Она што се гледа на хоризонтот е постројување во една линија на СДСМ со албанските владејачки и опозициски партии, со исклучок на ДУИ. Затоа, некои причини можеби го натерале оваа гужва на политичката сцена во време кога се проценува дека техничката влада до одреден степен добро ја водела ситуацијата со пандемии.
Пишува: Џелал Незири
Поранешниот премиер и претседател на Социјалдемократскиот Сојуз на Македонија (СДСМ), Зоран Заев, на,3 јануари оваа година поднесе оставка од функцијата да се отвори патот за предвремени избори. Датумот на изборите беше одреден за 12 април, а одлуката беше донесена на еден состанок на лидерите на главните политички партии, што се одржа во октомври минатата година од страна на претседателот на земјата, Стево Пендаровски. Одлуката да се кандидира на предвремените избори беше поттикната од француското и холандското вето во Европскиот совет, што спречи Северна Македонија да го добие ветениот датум за почеток на преговорите со ЕУ. Во согласност со нормите на Договорот од Пржино, кои сега се дел од законот за влада, изборите во земјата ги спроведува техничката влада, која се формира сто дена пред денот на изборите.
Во членот 43 од законот се вели: „Сто дена пред изборите за пратеници и по претходната оставка на Премиерот на Република Македонија, Собранието на Република Македонија ќе избере нова, преодна влада за организирање на изборите. Премиерот го именува партијата со најголем број пратеници во Собранието на Република Македонија.
Понатаму, во членот 44 се вели: „За да се организираат предвремени избори за пратеници на Република Македонија што треба да се одржат во 2016 година, Собранието на Република Македонија на предлог на Премиерот на Република Македонија, сто дена пред денот на изборите за пратеници во Собранието на Република Македонија го избира министерот за внатрешни работи и министерот за труд и социјална политика, по предлог на опозицијата со мандат кој трае до денот на објавување на конечните резултати од државните избори од страна на Комисијата за предвремени избори за заменици на Републиката на Македонија, по што мандатот им престанува со закон “.
ТЕХНИЧКА ИЛИ ПОЛИТИЧКА ВЛАДА
Кратко и јасно, од 2016 година изборите ги организира влада со проширен формат, при што најголемата опозициска партија го презема Министерството за внатрешни работи (МВР) и Министерството за труд и социјална политика (МТСП) и назначува заменици минситри со право на вето во другите министерства. Ова решение беше наметнато пред четири години, кога Северна Македонија се најде во длабока политичка и безбедносна криза по објавувањето на прислушуваниот материјал од страна на СДСМ, тогаш во опозиција, изложувајќи ги корумпираните активности на ВМРО-ДПМНЕ. оствари силна моќ десет години под водство на поранешниот премиер Никола Груевски.
Она што не беше предвидено за време на изборите беше корона вирусот, кој до почетокот на март беше изолиран проблем во далечната Кина. Кога се пријавија првите случаи на вирус во Северна Македонија, политичките и државните лидери се состанаа повторно на 17 март во канцеларијата на претседателот Пендаровски за да го откажат 12 април како датум за избори на граѓаните. Договорот беше постигнат со консензус – изборите треба да бидат откажани сè додека не заврши пандемијата со вирусот корона. Лидерите се согласија дека замрзнатиот изборен процес треба да продолжи веднаш по кризата, при што изборите ќе се одржат 21 ден по укинувањето на 30-дневната вонредна состојба, што го прогласи претседателот Пендаровски со амин на сите партии.
Сепак, работите не одеа според предвиденото. На 16 април Пендаровски ја продолжи вонредната состојба уште 30 дена, со што се отворија многу дилеми во врска со продолжувањето на мандатот на техничката влада. На 12 април, нејзиниот законски рок заврши, во согласност со Законот за владата и Договорот на Пржино, но од друга страна, причината за откажување на изборите останува во сила. Покрај тоа, Заев беше изоставен од кабинетот на премиерот. На почетокот на мај ќе поминат четири месеци, или скоро 120 дена, техничката влада ќе ја предводи Оливер Спасовски, сојузник на партијата на Заев, а полицијата е во рацете на Наце Чулев на ВМРО-ДПМНЕ. Со новата одлука на Пендаровски да се одложи вонредната состојба до 17 мај, изборите треба да се одржат околу средината на јуни, доколку ризикот од вирусот на корона го снема.
