Ndërsa duket se po shkojmë prapa, le të rikujtojmë se fuqia e Maqedonisë së Veriut qëndron pikërisht në diversitetin e saj. Duke respektuar demokracinë konsociative, në fakt – ne demonstrojmë përkushtimin tonë për një të ardhme gjithëpërfshirëse, të drejtë dhe të qëndrueshme për të gjithë qytetarët tanë
Shkruan: Bujar OSMANI*
Ndërsa Maqedonia e Veriut navigon kompleksitetin e peisazhit të saj të larmishëm etnik, parimet e demokracisë konsociative, të artikuluara nga Arend Lijphart në vitin 1969, mbi të cilën është bazuar edhe Marrëveshja e Ohrit, ofrojnë një kornizë të fuqishme për të siguruar stabilitet të qëndrueshëm dhe qeverisje gjithëpërfshirëse. Vepra e rëndësishme e Lijphartit mbi demokracinë konsociative ofron njohuri të paçmueshme që mund ta drejtojnë vendin tonë drejt një të ardhmeje më të bashkuar dhe më të harmonishme.
THELBI I TEZËS SË LIJPHARTIT
Teza e Lijphartit rrotullohet rreth konceptit të demokracisë konsociative, një model ky i krijuar posaçërisht për shoqëritë e ndara. Ndryshe nga demokracitë mazhoritare, të cilat mund të margjinalizojnë komunitetet joshumicë , demokracia konsociative thekson ndarjen e pushtetit, respektin e ndërsjellë dhe gjithëpërfshirjen. Ajo mbështetet në katër shtylla kryesore: qeveritë e koalicionit të madh, vetoja e ndërsjellë, përfaqësimi proporcional dhe autonomia segmentale (në rastin tonë decentralizimi).
– Qeveritë e Koalicionit të Madh: Në një sistem konsociativ, të gjitha segmentet e rëndësishme të shoqërisë përfshihen në procesin vendimmarrës. Kjo siguron që asnjë grup të mos dominojë spektrin politik, duke nxitur ndjenjën e përgjegjësisë së përbashkët dhe të bashkëpunimit. Për Maqedoninë e Veriut, kjo do të thotë që përfaqësuesit maqedonas dhe shqiptarë duhet të punojnë së bashku në një qeveri koalicioni në bazë të vullnetit të shprehur në zgjedhje nga dy komunitetet, duke reflektuar kështu diversitetin e vërtetë të qytetarëve me përkatësi të ndryshme etnike, fetare.
Vetoja e Ndërsjellë: Vetoja e ndërsjellë siguron që asnjë vendim i dëmshëm për asnjë grup të rëndësishëm nuk mund të merret pa pëlqimin e tyre. Ky parim është jetik për mbrojtjen e të drejtave të minoriteteve dhe për ruajtjen e besimit midis komuniteteve të ndryshme. Për Maqedoninë e Veriut, kjo përkthehet në mekanizma si parimi i shumicës së dyfishtë (parimi Badinter), që kërkon që ligjet që prekin komunitetet etnike të mbështeten nga përfaqësuesit e shumicës dhe të komuniteteve tjera.
Përfaqësimi Proporcional: Ky parim garanton që të gjitha grupet të përfaqësohen drejt në organet legjislative, bazuar në madhësinë e popullsisë së tyre. Përfaqësimi proporcional në Maqedoninë e Veriut siguron që, si maqedonasit, ashtu edhe shqiptarët, si dhe komunitetet e tjera etnike, të jenë të përfaqësuara në institucione, duke reflektuar përbërjen e vërtetë demografike të shoqërisë.
Autonomia Segmentale – “decentralizimi”: Dhënia e autonomisë segmenteve të ndryshme u lejon atyre të menaxhojnë çështjet e tyre, veçanërisht çështjet nga fusha e kulturës dhe arsimit. Për Maqedoninë e Veriut, kjo nënkupton më shumë decentralizim të pushtetit dhe shtim të përgjegjësive te komunat.
ZBATIMI I PARIMEVE TË LIJPHARTIT NË MAQEDONINË E VERIUT
Kohët e fundit, Maqedonia e Veriut po përballet me sfida për ruajtjen e ekuilibrit të ndjeshëm të pushtetit midis komuniteteve të saj etnike. Vendimi i fundit i një partie maqedonase fituese(VMRO-DPMNE) për të formuar koalicionin qeverisës me partitë shqiptare humbëse( bllokun VLEN), duke anashkaluar partinë shqiptare fituese (BDI-në, përkatësisht koalicionin Fronti Europian), ka shkaktuar pakënaqësi të madhe në komunitetin shqiptar. Ky veprim kërcënon të minojë parimet e përfaqësimit të drejtë dhe të respektit të ndërsjellë që janë themelore për stabilitetin politik dhe etnik dhe progresin e shtetit dhe të shoqërisë sonë.
Modeli i demokracisë konsociative i Lijphartit i transponuar në Marrëveshjen e Ohrit ofron një rrugë të qartë përpara. Duke respektuar parimet e ndarjes së pushtetit dhe qeverisjes gjithëpërfshirëse, me të sigurohet që të gjitha grupet etnike të ndihen të përfaqësuara dhe të respektuara. Kjo nuk është thjesht një çështje e detyrimit ligjor, por një gurthemel i integritetit demokratik dhe kohezionit tonë shoqëror.
RËNDËSIA E MBËSHTETJES NDËRKOMBËTARE
Komuniteti ndërkombëtar luan një rol thelbësor në mbështetjen dhe qëndrueshmërinë e rregullimeve konsociative. Ashtu siç Lijpharti vë në dukje rëndësinë e garancive të jashtme për ruajtjen e marrëveshjeve të ndarjes së pushtetit, Maqedonia e Veriut përfiton nga mbështetja dhe inkurajimi i komunitetit ndërkombëtare që kuptojnë dhe respektojnë nuancat e strukturës sonë shtetërore dhe shoqërore.
PËRFUNDIM
Përqafimi i demokracisë konsociative nuk është thjesht një ushtrim teorik; është një domosdoshmëri praktike për stabilitetin dhe prosperitetin e ardhshëm të Maqedonisë së Veriut. Duke u përkushtuar ndaj ndarjes së pushtetit, përfaqësimit proporcional dhe respektit të ndërsjellë, ne mund të ndërtojmë një shoqëri ku të gjitha komunitetet lulëzojnë së bashku. Vizion i Lijphartit është një udhërrëfyes për të naviguar kompleksitetet e shoqërisë sonë kombëtarisht e fetarisht të larmishme dhe, fundja, për të siguruar mbizotërimin e harmonisë , stabilitetit dhe demokracisë në këto hapësira.
Ndërsa duket se po shkojmë prapa, le të rikujtojmë se fuqia e Maqedonisë së Veriut qëndron pikërisht në diversitetin e saj. Duke respektuar demokracinë konsociative, në fakt – ne demonstrojmë përkushtimin tonë për një të ardhme gjithëpërfshirëse, të drejtë dhe të qëndrueshme për të gjithë qytetarët tanë.
*Autori është ish-ministër i Punëve të Jashtme i Maqedonisë së Veriut. Shkrimi është marrë nga: koha.mk