Një intervistë e dhënë për agjencinë bullgare të lajmeve BGNES i shkaktoi shumë telashe kryeministrit të Maqedonisë së Veriut, Zoran Zaev.
Konstatimet se Bullgaria në Luftën e Dytë Botërore nuk ka qenë fashiste, historia e përbashkët midis maqedonasve dhe bullgarëve si dhe teza se Jugosllavia i ndau dy popujt nga ajo përbashkësi, e trazuan keq opinionin maqedonas. Goditjet më të mëdha Zaev i mori nga politikanë, media dhe gazetarë të afërt me të, të cilët shquhen për një nostalgji të madhe për Jugosllavinë. Lidhja Socialdemokrate e Maqedonisë (LSDM), të cilën e udhëheq Zaev është trashëgimtare e Lidhjes Komuniste Jugosllave në Maqedoni.
Më poshtë KDP ju sjell intervistën integrale:
BGNES: Zoti Kryeministër, për disa muaj tani ka një fushatë në Maqedoni që Bullgaria nuk e njeh identitetin dhe gjuhën tuaj. Por ju gjithashtu thatë dje se Bullgaria nuk ka probleme me këtë gjë. Pse po vazhdon kjo fushatë, e cila po helmon marrëdhëniet midis Bullgarisë dhe Maqedonisë?
Z. Zaev: Arsyeja e parë është se gjatë bisedimeve, jo gjithçka mund të ndahet me publikun dhe ndoshta nuk krijohet një përshtypje shumë e mirë. Bullgaria shpesh thekson se njeh realitetin që ekzistojnë maqedonasit dhe gjuha maqedonase. Kërkohet që të përcaktohet ajo pjesë e historisë, e çështjeve historike që janë të rëndësishme. Historia është themeluar qartë mbi të gjitha nga historianët dhe mund të jetë një urë e mirë për miqësinë dhe bashkëpunimin. Shpresoj që i gjithë ky proces të përfundojë me sukses dhe sa më shpejt të jetë e mundur, në mënyrë që gjithçka të hapet deri në fund dhe të shihet se Bullgaria është një mik i madh i Maqedonisë. Gjithmonë ka qenë dhe tani është. Sigurisht, e kaluara ka lënë shumë padrejtësi këtu në Maqedoni, gjatë ish-Jugosllavisë dhe gjatë komunizmit. Shumë qytetarë kanë përjetuar padrejtësi, përfshirë Bullgarët dhe të tjerët. Dhe e gjithë kjo ka prekur kombin maqedonas. Por duhet të pranojmë se që nga viti 2017 kemi hapur një perspektivë shumë të mirë. Fatkeqësisht, nga këto 3 vjet një vit kaloi në një krizë koronavirusi. Kishte zgjedhje në Maqedoni, shumë gjëra ndodhën. Ne kemi tema për të cilat mund të bashkëpunojmë në të ardhmen dhe besoj se vetëm mesazhet e miqësisë përfitojnë qytetarët e të dy vendeve.
BGNES: Këtu, ju pranoni që për Bullgarinë një problem i tillë nuk ekziston – të mohoni atë që ndjeni, dëshironi dhe flisni në gjuhën që dëshironi.
Z. Zaev: Bullgaria është vendi i parë që njeh pavarësinë dhe shtetin tonë. Duke njohur sovranitetin dhe shtetin, ai njohu kategorikisht të drejtën tonë për vetëvendosje. Pra, nuk ka dyshim këtu – që ne jemi maqedonas dhe flasim maqedonisht është një fakt. Mbi të gjitha, është një ndjenjë, është e drejtë. Gjithkush mund ta përcaktojë vetveten ashtu siç dëshiron, siç ndihet, etj Ju e dini që ne kemi shumë kombësi, përveç maqedonasve – shqiptarë, turq, vllehë, boshnjakë, romë, ne gjithashtu kemi bullgarë që jetojnë në vend. Ata janë qytetarë tanë dhe janë një urë e mirë për bashkëpunimin midis dy vendeve dhe besoj se në të ardhmen ajo që duhet të sqarojmë mbi të gjitha është ai moment historik, por përmes prizmit të miqësisë.
BGNES: Ju po flisni për të kaluarën. Pasi identiteti juaj tani është një realitet, kështu që ka qenë shumë i qartë në të kaluarën. Këtu është, të themi, një Goce Delçev për të cilin flitet shumë. Serbia ndryshoi emrin e bulevardit në qendër të Beogradit sepse Goce Delçev ishte bullgar. Duke thënë se ai ishte Bullgar, pse është ky një problem? A është Goce Delçev më pak maqedonas?
