Исто како Северна Македонија, ниту Косово нема моќ да го одложи договорот со Србија, ниту да го отстрани од меѓународната агенда. Она што може да стори е да научи од грешките на нејзиниот јужен сосед, како што е процесот за постигнување и спроведување на Договорот со Грција скоро кулминираше во граѓанска војна, како резултат на поларизацијата на општеството.
Пишува: Џелал Незири
Косово се чини дека минува низ најтешкиот период од својата државност. Северна Македонија исто така помина низ истата фаза на сериозен компромис во 2018 година, кога беше принудена да го смени името на државата во Уставот затоа што регион во северна Грција го носи истото име. Оценето е дека од овој победнички договор дојде од Грција како најсилна држава, членка на НАТО и ЕУ. Во реалноста, искуството покажува дека само 20 проценти од решенијата за меѓудржавни прашања се засноваат на меѓународното право, или биле фер. Во повеќето случаи победи најмоќната држава со најсилна позиција на меѓународната сцена.
АСИМЕТРИЧНИОТ ИЗВЕШТАЈ И СУДИР НА ОЧЕКУВАЊАТА
Косово, како и Северна Македонија, е во процес на асиметричен дијалог со партијата за дијалог. Србија е членка на ООН, преговара за членство во ЕУ од 2013 година и се очекува да стане членка до 2025 година. Економскиот, безбедносниот и дипломатскиот потенцијал, како и неговата геостратешка позиција, го прават тоа уште потешка партија во дијалогот. Од друга страна, Косово е нова држава, со недовршена државност, со недоволно признавање, кое не е членка на ООН, не е прифатено од сите земји на ЕУ, со послаб економски потенцијал, безбедност и дипломатска и со не толку привлечна геостратешка позиција.
Силното пријателство со Вашингтон, Лондон, Берлин и Брисел е тоа што ги избалансираше известувањата до одреден степен, што доведе до последователни договори како процес до државноста на Косово.
Дали овие односи во последно време се влошени?
Политичката криза во Косово сега произлегува од судирот на две сосемаа различни очекувања од новата влада што произлегоа од парламентарните избори во 2019 година: меѓународните фактори очекуваа влада способна да управува со процесот и флексибилна во постигнување договор со Белград, а гласачите во Косово најмногу бараа владеење на законот, борбата против корупцијата и економскиот развој. Ова несовпаѓање во очекувањата предизвика забуна кај владата Курти, што произведе фрустрации во рамките на коалицијата што доведе до негово пропаѓање.
Владата на надеж предводена од двоецот Албин Курти – Вјоса Османи беше очигледно рана. Во време кога е потребна реална-политичка конструктивност, а не морализирање и теоретизирање, на сцена се бараат играчи кои ризикуваат да загубат на следните избори поради прифаќање на сериозен компромис. Од друга страна, граѓаните на Косово се презаситени со корупција, непотизам, безнадежност, изолација и ветувања што ги слушнале на секои избори во последните 20 години. Зголемувањето на популарноста на Движењето Самоопределување од 2014 година, кога беше трета сила, до 2019 година, кога беше прва, е резултат на големиот очај на косовскиот гласач од истите политички лица.
ПРОЦЕСОТ НА НОРМАЛИЗАЦИЈА НА ЗАПАДНИОТ БАЛКАН
Во дефинирањето на кризата во Косово се чини дека доминира тезата дека станува збор за делегатот на американскиот претседател во дијалогот Приштина-Белград, Ричард Гренел, кој изврши притисок врз оваа влада да падне, со цел друга да го финализира историскиот договор. Факт е дека во пресрет на претседателските избори во САД, на републиканскиот кандидат и актуелен претседател Доналд Трамп му треба историски договор Приштина-Белград. Но, во суштина, тоа е само продолжување на еден процес започнат многу порано, што се однесуваше на нормализација или стабилизација на Западен Балкан. Ова значеше решавање на три сериозни теми од историско значење: прашањето за името меѓу Северна Македонија и Грција, Косово во однос на Србија и Босна и Херцеговина. Следејќи ги договорите за поморската граница на Словенија со Хрватска и на Албанија и Грција, решавањето на овие спорови на крај ќе ги отстрани пречките за забрзување на процесот на интеграција на Западен Балкан во ЕУ и во НАТО.
Овие две структури (ЕУ и НАТО) честопати се чини дека се поделени во нив или помеѓу нив. Имаат големи диверзии и несогласувања, но нивната цел останува иста, особено на Балканот. Земјите-членки на ЕУ и НАТО се како членови на семејство кои се караат цел ден, но навечер сите спијат под еден покрив.
Брисел и Вашингтон се едногласни кога станува збор за заштита на овој покрив од надворешни закани и тоа ги врати во проблематичниот балкански регион. Заканата од малигни влијанија стана алармантна особено по 2008 година, кога Скопје доби грчко вето за членство во НАТО за време на Самитот во Букурешт, иако тогашниот американски претседател Џорџ В. Буш предупреди дека Северна Македонија, Хрватска и Албанија ќе бидат трите нови членки на Алијансата. Овој датум, исто така, означува почеток на зајакнување на позицијата на Претседателот на Русија, Владимир Путин на меѓународната сцена. Неисполнувањето на планот на НАТО за НАТО да биде дел од неможноста на НАТО да го продолжи проектот за членство на Грузија во Алијансата му даде на Путин уште посилен поттик за глобалната политика. Во првиот случај, токму Атина ја фаворизираше Москва со своето вето, а во вториот случај, воената инвазија на Русија врз поранешната советска република. Шест години подоцна, Русија ја повтори воената интервенција да го задржи НАТО што е можно подалеку од своите граници, овој пат во Украина. Како и во Грузија, каде ги анектираше регионите со мнозинство во Русија – Абхазија и Јужна Осетија – во Украина ги анексираше Крим и Донбас, делови каде исто така доминира руската етничка припадност.
Со овие акции Русија објави дека е подготвена да оди во војна со Западот доколку НАТО продолжи да се шири во правец на Русија.
Само како проблематичен, поделен, со трајно непријателство, Балканот ќе продолжи да биде изоставен од евро-атлантските структури. Преку состојба на замрзнат судир меѓу државите и етникумите Москва и другите центри на малигни влијанија ќе го одржат и зајакнат своето присуство во регионот.
Затоа, продолжувањето на процесот за постигнување на втор историски договор во регионот (Приштина-Белград) дури и во време на пандемија покажува голема посветеност на Западот во решавање на проблемот. Како и Северна Македонија, ни Косово нема ниту моќ да го одложи договорот со Србија, ниту истиот да го отстрани од меѓународната агенда. Она што може да стори е да научи од грешката на нејзиниот јужен сосед, каде што процесот за постигнување и спроведување на Договорот со Грција скоро кулминираше во граѓанска војна, како резултат на поларизацијата на општеството./KDP