Argumentet dhe sulmet bullgare mbi veçantinë maqedonase i tingëllojnë maqedonasit kështu: Kali i Nilit e ka urinën rozë! Kështu na thonë nga Sofja. Ndërsa përgjigja maqedonase për këtë fakt është si vijon: që nga momenti kur u zbulua e deri kur u deklasifikua si planet, Plutoni nuk ka bërë një orbitë të plotë rreth diellit. Procesi…
Shkruan: Katerina Topallova
“Kur mendojmë për të kaluarën, janë gjërat e bukura që i veçojmë gjithmonë”. Ne duam të besojmë se gjithë ajo ishte ashtu.” Ky mendim i fitueses së Kurorës së Artë të Mbrëmjeve Strugane të Poezisë për vitin 2016, shkrimtares dhe poetes Margaret Atwood, mbase në mënyrë më të qartë rrëfen përfaqësimet dhe perceptimet tona të sotme për ngjarjet dhe figurat historike, që nuk frymëzojnë dhe inkurajojnë. Le të shohim dhe reflektojmë vetëm për gjërat e bukura dhe të mira të së shkuarës, të cilat na mësojnë dhe na çojnë drejt së ardhmes…
Por a na jep kjo mëmyrë e të kuptuarit të së kaluarës një pamje të plotë të saj? Refuzimi i gjithçkaje që nuk na pëlqen në kujtesën tonë kolektive, a na bën të kemi një perceptim të shtrembëruar për të? Sigurisht po! Sa më selektivë të jemi në zgjedhjen midis së bukurës dhe të shëmtuarës, aq më shumë shtrembërojmë pamjen e vërtetë të gjërave. Kjo është arsyeja pse ne duhet të bëjmë gjithmonë saktë pyetjet që na shqetësojnë dhe t’u qasemi seriozisht përgjigjeve.
Prandaj, është legjitime të pyesim: A është historiografia maqedonase eklektike dhe në çfarë mase? A janë eklektike edhe historiografitë e tjera të Ballkanit? Nëse përgjigja është PO, është koha të pyesim pse është kështu dhe cilat janë arsyet e një vështrimi kaq selektiv të së shkuarës? A përfitojmë ne nga e gjithë kjo?!
Historikisht, eklekticizmi u vëzhgua dhe u praktikua fillimisht nga një grup filozofësh helenë dhe romakë, të cilët nuk i përmbaheshin asnjë sistemi real, por zgjodhën nga besimet ekzistuese filozofike ato doktrina që u dukeshin më të arsyeshme, duke bërë me vetëdije një përzgjedhje të çështjes. Ky perceptim çon në një lexim problematik të së shkuarës, i cili nga ana e tij na indoktrinon në mënyrë të gabuar për sa i përket kuptimit, për të krijuar probleme të natyrës nga më të ndryshmet në ato shoqëri joserioze dhe të brishta. Dhe ai politik, nga ana tjetër, del gjithmonë si më i rrezikshmi.
Duke shikuar në histori, mund të konkludoj vetëm se faktet janë fakte dhe ndryshimi i tyre është një falsifikim. Interpretimi i tyre është ai që na dallon – intelektualisht, territorialisht, etnikisht, etj. Interpretimi na bën të kemi dallime në këndvështrime, të cilat nga ana tjetër na ndajnë në baza të ndryshme. Në shoqëritë e pjekura interpretimi i ndryshëm i fakteve historike nuk krijon probleme, ndërsa në shoqëritë e dobëta me karakter kolonialist apo protektorati, mund të ndikojë edhe atë shumë në cenimin e postulatit të shtetësisë dhe sovranitetit, duke gjeneruar probleme të të gjitha llojeve. Do të marr shembullin e revolucionarit Goce Dellçev, një temë aktuale politike në prag të festimit të ditëlindjes së tij më 4 shkurt.
A është Goce Dellçevi maqedonas apo bullgar? Një pyetje që në shekullin XXI nuk duhet të jetë mister për ne, sepse kuptimi i sotëm i proceseve historike e bën të parëndësishme… Karakteri dhe vepra e revolucionarit duhet t’i afrojë njerëzit, jo t’i largojë! Por çfarë është ajo që në thelb na mban të ndarë? Faktet apo interpretimi i tyre?! Dhe kujt i pengon?
Në shoqëritë e pjekura, tema të tilla reduktohen në nivelin e dadaizmit më të sofistikuar, të cilin mund ta kishte zili edhe një Marsel Dishan… E thënë thjesht, argumentet dhe sulmet bullgare ndaj veçantisë maqedonase i tingëllojnë maqedonasit kështu: Kali i Nilit ka urinë rozë! – na thonë nga Sofja. Ndërsa përgjigja maqedonase për këtë fakt është si vijon: që kur u zbulua e deri kur u deklasifikua si planet, Plutoni nuk bëri një orbitë të plotë rreth diellit. Procesi… Ky rregullim i gjërave na bën të humbur në histori! Por jo vetëm ne!
Fakte dhe procese…
“Ju keni rrugën tuaj. Unë kam rrugën time. Për sa i përket mënyrës së vërtetë, të saktë dhe të vetme, ajo nuk ekziston” – siç do të thoshte Niçe, “nuk ka fakte, vetëm interpretime.” Ose thënë me zgjuarsi filozofike, edhe interpretimet tona i nënshtrohen interpretimeve! Nga faktet dhe proceset, pikërisht prej andej, ne sot nxjerrim legjitimitetin e plotë të ekzistencës sonë të veçantë. Çdo gjë përtej këtij perceptimi është një luftë me mullinjtë e erës… Ajo që historia nuk ka arritur të materializohet sot është kohë e humbur në debate apo argumente politike… Ajo çështje në të cilën historia ka kanalizuar sot është e vetmja çështje reale që i nënshtrohet interpretimit politik dhe shoqëror, përndryshe interpretimet tona do të jenë të holluara si bora e vitit të kaluar, pa sukses dhe jo produktiv. Dhe ajo që historia ka harruar atje diku mes shekujve, do të mbetet përgjithmonë e varrosur në të – këtu qëndron sfida e historianëve për të zbuluar “përbindëshat” me të cilët do të duhet të udhëheqin një mejdan të vërtetë në të ardhmen. Por të mos harrojmë se e gjithë kjo nuk mund të rrënojë as për një milimetër proceset që kanë ndodhur dhe po ndodhin…
Mësimi vjen nga pena e filozofit: “Kush lufton me përbindësha duhet të ketë kujdes që të mos bëhet përbindësh gjatë atij procesi. Dhe nëse shikon mjaft gjatë në një humnerë, humnera do të shikojë ty.”