Z. Zaev: Sepse historia është e përbashkët dhe e zakonshme. Dhe ne duhet ta lejojmë atë të na bashkojë ne, qytetarët e të dy vendeve – edhe bullgarë edhe maqedonas – për ta ndjerë atë. Sepse nëse Goce Delçev nuk do ta kishte atë, ne do të duhet ta shpiknim atë në mënyrë që të na bashkonte. Për shkak se historia është e zakonshme në një rajon të kaluar, territorin e Maqedonisë rajonale, ku jetonin maqedonasit që flisnin maqedonisht. Kishte bullgarë që flisnin bullgarisht. Aty jetonin njerëz që ndiheshin edhe bullgarë edhe maqedonas. Dhe kjo është absolutisht e vërtetë. Ne, të dy vendet, duhet të jemi mjaft të zgjuar për të përdorur këtë histori të përbashkët për të ndërtuar ura miqësie. Kjo është arsyeja pse ne themi që Goce Delçev është një revolucionar si për Bullgarët ashtu edhe për Maqedonasit, të cilët luftuan për lirinë e Maqedonisë, për rajonin e Edirnes dhe për gjithçka. Dhe ky është një realitet absolut.
BGNES: Pra, nuk ka asnjë problem të thuash se si u ndie Goce Delçev? A është ky problem?
Z. Zaev: Kështu është. Ne kemi librat dhe ata duhet të popullarizohen, historianët duhet ta konfirmojnë atë, dhe ne duhet ta bëjmë të gjithë këtë në mënyrën më të mirë të mundshme në mënyrë që të bëhemi miq edhe më të mirë, për të bashkëpunuar edhe më shumë. Të krijojmë një atmosferë pozitive për të rinjtë që ta përdorin këtë të kaluar si trampolinë për një të ardhme më të mirë në periudhën e ardhshme.
BGNES: Nëse ju kuptoj saktë, shteti maqedonas tani është gati të hapë këtë faqe dhe njerëzit në Maqedoni të kuptojnë se çfarë ka ndodhur?
Z. Zaev: Ne kemi përcaktuar një festë të përbashkët për figurat historike të Mesjetës nga Car Samuil, Cirili dhe Metodi, Klement dhe Naum, ne kemi protokolle. Unë besoj se të dy vendet janë të gatshme t’i shpallin ato, sepse ne duhet t’i përfshijmë ato në librat shkollorë. Për shkak se brezat e rinj nuk e njohin gjithë këtë realitet, ai duhet të na bashkojë. Si në Maqedoninë Veriore ashtu edhe në Bullgari, kjo prek njerëzit në një mënyrë shumë të gabuar. Ne duhet ta ndryshojmë atë. Ne tashmë kemi zëvendësuar më shumë se 20 tabela në vend, ku shkruhej “okupatori fashist Bullgar”. Ky nuk është rasti – Bullgaria nuk është fashizëm, Bullgaria është miku ynë.
BGNES: Sipas asaj logjike, kur flet me zonjën Merkel, duhet t’i thuash asaj se ata janë fashistë.
Z. Zaev: Kjo nuk është e vërtetë. Dikur ka qenë një administratë në atë kohë, në fillim. Pas kësaj, Bullgaria u ngrit së bashku me antifashizmin, luftoi për liri, për demokraci dhe ishte padyshim pjesë e frontit antifashist. Trupat bullgare dhe maqedonase çliruan territore – Kriva Pallanka, Kumanova, i gjithë rajoni, Shkupi dhe e gjithë kjo pjesë. Dhe kjo është një pjesë e mirë e historisë sonë, e cila na bën edhe më të bashkuar, etj. Unë ju theksoj faktet historike për të cilat duhet të punojmë në të ardhmen, sepse e kaluara nuk na e ka dhënë këtë mundësi. Tani duhet të tregojmë mendje të shëndoshë, në brezat e tanishëm, për ta ndryshuar të gjithë këtë në frymën e miqësisë së madhe që kemi, e cila garanton bashkëpunim edhe më të mirë në të ardhmen.
BGNES: Para se të kalojmë te Traktati, periudha nga 1945 është përsëri e rëndësishme. Por le të marrim 1945 dhe madje edhe presidentin e parë Cento, njeriun e tij të djathtë Panko Brashnarov, një nga personalitetet legjendare të vrasësve të Selanikut Pavel Shatev u vranë ose përndoqën në Maqedoni. Zyrtarisht, sipas UDBA, kishte 130,000 dosje. Dhe në të njëjtën kohë thuhet se kjo është periudha më e mirë. Çfarë duhej të ndodhte – të kishte 500,000 skedarë UDBA? Kur do ta kuptojë maqedonasi të vërtetën për këtë tragjedi në vitin 1945?
