Дебата организирана од Косовскиот Институт за Медиуми и Комуникација (ИКМК) и Балканскиот Институт за Регионална Соработка (БИРЦ) отвори нов хоризонт на соработка и создаде професионална синергија за воспоставување на нова парадигма на функционирање во медиумскиот простор. Медиумски професионалци опширно го третираа моменталната состојба на медиумите, низ целата правна и саморегулаторна рамка. Земјите во регионот имаат итна потреба од вакви дебати што ја редимензионираат суштината на медиумскиот простор, и заедно со тоа и суштината на демократијата како простор во кој се обликуваат политиката и управувањето.
Автор: Бардил Заими
Веќе регионалните соработки отвораат нов хоризонт за идентификување на заедничките предизвици и афирмирање на друг медиумски простор кој се потпира на вредности на професионалното новинарство. Интернет-светот создаде бесконечни можности за проток на информации и во овој контекст ниту една земја не може да биде изолирана од медиумски продукции, кои го поплавуваат онлајн светскиот простор во различни форми.
Но, овие информации не секогаш се засноваат на принципите на професионалното новинарство и не се секогаш во функција на демократизација на земјите од Западен Балкан кои како географии и умови се обидуваат да се интегрираат во големото европско семејство. Предизвиците на професионалното новинарство остануваат постојани во сите овие земји во регионот кои минуваат низ процес на транзиција, секоја од нив има свои спецификации.
Медиумите остануваат столб на демократијата, најсилниот индикатор за развој и напредок во афирмирање и воспоставување на европски стандарди во целиот планетариум на институционалното и целокупното социјално функционирање. Иако земјите од Западен Балкан веќе направија напори за воспоставување на модерна правна рамка за функционирање на медиумите, сепак, многу проблеми се чини дека се сериозна пречка за активната улога и благосостојба на медиумите во процесот на демократизација.
Политичките притисоци, фаворитизмот, видовите цензура и самоцензура, злоупотреби од одредени медиуми и, пред сè, непочитување на професионалните стандарди се црни дупки кои апсорбираат консолидација на медиумски простор во земјите од регионот. Токму овие проблеми и многу други дефекти во функционирањето на медиумскиот простор беа дискутирани на конференцијата во Скопје, „Медиумите и демократизацијата во Западен Балкан“, организирана од Косовскиот Институт за Медиуми и Комуникација (ИКМК) и Балканскиот Институт за Регионална Соработка (БИРЦ).
Во две панели на дискусии и една работилница беа исзложени сите проблематики и предизвици што се наоѓаат пред вистинското конституирање на професионален медиумски простор, секогаш имајќи го предвид целиот контекст на медиумска еволуцијата во еден тежок политички процес на транзиција, кој постојано се одрази негативно на известувањето со посебен акцент на меѓуетничките односи.
Една многу суштинска, недвосмислена дебата во двете сесии на конференцијата ги откри сите аномалии во медиумскиот простор во медиумско-политичкиот извештај и во извештајот за медиумските професионални стандарди, особено за етиката на информациите што се појавуваат комплексни и декомпонирани во контекст на поплава на новинарски претстави надвор од кој било професионален стандард. На оваа дебата се дискутираше и за целата правна рамка на функционирање на медиумите, која на хартија се чини дека е добро напишана, но која во пракса не успева да се спроведе заради професионални отстапувања и заради бројните политички, партиски притисоци кои секогаш инсистираат на тоа да новинарството се доведе под „канџите“ на политичките агенди.
Во овој контекст, оваа конференција го изложи парадоксот на доминација на информациите поврзани со агендите на политичките партии, со што се занемаруваат реалните проблеми на граѓаните. Исто така, оваа конференција ја истакна и потребата да се бараат решенија за бројни проблеми во медиумската сфера кои имаат слична природа во Косово и Северна Македонија, особено во областа на етичките информации и во доменот на политичката контрола кои се повеќе и повеќе станува пософистицирани. Се повеќе се појавува потребата медиумите да ги избегнуваат партиски агенди и да преминат на подетално известување што објективно се справува со проблемите на граѓаните, без да станат дел од манипулативните наративите за моќта на владата.
Нагласена е и потребата за промовирање на новинарството како благородна професија кај младите, и покрај сегашното занемарување што доаѓа како резултат на безброј новинарски напади од политиката кои создадоа лош имиџ за професијата. Во широкиот опсег на дискутираните проблеми, одредено место ги окупираше мрежните медиуми со целата сложеност на нивното покажување и тешкиот, но не и невозможен, процес на саморегулација.
Хаосот во просторот за мрежни медиуми е идентификуван како сопствен проблем, но исто така се изрази убедувањето дека не треба да се демонизираат мрежните медиуми затоа што има и такви кои професионално ја извршуваат својата работа.
Истражувачкото новинарство се сметаше како неопходност да се донесат подетални информации до јавноста, надвор од клишеата на дневното известување, кои се занимаваат само со неплодни изјави на политичките партии.
Севкупно, оваа конференција успеа да ги идентификува проблемите и предизвиците на медиумите и истовремено да ја постави идејата за решенија што треба да следат од заедницата на новинари и други медиумски професионалци.
Оваа дебата овозможи да се разбере дека во балканските земји, медиумите се соочуваат со приближно слични проблеми, што подразбира неможност за воспоставување стандарди на функционирање. Како и да е, во текот на овој планиметриум на проблеми и тешкотии, протагонистите на медиумската сфера покажаа подготвеност да ги продолжат своите напори за консолидирање на медиумски простор кој ќе одговори на мисијата на новинарството и со тоа на демократските случувања во регионот. Искуствата и професионалната посветеност пројектирани во духот на регионалната соработка можат да создадат друга синергија во медиумскиот простор, зајакнување на улогата на медиумите во институционалниот и социјалниот живот
Оваа суштинска дебата отвори нов хоризонт на соработка и синергија што може да го насочи понатамошното консолидирање на медиумската сфера како составен дел на демократијата и напредокот. Воспоставување на нова парадигма на медиумски прием и посилен професионален ангажман може реално да му даде на ова поле вистински стандарди на професионализам и етика на функционирање. Квалитетот на информациите го одредува и квалитетот на демократијата. Земјите во регионот имаат итна потреба од вакви дебати што ја редимензионираат суштината на медиумскиот простор, а со тоа и суштината на демократијата како простор во кој се обликува политиката и управувањето. Колку е помоќен, самостоен и професионален медиумскиот простор, толку повеќе демократија ги враќа основните значења што типичните балкански политики секогаш ги затегнуваат за свои пресметки што се спротивни на интересите на граѓаните како неизбежни состојки на демократскиот живот.