Aвтор: Сефер Селими Јр.
На темелите на една функционална демократија лежи јасната поделба помеѓу моќта која управува со народните пари, оној што донесува одлуки за насоката на државата и оној што ја дели правдата. Оваа кревка меѓусебна поврзаност е рамнотежа што ја задржува довербата на суверените, оној кој плаќа за функционирање на овие овластувања во замена за јавни услуги, перспективата и правдата, додека нивниот квалитет на живот директно зависи од квалитетот со кој овој систем ги дава неговите услуги.
Северна Македонија се витка сега и повеќе од 30 години за да ја почитува една функционалната демократија, како што тоа го сакаат граѓаните и како што ветуваат политичарите секогаш кога ќе започнат партиските каравани во кампањи за освојување гласови на моќ. Но, градењето на овој систем ќе остане невозможна мисија и во наредните 30 години ако политичките партии не бидат демократизирани.
Процесот на демократизација на политичките партии е една од најгорчливите предизвици затоа што актуелно тие се во судир меѓу застарената медиокритетска идеологија во политичката филозофија, манипулативна и индивидуална, кланска и криминална. Без оглед на статутите, практиките и внатрепартиските организациони форми, тие функционираат во рамките на феудалниот менталитет, каде лидерот на партијата ги дели пленот на моќта во директна пропорција со бројот на донесени гласови на партијата. Овој политички менталитет произведе добро организиран клиентелистички систем кој функционира врз основа на партизанска меритократија и како нејзини основни вредности ги има слепата лојалност кон лидерот, бројот на гласови што ги мобилизираат и кланот на кој припаѓа. Функционирајќи вака, партиите ги имаат маргинализирано професионалците и лицата со висок квалитет, но најголемото злосторство што го извршиле на ова општество е убивањето на здравите амбиции и надежта дека ќе се реализираат во овие граници.
Секогаш кога се приближуваат изборите, започнува жестока дебата за изборниот модел, но истото бргу се стивнува по нив. За да се започне демократизација на политичките партии, мора да се промени и изборниот модел што го храни овој феудален менталитет. Отворањето на избирачкиот список најпрво ќе ги предизвика лидерите со преземање на франшизата „Безбедни места“ и доставувајќи го тоа до граѓаните.
Способноста да се гласа за еден индивид директно ја зголемува одговорноста на гласачкото тело кон гласачот и е силна основа за стимулирање на внатрепартиска дебата бидејќи довербата што ја стекнуваат граѓаните доаѓа не само од партијата и лидерот, туку главно од нивните индивидуални вредности.
Исто така, изборниот модел со отворен список би филтрирал добар дел од политичките фосили кои преживуваат благодарение на партиското позиционирање, близината со лидерот и честопати со употреба на макијавелски активности за задушување на кој било натпревар што би ја загрозил нивната позиција.
Во овој период, од време на време оваа дебата зазема простор во јавното мислење, но за промена на тоа ќе биде потребна јасна, силна и искрена политичка волја и од лидерите на партијата и од опозициската партија, за кои се сомневам дека постојат. Во меѓувреме, постои скоро целосен консензус меѓу граѓаните и граѓанското општество дека оваа промена е неопходна, а единствениот начин да се поттикне оваа волја е преку постојан притисок од сите социјални актери.