertson nga CNN, përcjell KDP.

Sipas tij, kur udhëheqësit e saj mblidhen këtë javë në Londër, ata do të duhet të shtrihen fort për të kapërcyer disa nga dallimet e tyre.

Robertson më tej shkruan:

Presidenti amerikan Donald Trump dyshon në qëllimin e Aleancës ndërsa Presidenti Francez Emmanuel Macron dyshon në të ardhmen e tij. Krahas këtyre dy, ne kemi tani Presidentin e Turqisë, Rexhep Tajip Erdogan, i cili po flakë tutje parimet e tij më themelore.

Për shtatë dekada, një parim themelor ka lidhur 29 anëtarët e Aleancës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) së bashku: besimi. Artikulli 5 i NATO-s përcakton se një sulm ndaj një është një sulm ndaj të gjithëve – ose për të parafrazuar romanin e shekullit të 19-të “Tre musketarët” – “të gjithë për një dhe një për të gjithë”.

Pjesa më e madhe e këtij shpirti të solidaritetit doli nga dritarja kur Trump hyri në Shtëpinë e Bardhë, duke vendosur bazën për disa nga tensionet e sotme midis SHBA dhe aleatëve të saj, si dhe midis vendeve evropiane.

Shumë prej të njëjtëve aleatë tani po përpiqen t’i përgjigjen lëvizjeve shkatërruese të Trump – dhe çfarë lloji të presidentit amerikan mund ta ndjekë atë.

Sipas Jonathan Eyal, drejtor i asociuar i Qendrës RUSI me zyrë në Londër dhe një ekspert i gjatë i NATO-s, beson se Trump është një shmangie dhe pasardhësi i tij do të jetë pro NATO-s. Macron, nga ana tjetër, e sheh Trump si një pararojë të politikave amerikane që do të vijnë, prandaj Evropa duhet të ndërtojë forcën e vet mbrojtëse.

Me pak fjalë, shpenzuesi më i madh i aleancës është investitori më i pasigurt i saj, dhe kjo është një gjendje e fortë.

Thyerja e një parimi tjetër të NATO-s është duke e shtuar këtë shqetësim. Një parim bazë i  Aleancës është të mos blihen armë nga jashtë klubit, dhe dyfish, mos blihen nga kundërshtari i saj më agresiv, Rusia.

Erdogan duket se e ka humbur atë parim, ose edhe më keq, thjesht nuk i intereson.

E vetmja herë që u shkaktua neni 5 ishte nga Presidenti George W. Bush pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001 në Shtetet e Bashkuara. Si të gjithë të tjerët në atë kohë, Turqia u ngrit për të ndihmuar, i cili si anëtar i vetëm i kombit musliman të NATO-s ishte jashtëzakonisht i dobishëm – dhe domethënës.

Por që kur autokrati Erdogan ka ardhur në pushtet duket se po teston jo vetëm kohezionin e NATO-s, por tërë misionin e tij.

Jo vetëm që ai ka blerë sistemin e sofistikuar të raketave S400 të Rusisë dhe një tufë avionësh luftarakë rusë për të plotësuar raketat e tij të reja, por ai po e mashtron presidentin rus Vladimir Putin se politikisht në atë mënyrë nuk do të jetë në marrëdhënie të këqija me vendet e NATO-s.

Si një lidhje jetike e krahut jugor të NATO-s Turqia nuk mund të hidhet poshtë lehtë.

Sipas Eyal, ndërsa Erdogan ende e vlerëson NATO-n, ai dhe ushtria turke “janë të vetëdijshëm se nëse do të largoheshin nga NATO ky do të ishte një goditje e madhe për vetë Turqinë. Ata do të qëllonin veten në këmbë – mbase edhe fjalë për fjale”.

E tronditur në thelb

Në përfundim të samitit të NATO-s në Londër këtë javë, Sekretari i Përgjithshëm i Aleancës Jens Stoltenberg tha se beson që kjo strukturë të jetë akoma e përshtatshëm për qëllimin e saj. “Nëse shohim përsëri historinë e NATO-s, kemi parë mosmarrëveshje, që datojnë nga kriza e Suezit në 56 gjatë gjithë rrugës për në luftën në Irak në 2003”, u tha ai gazetarëve muajin e kaluar.

“Por forca e NATO-s është që përkundër këtyre mosmarrëveshjeve, ne kemi qenë gjithmonë në gjendje të bashkohemi rreth detyrës sonë kryesore: të mbrojmë dhe ruajmë njëri-tjetrin. Dhe ky është qëllimi im. Dhe unë jam absolutisht i sigurt që ne do të arrijmë ta bëjmë atë edhe kësaj here”.

Pavarësisht kësaj, elefanti në dhomë ndërsa udhëheqësit e NATO-s mblidhen në një hotel luksoz pak jashtë kryeqytetit në Mbretërinë e Bashkuar këtë javë do të jetë sesi të menaxhohet Trump. Sipas Eyal, ai e ka tronditur NATO-në në thelb. “Ai është presidenti i parë që nga Lufta e Dytë Botërore që vuri në dyshim hapur vlefshmërinë e garancisë së sigurisë që Shtetet e Bashkuara u kanë dhënë evropianëve dhe për të pyetur nëse është në të vërtetë në interes të Amerikës që të ketë aleancën.”

Tensionet në tryezë këtë javë do të kishin qenë të vështira për t’u imagjinuar edhe një dekadë më parë, por ato janë rritur për një kohë.

NATO u rrit nga fituesit e Luftës së Dytë Botërore, por brezat me sakrificën e të cilave krijimi i saj kishte kuptim po vdesin. Pa shoqërinë e tyre të fituar shumë, uniteti po testohet nga vetë interesi kombëtar. Ndërsa Trump ka qenë i bindur të bëjë gati zhurmat e duhura kur pyeten për nenin 5, tweet-et e tij dhe natyrën e merkurit, shoqëruar me pakësinë e kufizimit të zërave ushtarakë rreth tij, frymëzon pak besim se ai do të vepronte në mënyrë të barabartë me të gjithë aleatët, nëse aspak.

Veçanërisht këtë verë, kur Irani rrëmbeu një cistern me flamur britanik pranë ngushticës së Hormuzit, duke bllokuar anijen në njërin nga portet e saj dhe duke ndaluar ekuipazhin, Trump vuri në dukje se Uashingtoni nuk kishte nënshkruar një marrëveshje me Britaninë e Madhe duke detyruar SHBA të ndihmonin Britaninë.

Test për krenarinë e Erdoganit

Mësime të tilla për objektet mund të zvogëlohen vetëm për të mbajtur më tej fuqinë e aleancës, por jashtë NATO-s ato respektohen me mjeshtëri.

Kur Trump shfaqet në takimet e NATO-s pasiguria zbret në dhomë, dhe vetëm kur të largohet thonë se një psherëtimë kolektive shpëton.

Erdogan paraqet problem në një shkallë të ndryshme.

Sipas një zyrtari amerikan të njoftimeve për reportazhe pas takimeve me zyrtarë të lartë turq kohët e fundit, mesazhi u bë i qartë se blerja e armëve jashtë klubit nuk është e ndezur.

Zyrtarëve turq u thanë që kjo nuk mund të kalonte pa sanksione: nëse nuk do ta bënin këtë, hapin e Turqisë mund ta ndjekin edhe të tjerët. Ndërsa zyrtari nuk sqaroi se cili mund të ishte ai sanksion, implikimi është se krenaria e Erdogan mund të testohej, dhe kjo mund të ketë rezultate të pasigurt.

Të fundit