Z. Zaev: Ne jo vetëm që e kuptojmë, por në parlament kemi miratuar një deklaratë për të dënuar të gjitha veprimet komuniste kundër qytetarëve të Maqedonisë Veriore, pastaj Maqedonisë, të cilët ishin me kombësi të ndryshme – mes tyre kishte maqedonas, kishte bullgarë, kishte është gjithashtu nga kombësi të tjera etnike, shqiptarë, turq. Për këtë periudhë tashmë ka një deklaratë të parlamentit, ne kemi mundësinë të paguajmë përfitime. Në bisedat e sotme, ne vërejmë në të gjitha protokollet tona se është e qartë që gjeneratat aktuale e pranojnë faktin se një numër i madh i qytetarëve u vranë sepse nuk ishin dakord me mënyrën e atëhershme komuniste të organizimit të shoqërisë, sepse ekzistonte një regjim që ishte një problem shtesë për vetë qytetarët. Dhe kjo pjesë e çështjes është zgjidhur.
BGNES: Ka shumë të dënuar për një Maqedoni të pavarur. Mijera.
Z. Zaev: Pajtohem.
BGNES: Kur, për shembull, maqedonasi do të zbulojë se kush është Lazar Moisov?
Z. Zaev: Si të kuptojmë?
BGNES: Ju e dini që ai ishte prokuror në vitet 1945-48, ai dënoi shumë maqedonas me vdekje.
Z. Zaev: Ne dimë për këta njerëz nga e kaluara jonë, por unë nuk dua të flas shumë për këtë, sepse nuk e njoh mirë këtë pjesë të historisë. Unë jam një person që shikoj drejt së ardhmes dhe dua të shoh të gjitha këto momente pozitive. Kur ishte e vështirë për ne, ishte e vështirë për ne së bashku, kur ishim të mirë, ishim të mirë së bashku. Dhe për të gjetur gjërat që na lidhin. Sepse është detyra e të gjithë qytetarëve, dhe mbi të gjitha ne politikanëve, të sjellim popujt tanë së bashku, sepse për shumë vite ata i mbajtën larg njëri-tjetrit. Autoritete të ndryshme, kryesisht gjatë ish-Jugosllavisë, para ish-Jugosllavisë … Por ne duhet të jemi së bashku sepse jemi fqinjët e parë. Dhe ne duhet ta ndërtojmë këtë bashkëpunim në një mjedis ku njerëzit janë miq, duke shtrënguar duart. Ju e dini që jam nga Strumica. Njerëzit nga Petriç dhe Strumicë flasin të njëjtën gjuhë – ne jemi kaq afër. A është jemi maqedonas apo bullgar?
BGNES: Kur flisni për afërsi – ne kemi një Traktat (për miqësi, fqinjësi të mirë dhe bashkëpunim), i cili aktualisht nuk është zbatuar plotësisht. Bullgaria kërkon garanci se kjo marrëveshje do të zbatohet. A është pala maqedonase, në mënyrë që të shikojë, siç thoni ju, në të ardhmen, e gatshme të marrë përgjegjësinë për zbatimin konkret të kësaj marrëveshje?
Z. Zaev: Unë mendoj se jo vetëm Zoran Zaev, qeveria e tij dhe ky parlament, por edhe të gjitha qeveritë e ardhshme, sepse kjo është në interes të maqedonasve dhe Maqedonisë. Gjatë viteve dhe dekadave të fundit, ne nuk kemi ndërtuar një infrastrukturë të mirë rrugore për të na lidhur. Ne nuk kemi krijuar mjaft institucione nga të gjitha fushat për të na lidhur. Ne tashmë jemi duke punuar intensivisht për këtë çështje. Për shembull, në lidhje me ndërtimin e Korridorit № 8, është e qartë se duhet të punojmë më intensivisht dhe në mënyrë më efikase. Pjesa kryesore e korridorit është ajo që lidh dy kryeqytetet Shkupin dhe Sofjen dhe për të cilën ka një vendim për të qenë një autostradë. Në lidhje me hekurudhën ne kemi dobësi, por fondet e nevojshme janë marrë dhe po punojmë për ndërtimin e kësaj pjese të korridorit. Besoj se ndërtimi do të fillojë edhe nga pala bullgare. Në fakt, atje ka mbetur shumë pak.
