Analizë e CNN
Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan ka bërë për gati dy dekada hapa për të gjetur vendin e Ankarasë në botë. Sot, ëndrrat e tij duken më larg se kurrë më parë.
Më shumë se 10 vjet më parë, Kryeministri i atëhershëm Erdogan vendosi një bosht vendimtar të politikës së jashtme. Turqia nuk do të presë më në portat e Bashkimit Evropian, duke lutur që të futet brenda. Në vend të kësaj, Turqia mund të projektojë edhe një herë forcën rajonale, të zgjerojë ndikimin e saj mbi ish-subjektet e saj perandorake në Lindje dhe të bëhet një forcë globale.
Ishte një ide që kapi imagjinatën e bazës së tij popullore, duke mbështetur përpjekjen e tij për të maksimizuar fuqinë e tij në shtet. Aleatët e Erdoganit në Egjipt dhe Siri bënë fitore të mëdha politike në vitet e para të Pranverës Arabe, e cila filloi për herë të parë në dhjetor 2010 dhe ëndrra Neo-Osmane e Erdoganit u materializua.
Por pas një dekade aleatët e Presidentit në rajon – kryesisht grupe të lidhura me Vëllazërinë Myslimane Islamike – janë një forcë e zvogëluar shumë. Jashtë bastioneve rajonale të mbështetjes në Katar, Somali dhe qeveria me qendër në Tripoli në Libinë e shkatërruar nga lufta, projeksioni i fuqisë së Erdoganit ka lënë një shije të hidhur në gojën e shumë udhëheqësve rajonalë.
Ai gjithashtu ka tërhequr zemërimin e vendeve evropiane, përkatësisht Francës, Greqisë dhe Qipros, të cilat janë përpjekur publikisht të kufizojnë arritjen e Turqisë në Mesdheun lindor. Një ekonomi turbulluese turke, e përkeqësuar nga efektet e Covid-19, ka hedhur një pikëllim tjetër në punimet e projektit të Erdogan dhe ka kufizuar aftësinë e tij për të shkundur izolimin në rritje të Turqisë.
“Slogani i Erdogan ishte që Turqia do të ngrihej nga dhe përmes udhëheqjes mbi shtetet me shumicë Myslimane në Lindjen e Mesme,” tha Soner Cagaptay, Anëtar i Fondacionit Beyer dhe Drejtor i Programit të Kërkimit Turk në Institutin e Uashingtonit për Politikën e Lindjes së Afërt, dhe autor i një trilogji librash për ngritjen e Erdoganit.
“Por tani me përjashtim të Katarit, Somalisë dhe gjysmës së qeverisë së Libisë, ajo nuk ka lidhje të mira me asnjë vend me shumicë myslimane afër.”
Ato fuqi rajonale armiqësore me Erdoganin duket se kanë gjetur kauzën e përbashkët me disa vende evropiane. Egjipti, Izraeli, Qiproja dhe Greqia kanë intensifikuar bashkëpunimin strategjik mbi disa iniciativa, përkatësisht nxjerrjen e rezervave të gazit në Mesdheun lindor dhe kanë lënë anash Ankaranë në proces. Franca, e cila ka kundërshtuar fushatën e Turqisë kundër luftëtarëve Kurdë në Siri dhe mbështetjen e saj për qeverinë me bazë në Tripoli në Libi, i ka dhënë mbështetje iniciativës energjetike të Mesdheut lindor. Emiratet e Bashkuara Arabe – e cila ka mbështetur përpjekjet për të shkatërruar, nganjëherë brutalisht, grupet e mbështetura nga Turqia – duket se gjithashtu i ka dhënë mbështetje të heshtur përpjekjes.
Administrata amerikane e Presidentit Donald Trump, e cila kryesisht ka mbajtur një marrëdhënie të mira me Erdoganin, gjithashtu është shfaqur së fundmi në krah të rivalëve të Turqisë. Kohët e fundit, Sekretari i Shtetit Mike Pompeo tha se ai ishte “thellësisht i shqetësuar” me veprimet e Turqisë në Mesdheun lindor. Muajin e kaluar, SHBA njoftoi gjithashtu se do të hiqte dorë nga një embargoja e armëve për Qipron, e vjetër disa dekada.
“E gjithë kjo nuk ndodhi brenda natës. Ndodhi si pasojë e politikës së jashtme më këmbëngulëse, më konfliktuale dhe më luftarake (të Ankarasë),” tha Sinan Ulgen, një analist i Turqisë dhe Studiues Vizitor në Carnegie Europe. “Unë (gjithashtu) mendoj se BE dhe SHBA posaçërisht keq administruan marrëdhëniet me Turqinë”.
