Целиот транзиционен период е опишан со грчеви на политичките елити коj спласна со „зделка“ за своја корист. Во моментов се игра истата претстава на штета на граѓаните. Патот до нормалност и напредок бара точен политички дијалог, а не партиска импровизација. Дали евентуалната средба на лидерите ќе го надмине овој политички пустош што произведува само граѓански очај?
Автор: Бардил Заими
Не само сега, туку отсекогаш, политиката во Северна Македонија знаела да игра на штета на граѓаните. Целата траекторија на политичките случувања е утврдена од договорите на политичките елити, кои, целосно одвоени од социјалните и граѓанските реалности, се „пазареле“ за себе, но не и со долгорочни решенија за одредени проблеми. Доминирала егоцентричната идеја на политичките елити со една фатална фраза од општ интерес дека „ако ние сме добро, тогаш сите сè добро“. Оваа логика произвела „елитичко договарање“ без визија за иднината на граѓаните.
Транзицијата во Северна Македонија веќе препознава низа вакви „зделки“ што се случија некаде во позадината на политиката, каде обично се играат претстави на лични и клански интереси. Договорите се дел од политичкиот и демократскиот живот, но само кога се во функција на позначајна визија, кога се во служба на квалитативно надминување на една дадена ситуација. Ваквите договори подразбираат непрекината дебата и дијалог, подразбираат знаење и принципи за надминување на политичка состојба што носи ризик од создавање екстремни поларизации, а со тоа и политички конфликт.
Северна Македонија досега помина низ многу фази на ваков политички грч, кои беа резултат на погрешни политики и во многу случаи инкриминирани. Како и обично, имало политички договори, кои ги ставаат на крај на произведениот грч во партиските лаборатории, кои се толкуваат како грчеви што доаѓаат од деструктивните политики на една или друга страна.
Политичките партии претставуваат изборна волја и управувањето на целиот политички и демократски живот се определени со таа волја. Сепак, оваа првична волја не била секогаш интернализирана како логика на политичкото функционирање. Во повеќето случаи, оваа волја е целосно обезличена и дегенерирана во еден вид вулгарен елитизам, која отсекогаш се грижела за политички договори во позадината на кои стоело покритие на политичката инкриминација.
Во мрачниот тунел на овие политички „зделки“ се гори идејата за социјална и демократска нормалност. Ваквите „зделки“ не отсуствувале цело време, кои повеќе биле за опстанок на елитите отколку за повисока цел поврзана со воспоставување на принципите на добро управување, социјален мир и воспоставување заверен систем на вредности која би произведувале благосостојба за сите. Неодамнешната деценија на партиската окупација на институциите и најновиот случај на аферата „Рекет“ покажуваат колку е тешко во Северна Македонија да се воспостави нормален систем на институционално функционирање заснован на професионален интегритет и надвор од шемите на политичките елити кои секогаш се склони да ги отуѓуваат и дегенерираат сите оние механизми што обезбедуваат правда за сите.
Политичките грчеви обично се создаваат од силното позиционирање на политичките партии, кои во прв план ги имаат своите интереси отколку оние на граѓаните. Дури и актуелно, политичката сцена страда од политички грч што може да го загрози процесот во кој меѓународната заедница има инвестирано низ цело ова време. Законот за Јавното обвинителство, со кој треба да се утврди и судбината на Специјалното јавно обвинителство, се чини дека веќе создаде екстремна политичка поларизација за која не се знае каде ќе заврши.
Во меѓувреме, во вторник е најавен состанок на лидерите и тоа од премиерот Заев најверојатно на ваквата покана ќе одговори и лидерот на ВМРО-ДПМНЕ, Христијан Мицковски. Токму овој закон се очекува да биде на маса на дебатата, во меѓувреме се најавува дека лидерот на најголемата опозициска партија во Македонија, Мицковски, ќе стави како барање и предвремени избори. Претходната средба на лидерите пропадна токму заради овој предуслов поставен од Мицковски.
Северна Македонија е веќе во сосема друг контекст, а политичките „патувања“ на кои им недостасува димензија на минимална координација за круцијални прашања, изгледаат скоро невозможни. Но, политичките партии во оваа држава, што ги прават граѓани очајни, се чини дека се грижат повеќе за себе, отколку за генералниот интерес што се збунува некаде во пресметките на политичките елити, наталожени во јавниот живот, како катастрофа за граѓаните.
Изгубеното време, тактиката, бескрајниот политички грч се зачините на политиката без визија во Северна Македонија. Политичката застапеност не е само изборен легитимитет и само партиска плуралност. На оваа репрезентација му треба постојан интегритет и принципи на вредности и обврски што ги надминуваат опсежните ситуации „зделките“ само во површина и “трговии” само за да ги покриваат и спасуваат инкримираните лица. Ова останува тешка битка што не може да се победи со пароли. Оваа битка бара правилни ангажмани, долгорочна визија и добри практики кои промовираат и негуваат институционална нормалност и професионализам.
Правдата останува еден од најосновните услови што доаѓа како постојана препорака од ЕУ. Враќањето на довербата во правосудните институции бара сериозен дисциплински ангажман поврзан со воспоставување стандарди и професионален интегритет. Овој процес не зависи само од „зделките“ на политичките елити, туку од сеопфатната заложба на сите актери во јавниот живот. Овој процес бара дебата и институционално учество, бара вклучување на граѓанското општество и сите други независни институции кои не зависат од „зделката“ на политичките елити.