Pajtohem që mund të ishin ndërtuar shumë më tepër sesa Korridori № 8, por kriza e kurorës duhet të merret parasysh, projektet e këqija që duhen riparuar, por unë dua t’ju siguroj se kjo është në interesin tonë, kështu që ne duam të përfundojmë shpejt këto aktivitete ndërtimore.
Disa ditë më parë ne prezantuam një udhërrëfyes me propozime se si mund ta përmirësojmë bashkëpunimin në fusha të ndryshme – ekonomi, infrastrukturë, kulturë, arsim, etj.
BGNES: T’i kthehemi çështjes së Traktatit. A jeni gati të bëni një angazhim për ta zbatuar siç është planifikuar në vitin 2017? Sepse kjo është aktualisht pengesa për Maqedoninë.
Z. Zaev: Ne jemi plotësisht të gatshëm të përmbushim zotimet tona dhe Bullgaria merr përsipër të përmbushë detyrimet e saj. Vetëm zbatimi i Traktatit është mënyra për të ndërtuar miqësi dhe bashkëpunim edhe më të madh midis dy vendeve. Çfarë është arritur deri më tani me këto pesë figura historike, historia e…
BGNES: Jo, nuk dua të them vetëm historinë, por të gjitha pikat e Traktatit.
Z. Zaev: Unë jam duke folur për të gjitha pikat. Këtu po jap një shembull se sa është bërë, them se shteti ka marrë 1 miliard euro kredi për korridoret, që janë shumë para për Maqedoninë. Bëhet fjalë për rrugë, hekurudha. lidhja e linjës dhe gazit, komunikimi në internet, korridoret e energjisë që duhet të forcohen pasi kanë kapacitet të ulët. Ne duam të bashkohemi në bursën bullgare në mënyrë që të mund të marrim pjesë drejtpërdrejt. Ne gjithashtu kemi bashkëpunim në fushën e mbrojtjes – disa ditë më parë qeveria e Maqedonisë Veriore konfirmoi besimin e saj në Bullgari për të mbrojtur qiellin tonë në përputhje me standardet e NATO-s. Kishte shumë presion nga Turqia dhe Italia sepse Italia mbulon Malin e Zi dhe Shqipërinë, Turqia ka një qëndrim specifik miqësor ndaj Maqedonisë Veriore. Ne thamë: Na vjen keq, fqinji ynë i parë është Bullgaria, kështu që Greqia dhe Bullgaria do të jenë dy vendet që do të mbrojnë qiellin tonë. Lidhur me emrin e gjatë dhe të shkurtër, problemi është zgjidhur.
BGNES: A bëni ndonjë zotim se nuk do të keni pretendime ndaj Bullgarisë?
Z. Zaev: Ne kemi dërguar një dokument që nuk është për Kryeministrin Borisov ose Ministrin e Jashtëm Zaharieva, por për qytetarët – për Bullgarët dhe Maqedonasit, në mënyrë që ata të dinë se çfarë po ndodh. Në të kemi shkruar që nuk kemi pretendime territoriale dhe se nuk do të ndërhyjmë në punët e brendshme. Në këtë dokument, ne e bëjmë të qartë se nuk kemi pretendime të pakicave. Ky memorandum duhet të miratohet nga dy komisionet ndërqeveritare. Qeveria e Republikës së Maqedonisë Veriore do ta publikojë atë në Gazetën Zyrtare në mënyrë që të ketë zotime ligjore për zbatimin e tyre. Ne gjithashtu kemi ofruar një udhërrëfyes për Traktatin, në të cilin jemi të përkushtuar reciprokisht për të përmbushur të gjitha këto.
BGNES: Zoran Zaev dhe qeveria marrin përgjegjësinë që e ardhmja e Maqedonisë të mos e lërë këtë gjë me kohë?
Z. Zaev: Kam një mandat 4-vjeçar përpara. Kemi kohë të mjaftueshme dhe jo vetëm Republika e Maqedonisë Veriore, por edhe populli maqedonas, ne e garantojmë atë. Si Shef i Qeverisë, unë jam i përkushtuar, në emër të të gjithë popullit maqedonas, për zbatimin e Traktatit si një shembull. Së pari, sepse në këtë mënyrë unë do t’i shërbej më së miri popullit tim, por, natyrisht, edhe Bullgarisë miqësore, me të cilën kemi mundësi të mëdha, kryesisht ekonomike, të cilat do të rrisin standardin e jetesës së qytetarëve. Ne biseduam me Kryeministrin Borisov dhe të tjerët: Nëse bashkohemi dhe dalim së bashku, Evropa Perëndimore dhe Veriore do të na respektojnë më shumë. Ne kemi një avantazh dhe mund ta ngasim këtë miqësi dhe të realizojmë bashkëpunimin në të gjitha mënyrat e mundshme. Unë besoj se gjatë kësaj periudhe 4-vjeçare, qytetarët do të jenë në gjendje të thonë: Kjo është ajo që na duhej! Unë do të jem në gjendje të filloj me lehtësi makinën, për të ardhur nga një kryeqytet në tjetrin për një orë e 15 minuta.