“Sidoqoftë, ky është rezultati. Prandaj e gjithë kjo bashkohet në këtë moment në kohë. Por u deshën 10 vjet për të ardhur në këtë pikë.”
Politika e jashtme muskulore e Turqisë kohët e fundit arriti kulmin në mbështetjen e saj për fushatën ushtarake të Azerbajxhanit për të rimarrë rajonin separatist të Nagorni-Karabakut. Konflikti i ri, i cili vuri përballë Azerbajxhanin kundër Armenisë fqinje, ka marrë qindra jetë. Erdogan ka ecur në rrugën e tij, edhe një herë, duke refuzuar t’i bashkohet thirrjes së komunitetit ndërkombëtar për një armëpushim.
Familjaria etnike midis Turqisë dhe Azerbajxhanit dhe një marrëdhëniet ushtarake bilaterale në rritje, mund të shihen si forca shtytëse për mbështetjen e vendosur të Turqisë për orvatjen e Bakut për të rimarrë enklavën me shumicë-armene të Nago-Karabakut dhe territoreve të tjera janë nën kontrollin ushtarak të Armenisë, thonë analistët. Por po kështu një urgjencë që Erdogan të thërrasë faull ndaj bashkësisë ndërkombëtare. Nagar-Karabaku është njohur ndërkombëtarisht si një territor në Azerbajxhan, një pikë që udhëheqësi turk dëshiron të nënvizojë.
Qëndrimi i Erdogan ndaj konfliktit të Azerbajxhanit “shkon mirë me retorikën e Turqisë në lidhje me standardet e dyfishta të bashkësisë ndërkombëtare dhe joefektivitetin e institucioneve shumëpalëshe”, tha Ulgen.
“Kur një president turk vjen në pushtet ose një kryeministër, gjëja e parë që ata bëjnë është të bëjnë një vizitë në Qipron Turke dhe Azerbajxhanin”, tha Cagaptay. “Erdogan ka thyer me të gjitha traditat e Turqisë, me Perëndimin, me Izraelin, me BE, me Lindjen e Mesme. Por ai nuk e ka prishur atë traditë.”
Ekonomia në ngecje
Por rrethanat që i mundësuan Erdoganit të revolucionarizojë politikën e jashtme të Turqisë janë avulluar, thonë analistët. Në fillimin e viteve 2000, Erdogan dha rezultate të shkëlqyera ekonomike, duke forcuar ofertën e tij për transformimin e politikës së brendshme dhe të jashtme. Ekonomia e sotme turke është larg asaj, e cila çoi në humbje të konsiderueshme për partinë e Erdoganit në zgjedhjet komunale, dhe përfundimisht mund të shkaktojë një tërheqje nga skena ndërkombëtare.
Dekada e parë e sundimit të Erdogan pa miliona turq që po hiqeshin nga varfëria, një bum ekonomik, diversifikim i mëtejshëm i tregut turk dhe madje edhe një rënie e ndjeshme e vdekshmërisë foshnjore. Në vitet e fundit, sidoqoftë, monedha ndonjëherë ka marrë teposhtëzën, borxhi i qeverisë është rritur dhe inflacioni është rritur. Ashtu si me shumë ekonomi të tjera, ekonomia turke pritet të tkurret në 2020, por mund të rimëkëmbet vitin e ardhshëm.
“Ekonomia është thembra e Akilit të Erdogan, jo vetëm brenda vendit por edhe në politikën e jashtme,” tha Cagaptay. “Jo vetëm që ekonomia përcakton nëse Turqia mund të vazhdojë të tregojë muskujt e saj, por nëse tanket e ekonomisë, Turqia nuk do të ketë buxhetin për t’iu kushtuar të gjitha këtyre betejave dhe fronteve.”
E ardhmja ekonomike e Turqisë është e lidhur ngushtë me marrëdhëniet e saj ndërkombëtare. Një ekonomi depozitimi mund të çojë në një kërkesë për ndihmë të Fondit Monetar Ndërkombëtar, i cili mund të vijë me lidhjet e politikës së jashtme. Një Turqi ndërkombëtare jopopullore mund të humbasë perspektivat e nevojshme për nxjerrjen e gazit në Mesdheun lindor.
“Kjo është dilema kryesore me të cilën përballen politikëbërësit turq, nuk janë kufijtë e vendosmërisë së politikës së jashtme në vetvete. Është dilema se çfarë i bën ekonomisë së vendit ajo politikë e jashtme me retorika luftarake,” tha Ulgen.
Përktheu dhe përshtati: KDP