ПАРТИСКИ МАТЕМАТИКИ
Со оглед на предупредувањата од сигурни научни и политички центри, се чини дека во текот на годината нема да има услови за одржување избори. Вакцината сè уште изгледа далечна, додека во научниот свет постои невидена дисонанса
за тоа како може да се излечи вирусот СОВИД-19. Се чини, ова предизвика аларм во кругот на поранешниот премиер Заев, кој сега ја гледа бесмислената и узурпирачка техничка влада на изборниот легитимитет претставена од парламентарното мнозинство. Можеби врз основа на ова, пратениците на СДСМ и албанските коалициони партнери – Алтернатива и ДПА – ја потпишаа иницијативата за свикување седница на Собранието, за, како, што е официјално кажано, да ја разгледаат последната одлука на претседателот Пендаровски за одложување на вонредната ситуацијата. Иницијативата беше поддржана и од албанските опозициски партии БЕСА и Алијансата за Албанците, но не беше поддржана од ДУИ на Али Ахмети. Против иницијативата е ВМРО-ДПМНЕ, која вели дека нема основа да се вратат пратениците во салата, бидејќи со самораспуштање на Собранието, мандатот на пратениците заврши. Што велат Уставот и законот за парламентот? Во членот 63 од Уставот, меѓу другото се наведува:
Мандатот на пратениците може да биде продолжен само во случај на вонредна состојба или војна. Во меѓувреме, член 5 од Законот за Собранието прецизира дека „мандатот на пратениците трае од денот на верификацијата до денот на верификација на мандатот на новоизбраните пратеници, но не подолг од четири години“. Значи, со 20 потписи, пратениците можат да свикаат седница, бидејќи ова право е загарантирано со закон и уставот навреме за вонредна состојба. За да се постигне ова, претседателот на парламентот Талат Џафери, кој е од ДУИ, треба да закаже состанок. Тој сè уште не се изјаснува, иако неговата партија не ја поддржа иницијативата. Малку познавачи на политичката сцена во Северна Македонија веруваат во официјалната причина за иницијативата за свикување на седницата. Она што се гледа на хоризонтот е составот на СДСМ со албанските владејачки и опозициски партии, со исклучок на ДУИ. Затоа, некои причини можеби го натерале оваа нејаснотија на политичката сцена во време кога се проценува дека техничката влада до одреден степен добро ја водела ситуацијата со пандемии.
Прво, поништување на одлуката на Претседателот за вонредна состојба и одржување на избори 21 ден подоцна, до крајот на мај. Ова е поблиску до целта што официјално ја прогласија иницијаторите, што е малку несигурно по пандемиската криза, што се чини дека ги прави изборите уште поневозможни.
Второ, распуштање на техничката влада и враќање на Заев на нејзино чело. Ова е поверодостојно со оглед на ситуацијата кога немаме одреден датум за избори, но имаме техничка влада. Оваа влада, во време кога имаме распуштен парламент и вонредна состојба, има големи овластувања на владата со декрети кои имаат правна сила се додека трае кризата. Значи, имаме силен технички премиер и лидер на владејачката партија, кој чека на нови избори за кои не се знае кога ќе се одржат.
Трето, формирање на нова владејачка коалиција каде што СДСМ би ја делела власта со сите албански парламентарни партии, но без ДУИ. Ваквата влада ќе ја води државата до следните избори, кои тешко може да се одржат во рок од една година. Ова предизвика сомневања во партијата на Ахмети, па затоа е тешко да се очекува претседателот на Собранието Џафери да закаже седница на Собранието и повторно да ги донесе пратениците во салата.
Без оглед на вистинскиот мотив, заснован или не, во овој момент здравјето на граѓаните треба да биде примарно, а не политичката судбина на поединците. Ова е време на политичко примирје, кое бара тесна соработка и елиминација на сите разлики на политичка, етничка, родова или верска основа. Инаку, новата политичка криза поради оваа опасна здравствена и економска криза би имала непредвидлив епилог.