Gjatë krizës së koronës kemi më shumë se 12 investime të reja bullgare këtu në Maqedoninë Veriore dhe dy maqedonase shumë të mira në Bullgari. Po të mos ishte pandemia, ndoshta do të kishim pasur edhe më shumë investime.
BGNES: Kur Bullgaria po negocionte anëtarësimin në Bashkimin Evropian, të gjitha formacionet politike – si qeverisëse ashtu edhe opozitë, ishin të bashkuara. Ekziston diçka që nuk kuptohet në Sofje: sjellja e opozitës në Maqedoni. Kur Hristian Mickoski u takua me Bojko Borisovin, ai miratoi Traktatin. Kur Antonio Milososki erdhi në Sofje, ai e donte Bullgarinë, ndjehej si një Bullgar, etj. Vasko Naumovski pretendon se Bullgaria është miku më i mirë. Ata kthehen në Shkup, thonë gjëra që nuk mund t’i thuash nëse janë të njëjtët njerëz. A është ky shteti i thellë për të cilin ish-kryeministri po fliste?
Z. Zaev: Kjo është historia e jetës time në politikë. Kur janë jashtë, ata thonë një gjë, dhe kur janë këtu, një tjetër. Ata e bënë këtë kur ishin në pushtet dhe tani, si opozitë, po bëjnë të njëjtën gjë. Ne kemi arritur një marrëveshje me Bullgarinë, kemi arritur marrëveshjen e Prespës me Greqinë. Ne i zgjidhëm çështjet midis dy komuniteteve më të mëdha në vend, maqedonasve dhe shqiptarëve.
Ata (VMRO-DPMNE – shënim i redaktorit) nuk morën pjesë në asgjë dhe vetëm krijuan probleme. Pozicioni i tyre është se sa më keq për shtetin, aq më mirë për partinë e tyre. Unë i ftoj kudo, u siguroj të gjitha argumentet dhe informacionet e mundshme, vetëm për të qëndruar së bashku në interes të shtetit. Këto ditë përsëri sulmojnë Antonio Milososki, Hristian Mickoski, Alexander Nikolloski.
BGNES: Kontrata e vitit 1999 u nënshkrua nga VMRO-DPMNE. Çfarë është kjo parti tani?
Z. Zaev: Është ndryshuar plotësisht. Një pjesë e këtij shteti të thellë për të cilin po flet Lubço Georgievski ka mbetur këtu. Ky nuk është patriotizëm dhe nuk është sjellje evropiane. Është shumë e lehtë të grindesh me dikë, të jesh Populli maqedonas dhe bullgar janë të predispozuar të jenë miqtë më të mirë. Ne kemi të afërm në të dy anët e kufirit. Le të mos jemi evropianët më të mëdhenj, por të jemi mjaft të zgjuar për fëmijët tanë.
BGNES: A do të jemi të zgjuar?
Z. Zaev: Duhet të jemi! Ne kemi kapacitet të papërdorur. Unë dhe Kryeministri Borisov vendosëm të heqim doganat dhe të hapim kufijtë. Ne filluam të planifikojmë dhe organizojmë liga sportive të shkollave të mesme, gara mes fëmijëve. Ne filluam të organizojmë shfaqje të përbashkëta teatrore në Shkup, Manastir, Ohër, Burgas dhe shumë vende të tjera.
BGNES: Nëse ju kuptoj drejt, a është Maqedonia ndryshe nga këto incidente që ndodhën në dhjetë ditët e fundit, një gjuhë e shëmtuar që u përdor?
Z. Zaev: Absolutisht. Ne si udhëheqje – Presidenti Pendarovski, unë si Kryeministër, Ministri i Punëve të Jashtme, Ministri i Punëve Evropiane Dimitrov, Parlamenti, të gjithë politikanët apeluan: Stop! Ju nuk keni të drejtë të shkatërroni interesat strategjikë të shtetit dhe miqësinë me fqinjët tanë. Tani ripohoj qëndrimin tonë për t’iu kundërvënë plotësisht gjuhës së urrejtjes, e cila duhet të ndalet menjëherë. Unë e kuptoj që ka disa njerëz që shkruajnë gjithçka në Facebook, por kjo dëmton para së gjithash interesin e këtij personi, pastaj vendit të tij, Republikës së Maqedonisë Veriore dhe marrëdhënieve miqësore me Bullgarinë.
