Aвтор: Сефер Селими Јр.
На 3 и 4 декември на Самитот во Лондон, Организацијата на Северноатлантскиот Трактат – НАТО ја прослави 70-годишнината оваа година. Оваа политичко-воена алијанса е основана да му претходи на можната агресија на Советскиот Сојуз против демократските земји во периодот по Втората Светска Војна, успевајќи да обезбеди мир и безбедност во текот на своето постоење. Неговата улога беше клучна за целиот период на Студената Војна и како гарант на воената одбрана овозможи демократски и економски развој во сите свои земји-членки. Денес, Алијансата вклучува 29 земји, кои чекаат пристапување на Северна Македонија како свој 30-ти сојузник.
Историската важност – Втората Светска Војна заврши со создавање на биполарна конкуренција меѓу Исток и Запад. „Железната завеса“ во Берлин беше симбол на Студената Војна што го карактеризираше светот цели 50 години, главно исполнета со војни на разузнавање, нуклеарно оружје и технолошки развој на воени и индиректни војни во трети земји. Закрепнувањето на Западна Европа преку Маршаловиот План овозможи сопирање на ширење на Марксистичко-Ленинистичкиот Комунизам и да се создадат услови за развој на демократијата и социо-економскиот развој во земјите што подоцна ќе ја формираат Европската Унија што ја знаеме денес. НАТО во овој дел ќе ја игра улогата на бранител на овој развој и унапредување на демократските вредности. Земајќи ја предвид колективната одбрана и софистицираноста на воените способности, член 5 од Трактатот ги исклучува можните авантури на Советскиот Сојуз, во кој се вели дека „нападот врз една од земјите-членки е напад на сите држави“ и, следствено, подразбира дека сите негови сојузници ќе бидат во негова одбрана. Овој принцип обезбеди кревок мир сè до падот на Берлинскиот зид, што беше почеток на пропаѓањето на комунистичката империја на Советскиот Сојуз.
Трансформација по Студената Војна – Со триумфот на демократскиот систем над комунистичкиот систем, светот се соочи со нови предизвици. Варшавскиот Пакт во кој доминира Русија, противтежината на НАТО сега беше историја. Државите од Централна и Источна Европа го напуштија Советскиот Сојуз и започна бранот на големата демократизација во Европа. Речиси сите овие држави сега беа кандидати за членство во НАТО, а повеќето од нив се приклучија во 1999 и 2004 година. Ова ги прошири границите на Алијансата, проширување што ќе предизвика нервоза и опозицијата од Русија која се опоравуваше под раководство на Владимир Путин. Главната карактеризација на овој период ќе останат првите воени интервенции во Заливската војна, Босна и Херцеговина и Косово за време на војните за распад на Југославија. Овие интервенции го претворија НАТО од пасивен актер во активен актер за да се гарантира мир и стабилност.
Големата промена – До 2001 година, НАТО продолжи да ја игра својата водечка улога во колективна заштита на земјите-членки од надворешната воена агресија. Неговата мисија се прошири со терористичките напади на 11 септември 2001 година врз Соединетите Американски Држави. Во периодот што следи, тероризмот станува главниот предизвик на Алијансата, а практично сите ресурси беа насочени кон борба против оваа опасност. Ова ќе го донесе и првото активирање предводено од САД на член 5, кое подоцна беше потврдено од сите сојузници и резултираше во првите воени мисии надвор од Северноатлантската област во Ирак, а подоцна во Авганистан и Либија. Дури и денес, борбата против тероризмот продолжува да биде еден од најголемите приоритети на Алијансата и се смета за еден од најголемите безбедносни предизвици за граѓаните на земјите членки.
Враќање на рускиот ризик и зголемување на кинеското влијание – иако главниот фокус по 2001 година беше борбата против тероризмот, НАТО продолжи да ја одржува во својата мисија примарната цел – да го сопре ризикот од Русија. Овој ризик беше реактивиран во последните години со зголемената интервенција на Русија преку неконвенционални хибридни напади врз земјите-членки на НАТО, но не само тоа. Мешањето во претседателските избори во САД и во Европската Унија беше главниот аларм за враќање на фокусот кон Русија. Денес руската интервенција е во нејзин зенит во балтичките држави, Централна Европа и Балканот да ги поткопа демократските системи и да ја уништи Европската Унија како крајна цел. Покрај Русија, на земјите членки на НАТО им се додава уште еден глобален конкурент, а тоа е Кина, која последниве години со агресивна експанзија се шири за да го прошири своето политичко и економско влијание на глобално ниво. Завршната изјава на годинашниот самит го постави за прв пат во фокусот на Алијансата зголемување на влијанието на Кина, што значи проширување на мисијата на организацијата главно на инсистирање на главниот сојузник – Соединетите Американски Држави.
Идните предизвици на НАТО – Иако НАТО е најуспешната политичко-воена алијанса на сите времиња и нејзината доминација е апсолутна, главните моментални предизвици доаѓаат одвнатре. Неодамнешните фронтални судири меѓу некои клучни сојузници и очигледните разлики околу клучните безбедносни прашања, како што е конфликтот во Сирија, предизвикуваат нервоза и неизвесност во внатрешната кохезија на алијансата. Нивното надминувањето ќе биде тешко, но Алијансата во минатото докажа дека е поодржлива од егото и каприците на сегашните лидери затоа што гарантира најголема вредност за своите граѓани – слобода. Затоа, клучниот предизвик на иднината ќе остане технолошката и воената доминација, особено во контролата на тековната технологија 5G и зголемување на колективната одржливост на хибридни напади насочени кон губење на довербата на јавноста во демократскиот систем на управување.