Ваквата практика на селекција е повеќе од потребна доколку е навистина посакувана декриминализацијата на политиката.
Aвтор: Џелал Незири
Регионалната, фракционата или кланската застапеност досега беше основниот критериум што утврди кој ќе биде кандидат за пратеник или министер. Ретко, никогаш, таков критериум не бил квалитетот и чистотата на кандидатот
Законот за избор на пратеници во Северна Македонија не предвидува исполнување на критериумите за правна чистота, а камоли етичка. Во членот 5 од законот се вели дека право да биде избран има секој што има државјанство од Северна Македонија, кој има 18 години, има вештина за работи и не е во затвор заради кривично дело.
Правото на гласање или да биде избран е загарантирано во која било демократска земја. Ова е загарантирано со изборните закони и Уставот на земјата. Но, дури и најозлогласениот криминалец во светот, Пабло Ескобар, во 1982 година беше избран за пратеник во Колумбискиот Конгрес.
На Балканот, како и во многу земји од Латинска Америка, демократијата не успева да функционира како што треба – со своите интереси, принципи и вредности. Во овој регион доминираат само интересите, додека принципите и вредностите се само за збогатување на јавниот дискурс. Значи, како и со поранешната Колумбија на Ескобар или денешното Мексико, тешко е да се разграничи каде завршува државата и каде започнува мафијата. Добро е позната изреката дека „сите држави ја имаат својата мафија, само на Балканот мафијата ги има своите држави“. Во Северна Македонија има отприлика 20 пратеници кои се во парница или се во истраги, од кои последен е потпретседателот на парламентот, Фросина Ременски за случајот „Рекетирање“. На парламентарните избори 2017 година на Косово имало 25 кандидати за пратеници што се под истрага, додека во составот на албанскиот парламент 12 пратеници биле под истрага за разни кривични дела. Покрај тоа, двајца пратеници од Албанија одлежаа затворски казни во европските земји за вмешаност во трговијата со дрога.
Функцијата на пратеник е привлечна за криминалните луѓе заради правниот имунитет и политичката моќ што ја нуди. Постојат гласини дека безбедно место на кандидатскиот список чини од 100.000 евра или повеќе. Ова ја прави политиката профитабилен бизнис, но во исто време и криминализирана.
По шест месеци во Северна Македонија се очекува да се одржат предвремени парламентарни избори, шести по ред од 2006 година. Ако ќе имаме кандидати за пратеници, а потоа и за министри кои немаат црн белег на нивната биографија, ќе зависи од два фактори: првиот е внатрешниот ветингот на кандидатите во партијата, а вториот – е ветингот на кандидатите за министри, заменици министри, секретари на држави и директори да се појават од партиите што ќе ја формираат владејачката коалиција.
Не е неопходно да се променат законите, туку е потребна само политичка волја за партиите да ги инсталираат овие принципи и вредности во својата кадровска политика. Исто како и при формирањето на Европската Комисија, институција која ја игра улогата на извршна моќ во ЕУ. Секоја од 28-те земји членки на ЕУ предлага по еден комесар (министер), но секоја кандидатура мора да помине низ тешки филтри за проверка.
„Кандидатите за портфолијо на Комисијата треба да поминат низ тежок парламентарен процес на проверка. (Европскиот) Совет, во договор со избраниот претседател на Комисијата, одобрува список на кандидати за комесари, по еден за секоја земја-членка. Предложените комесари се појавуваат пред парламентарните комисии во нивните области на одговорност. Секоја комисија се состанува да ја подготви својата проценка за стручноста и работата на кандидатот, што се испраќа до Претседателот на Собранието.
Негативната проценка предизвика кандидатите да се повлечат од процесот “, се вели во соопштението, објаснувајќи како се избрани комесарите на ЕУ. Минатиот месец, предлогот на францускиот претседател Емануел Макрон да го избере Silvi Gulard за индустриски комесар на ЕК беше одбиен поради нејзината вмешаност во една афера во Франција.
Ваквата практика на селекција е повеќе од потребна доколку е навистина посакувана декриминализацијата на политиката. Зборот ветинг може е користен многу во јавниот дискурс во последниве години, но треба да стане предмет на избор на кандидати за законодавната и спроведувачката моќ во земјата. / КПД