BGNES: Kishte edhe gazetarë që lejuan veten të ishin të vrazhdë.
Z. Zaev: A e pe si reaguam menjëherë? Në 30 minuta bëra një propozim për shkarkim. Ishte edhe një shok gazetar i juaji. Në emër të gazetarëve, qeveria propozoi të ishte kryetari i Bordit Mbikëqyrës të Agjencisë së Informacionit të Mediave (MIA). Në këtë situatë, menjëherë u bë një propozim nga Kryeministri dhe Ministri i Punëve të Jashtme qeverisë për shkarkimin e tij. Kjo ishte të enjten dhe sot kjo çështje tashmë është zgjidhur. Ishte një aktivist i VMRO-DPMNE që ndezi flamurin (Bullgar – shënim i redaktorit) – drejtpërdrejt në departamentin e policisë në Gazi Baba filloi një hetim, dënim dhe duhet të mbajë përgjegjësi. Sipas legjislacionit tonë, ky është një veprim kundër kushtetutës, pavarësisht nga fakti se është flamuri i fqinjit tonë, Republika e Bullgarisë.
BGNES: Në këtë drejtim, unë supozoj se ju ndryshoni nga deklarata se Bullgaria është një vend Zhivkovist? Supozoj se Stevo Pendarovski e di që Todor Zhivkov nuk ka qenë në pushtet për 30 vjet?
Z. Zaev: Sigurisht që presidenti e di. Më besoni, Presidenti Pendarovski është një mik i Bullgarisë. Ai nuk është aq politikan me përvojë sa Zoran Zaev, sepse para kësaj ai punoi për Boris Trajkovskit, Branko Crvenkovski, ai ishte koordinatori kombëtar për NATO-n në qeverinë time. Ai është një figurë serioze publike dhe është plotësisht i përkushtuar për miqësi me fqinjët tanë dhe Republikën e Bullgarisë, dhe natyrisht, për integrimin në NATO dhe BE. Them se ndonjëherë unë, jo vetëm ai, nuk jam aq i kujdesshëm sa të përdor fjalë. Unë po ju them sinqerisht se në shpirtin dhe mendjen e tij është vetëm dëshira, ëndrra e një miqësie të madhe që ne duhet të ndërtojmë dhe ai është një mbështetës i madh i Traktatit midis Republikës së Maqedonisë Veriore dhe Republikës së Bullgarisë.
85% e maqedonasve dëshirojnë integrimin në BE. 95% duan miqësi me Bullgarinë.
Ndonjëherë qytetarët tanë reagojnë me gjuhë urrejtjeje sepse janë ofenduar dhe unë do t’i kërkoj popullit Bullgar të tregojë mirëkuptim për manifestime të tilla të ndara. Sigurisht, kjo duhet të dënohet, veçanërisht pasi ne e konsiderojmë popullin Bullgar si mikun tonë më të mirë. Tani që kjo ka ndodhur me bllokadën, ka shkëndija të ngjashme të përhapjes së gjuhës së urrejtjes, të cilën unë plotësisht e dënoj, dhe njerëzit po tërhiqen dhe po fshijnë statuset e tyre. Besoj se të gjithë duhet të punojmë së bashku, më së shumti dhe mbi të gjitha ne politikanët, për të ndërtuar një atmosferë miqësie dhe bashkëpunimi. Të dy palët humbin nëse ka mosmarrëveshje.
BGNES: Cili është mesazhi juaj për popullin Bullgar për momentin? Dhe çfarë dëshiron të arrijë Zoran Zaev? Në fund të fundit, historia është krijuar nga personalitete. Çfarë dëshiron të bëjë Zoran Zaev për Maqedoninë?
