Самата ориентација на етничките Албанци кон Запад не создава основа за значително влијание од Русија, Кина, Иран или земјите од Персискиот залив. Оваа ориентација беше запечатена денес пред 111 година, кога на Конгресот во Манастир Албанците се декларираа за латинската азбука. Ниту еден обид од Исток не успеа да ја пренасочи оваа ориентација.
Пишува: Џелал НЕЗИРИ
Падот на комунистичкиот режим е најголемиот настан на 20 век и подеднакво голема победа на човекот над угнетувањата од страна на системот. Овој момент треба да послужи како лекција за сите политичари дека недемократските системи не можат да траат долго, бидејќи се поврзуваат со култот на поединецот.
Тие исто така не се неодржливи затоа што не обезбедуваат слобода, еднаквост, достоинство, животен стандард и светла перспектива. Ако ги земеме државите кои го имаа комунистичкиот систем како модел на владеење, сите тие пропаднаа во 90-тите години на минатиот век.
Социјалното спокојство го гарантираа само од лидерите како Сталин, Тито, Хоџа, Чаушеску и така натаму. Со нивната смрт, системот на таквата власт е соборен до крај, оставајќи зад себе војни и револуции.
Иако некогашната Чехословачка беше пример за економски развој во рамките на Источниот блок предводена од Советскиот Сојуз, тоа беше повеќе заслуга на тоа да се биде дел од германската федерација пред Втората светска војна, сепак нејзината економија беше значително посиромашна од западноевропските земји. Економијата се распадна целосно по револуцијата, како резултат на корупцијата и организираниот криминал.
Прашањето што се поставува денес, три децении подоцна, е, од што корист имаат овие земји од напуштањето на поранешниот советски блок?
Денес, Чешката Република е членка на ЕУ и НАТО, со развиена и растечка економија во Европа, со само 5,9 проценти невработеност и функционална демократија. Односно, тие профитираа многу од напуштањето на поранешниот советски блок. Тие се стекнаа со нов живот, каде човековата слобода и достоинство се главни, а не култот на лидерот.
ОРИЕНТАЦИИТЕ
Напорите да се влијае од страна на најголемите сили беа присутни во различни форми во Европа и Балканот и ќе продолжат да бидат во иднина. Тоа се помалите држави што треба да дејствуваат мудро и со визија кога станува збор за нивните стратешки ориентации. Не само Чехословачка, туку и другите земји од Централна Европа, како Полска и Унгарија, се свесни дека само поврзувањето со Западот може да им обезбеди одржлив напредок и мир.
Ова не значи дека треба да бидат во спротивност со Истокот, во конкретниот случај Русија или Кина, но заштитата на западните вредности, кои се фокусираат на човекот, им е света за нив. Луѓето во Централна Европа ја почувствуваа во својата кожа суровоста на комунистичкиот режим.
ИНТЕРЕСИТЕ
Русија има стратешки интерес да пристапува до медитеранските води или како што ги нарекуваат „топли води“. Поради оваа причина, во претходните години имавме големо присуство на рускиот капитал во Црна Гора, во Кипар и силно воено присуство во Сирија.
Сите овие три земји со пристап до Средоземното Море се цел на картата на Русија да го задржат големото влијание врз донесувањето одлуки со цел да оперираат во Средоземното Море. Балканот стана регион со голем стратешки интерес за Русија, особено по 2013 година, кога започна изградбата на гасоводот „Јужен тек“. Гасоводите требаше да започнат од Русија, да го преминат Црното Море, да продолжат кон Бугарија, Северна Македонија, Србија и да влезат во ЕУ.
Ова ќе ја отстрани Украина од мапата за снабдување со гас и со тоа ќе ја направи небитно место во Европското снабдувањето со руски гас. Одбивањето на Бугарија и потоа и од Северна Македонија предизвика линијата на гасоводот да се смени и да го премине Црното Море да се искачи на европскиот дел на Турција. Гасоводот се очекува да започне со работа во декември оваа година и се очекува да помине низ Европа преку Бугарија.
Стравот, особено од Вашингтон, е дека зависноста на Европа од руската енергија може да ги направи овие држави зависни и ранливи од руското политичко влијание. Русија, од друга страна, го користи гасот како успешна алатка за да влијае на домашната политика на земјите што ги снабдува.
ВОРУЖУВАЊЕТО
Русија во балканските земји ја користи повеќе својата културна (лингвистичка) и верска близина со православните народи отколку што стори нешто конкретно за да го зголеми влијанието. Само во Црна Гора, руските инвестиции учествуваат со 30% од БДП, додека во Србија се само 10%.
Врз основа на инвестициите и трговијата, Русија се приближува до дното на топ 10-те трговски партнери на Србија. ЕУ, особено Германија, е далеку пред Русија како партнер од кој зависи српската економија. Покрај тоа, „Газпром“ продава еден куб гас во Србија по цена поскапа за 10 проценти отколку во другите земји.
Исто така, и на Србија и е јасно дека Русија не е алтернатива, туку ја користи својата близина со Москва како средство за обезбедување поповолна позиција во нејзините односи со Западот. Вооружувањето на Русија кон Србија е застарено и непрофитабилно за оваа земја.
На овој начин, ова вооружување не може да создаде нерамнотежа на силите на Балканот затоа што Црна Гора, Хрватска и Албанија се дел од НАТО, при што Северна Македонија се очекува да биде промовирана како 30-та членка на Алијансата на почетокот од следната година, додека НАТО е стационирано во Косово.
ЕВРОАЗИСКАТА УНИЈА
Русија има голем и привлечен пазар за економиите на другите земји. Заедно со Белорусија, Ерменија, Казахстан и Киргистан тие ја формираат Евроазиската унија од 180 милиони луѓе.
Но, од друга страна, пазарот на ЕУ има население од 512 милиони и обезбедува поголеми можности за производи не само на Балканот, туку и во други земји.
И покрај тоа што има блиски односи со Русија, Турција не одговорила позитивно на поканата за влез во Евроазиската унија токму од оваа причина. Вклучувањето на Србија во Унијата не значи дека земјата се откажа од ЕУ.
Како што реков погоре, српската економија зависи од врските со европските земји, а не со Русија. Во политиката, интересите секогаш доаѓаат први, а не емоциите.
АЛБАНЦИТЕ
Присуството на Русија во Албанија, Косово и воопшто Албанците е речиси ирелевантно.
Нејзиното влијание во Косово се постигнува само преку присуството во северниот дел на земјата. Во 2016 година Русија имаше инвестиции од само 2 милиони евра на Косово, додека извезува стока во вредност од само 7 милиони евра. Самата ориентација на етничките Албанци кон Запад не создава основа за значително влијание од Русија, Кина, Иран или земјите од Персискиот залив. Оваа ориентација беше запечатена денес пред 111 година, кога на Конгресот во Манастир Албанците се декларираа за латинската азбука. Ниту еден обид од Исток не успеа да ја пренасочи оваа ориентација. / ПСК