Z. Zaev: Bullgarët e kanë njohur shumë mirë Zoran Zaev që prej vitesh më parë, si si kryetar i opozitës ashtu edhe si kryeministër. Ekziston një mundësi që ata që studiojnë politikë të studiojnë se si është Zoran Zaev. Personalisht, unë jam një mik i madh i Bullgarisë dhe popullit Bullgar. Aspirata jonë si vend, si fqinji juaj perëndimor, si dikush që kërkon mbështetje për të dhënë dorën në përmbushjen e qëllimeve të tij. Qëllimi i parë është miqësia me fqinjët tanë dhe, natyrisht, së pari e bëmë këtë miqësi me Bullgarinë. Qëllimet tona të rradhës janë integrimi në NATO dhe Bashkimin Evropian. Integrimi në BE është një proces i gjatë që do të zgjasë 5, 7, 10, 15 vjet – askush nuk e di sa kohë. Por ne kemi nevojë për miqësi me Bullgarinë tani dhe menjëherë, sepse ajo do të sjellë përfitime për të dy vendet, të cilat do të ndjehen menjëherë nga Maqedonasit dhe Bullgarët. Prandaj, qëllimi im është ta provoj këtë miqësi në praktikë, jo vetëm me fjalë. Të ndërtojmë korridore, të investojmë në njëri-tjetrin, të krijojmë vende pune, të organizojmë gara dhe të shkojmë të shohim se si fëmijët tanë luajnë futboll, basketboll, hendboll, si i bëjnë Lojërat Olimpike, si garojnë së bashku. Kur hapim librat shkollorë, mund të lexojmë për madhësinë e komunitetit tonë, sepse nuk kemi një histori të përbashkët, kemi një histori të përbashkuar.
Dhe nga kjo histori dolën maqedonasit, populli bullgar, gjuha maqedonase dhe gjuha bullgare – kjo është diçka që Bullgaria e njeh. Çështja është të tregojmë mençuri dhe të zgjidhim këto tema përmes komisioneve të historianëve, dhe ne politikanët t’i ndihmojmë këto momente historike të përbashkëta, t’i citojmë ato siç përshkruhen në histori dhe t’i përdorim ato për të na lidhur, jo për të na përçarë. . Ndoshta diku diçka do të jetë më maqedonase, diku – bullgare, por nëse jemi të zgjuar, do ta lëmë të jetë e zakonshme. Sepse ajo që është e përbashkët është po aq e rëndësishme për të dy palët. Atëherë të gjithë do të jemi në gjendje ta shijojmë këtë gjë të përbashkët, ta festojmë. Kur të përkulemi para Goce Delçevit në Blagoevgrad ose në Strumicë, le ta bëjmë atë nga zemra, dhe jo vetëm për shkak të Traktatit të Miqësisë. Kur festojmë Shën. Cirili dhe Metodi, qofshin në Romë apo këtu, në shtëpi, në Shkup, në Sofje, në qytete ku i kemi, ta bëjmë me dashuri dhe nga zemra dhe të dimë se kjo ishte në të kaluarën, kur shekuj më parë ishim një, ne ishim bashkë. Dhe kjo duhet të jetë ura për të na kujtuar se sa afër jemi dhe sa u detyrohemi fëmijëve dhe nipërve tanë se kjo afërsi rritet, se bashkëpunimi dhe miqësia rritet. Besoj se mund të kemi sukses në këtë.
BGNES: Një pyetje sqaruese. Tani ekziston informacioni se një agjenci PR po përdoret për publikime kundër Bullgarisë në shtypin perëndimor. A jeni kundër këtyre gjërave?
Z. Zaev: Unë nuk kam informacion në lidhje me këtë. As shteti nuk do ta financonte një gjë të tillë. Është e pamundur. Unë deklaroj me përgjegjësi se një gjë e tillë nuk mund të ndodhë. Mund të jetë një person i veçantë nga diaspora që bën diçka jashtë vendit. Por nëse është kështu, unë do të përfshihem direkt për ta parandaluar këtë.
Ne patjetër duhet të promovojmë marrëdhëniet miqësore. Shteti maqedonas dhe të gjitha institucionet e tij nuk kanë pjesë në hapjen e ndonjë çështjeje në Këshillin e Evropës, në Parlamentin Evropian dhe në miratimin e deklaratave dhe rezolutave të ndryshme.
Unë deklaroj me përgjegjësi se jo vetëm që nuk kemi pretendime territoriale, nuk kemi pretendime të pakicave – nuk është detyra jonë të ndërhyjmë atje. Nuk është e mundur që Maqedonia të bëjë gjëra të tilla kundër Bullgarisë. Nëse zbulojmë se diçka po ndodh diku, ne do të bëjmë gjithçka për ta parandaluar atë.
Është në interesin tonë që Bullgaria të zgjerojë praninë e saj në Evropë, të zhvillohet, sepse vetëm në këtë mënyrë do të shkojmë përpara. Ne nuk kemi interes që Bullgaria të jetë në një situatë të vështirë – atëherë do të kemi një problem. Unë e deklaroj këtë me përgjegjësi para jush dhe të gjithë qytetarëve të Republikës së Bullgarisë.
BGNES: Faleminderit për intervistën. Nëse keni diçka tjetër do të donit të thoni?
Z. Zaev: Shpresoj që në ditët në vijim kjo intervistë do të ndihmojë vërtet. Ajo që Zoran Zaev flet sinqerisht dhe nga zemra është e ndarë nga shumica dërrmuese e të gjithë popullit maqedonas.
Pse
Së pari, sepse është në interes të popullit maqedonas.
Së dyti, njerëzit e zgjuar u lënë më shumë gjëra fëmijëve dhe nipërve të tyre se sa baballarët tanë na kanë lënë trashëgimi. Ne trashëguam një kohë që nuk ishte në favor të miqësisë midis maqedonasve dhe bullgarëve. Është më lehtë ta lini këtë në të njëjtën situatë ose ta përkeqësoni atë. Ne duhet të jemi trima dhe t’i bëjmë gjërat më mirë. Edhe sot pohoj se të dy popujt janë shumë të afërt dhe duan më të mirën për njëri-tjetrin.
Unë dua t’i dërgoj një mesazh jo vetëm Kryeministrit Borisov, por edhe Presidentit Radev, partisë sonë motër BSP për të ndërtuar ura miqësie, për të gjetur një mënyrë. Prandaj, ne deklarojmë se nuk kemi pretendime territoriale ose të pakicave që emri i Maqedonisë Veriore i referohet Republikës së Maqedonisë Veriore, kështu që ne bëmë një propozim për avionët Bullgarë për të ruajtur qiellin e Maqedonisë. Kjo është arsyeja pse ne kemi shpallur një udhërrëfyes për ne për të marrë përsipër angazhime që do të kenë një efekt juridik dhe do të përfitojnë qytetarët e Maqedonisë dhe Bullgarisë.
Është shekulli i 21-të dhe ne duhet të ndihmojmë njëri-tjetrin. Unë e di që kemi dobësi dhe deri më tani nuk kemi realizuar gjithçka që prisnim nga Traktati i Miqësisë. Por unë do t’ju kujtoj se sa bukur ishte në 1 Gusht, kur ne nënshkruam Traktatin, kur unë erdha për të festuar pushime të ndryshme në Sofje, kur Borisov erdhi këtu dhe ngriti monumentin për Kolonel Kavarnaliev. Unë jam ai që hoqi shumë tabela me mbishkrimet “Pushtuesi fashist Bullgar”, sepse ajo që shkruhet në to nuk korrespondon me të vërtetën dhe nuk vlen për të gjithë vendin dhe tërë kombin.
BGNES: Ekziston një fenomen: mijëra u vranë në burgje për Maqedoninë e pavarur gjatë regjimit të Titos, dhe megjithatë Tito është i mirë – ku është logjika?
Z. Zaev: Nëse nuk i pranojmë dobësitë e historisë, nuk mund ta ndërtojmë të ardhmen. Kjo është arsyeja pse gjërat për të cilat po flas tani nuk i drejtohen vetëm popullit bullgar, por edhe maqedonasve. Ju e dini që unë e përgatita popullin maqedonas se do të kishte një bllokadë. Ne duhet të punojmë, dhe nëse dështojmë tani, mbase në verën e vitit të ardhshëm, mbase në dy vjet. Por çdo vonesë çon në reagime të tilla dhe gjuhë urrejtjeje. Populli maqedonas dhe bullgar janë miq, shpesh them se janë vëllezër sepse kanë një histori të përbashkët, kanë një të kaluar të përbashkët që na bashkon.
Është në interes të Maqedonisë dhe të gjithë popullit maqedonas të zbatojë plotësisht Traktatin e Miqësisë me Bullgarinë. 4 vitet e ardhshme të mandatit të Zoran Zaev janë një mundësi shumë e mirë për të realizuar gjërat që priten përpara. Kjo është një garanci se qytetarët e Bullgarisë dhe Maqedonisë do të ndiejnë përfitimet e zbatimit të kësaj marrëveshjeje. Varet nga ne, njerëz të zakonshëm, si ta bëjmë atë. Kështu që thashë mbase për një ose dy vjet, por është më mirë nëse mund të bëjmë diçka të mirë, jo ta shtyjmë atë.
Kryeministri Borisov dhe e gjithë qeveria bullgare kanë treguar udhëheqje të madhe evropiane në Ballkan dhe kjo duhet të mbetet e tillë. Është në interes të Bullgarisë, Maqedonisë dhe Ballkanit Perëndimor të jenë pjesë e BE, sepse kjo është e vetmja rrugë e drejtë për të gjithë rajonin. Besoj se do të vazhdojmë në këtë rrugë, sepse vetëm ai ka të drejtë.