Значи, во овој случај, од лидерот на интегративците се бара да проголта две горки залаци: прво, да се откаже од идејата за албански премиер; и второ – да се направи еден политичар премиер кој не ги вреднува неговите гласачи „ниту 5 банки“. Ако Заев продолжи да остане на овие позиции, ДУИ не треба да стане дел од владата.
Автор: Џелал Незири
Претседателот Стево Пендаровски му го врачи мандатот за формирање на владата на лидерот на СДСМ, Зоран Заев. Иако не ги обезбеди потписите на 61 од 120 пратеници, лидерот на социјалдемократите доби нови 20 дена за формирање на владата.
Во членот 90 од Уставот на Северна Македонија не е наведено многу јасно на кој политичар, политичка партија или коалиција претседателот на државата треба да го даде мандатот за формирање на новата влада. „Претседателот на Република Северна Македонија е должен, во рок од десет дена од конституирањето на Собранието, да му го довери мандатот за состав на Владата на кандидатот на партијата, односно партиите кои имаат мнозинство во Собранието. Мандатарот во рок од 20 дена од денот на довербата на мандатот во Собранието поднесува програма и го предлага составот на Владата. Владата, по предлог на Премиерот и врз основа на програмата, ја избира Собранието со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници “.
Како што се очекуваше, во уставниот рок од 10 дена по конституирањето на Собранието, никој од лидерите или политичките партии не успеа да формира парламентарно мнозинство. Најдени во таква ситуација, Пендаровски постапи како неговиот претходник Ѓорге Иванов, давајќи му мандат на лидерот на коалицијата со најмногу пратеници, но без мнозинство. Пред четири години, поранешниот претседател Иванов дури одби да му го предаде мандатот на Заев, иако тој ги обезбеди потписите на над 61 пратеник. Причината беше што партијата ВМРО-ДПМНЕ, тогаш предводена од Никола Груевски, имаше 51 пратеник, двајца повеќе од СДСМ на Заев. Оттука, толкувањето на Иванов беше дека мандатот му го дава прво на победничката партија или коалицијата, а потоа преминува на втората партија. На ова негова одлука остро се спротивставија од СДСМ и правните експерти, обвинувајќи го Иванов за кршење на Уставот на земјата само за да му се овозможи на Груевски да формира влада. Но, сега кога Заев го презеде мандатот како Груевски во 2016 година, дебатата на оваа тема нема голем интензитет.
Сепак, Заев доби уште 20 дена да ја формира владата. Опциите се познати – со ДУИ или АзА/ ААА плус 3 пратеници „трансферирани“ од ВМРО-ДПМНЕ. И двете сценарија не се лесни. Дополнителна пречка за формирање коалиција со албанските партии е недостигот на јавно извинување на Заев за неговата изјава дека „албанските гласови не вреди ниту 5 банки“, која тајно било снимена во приватен разговор со него. Ова прислушување, објавено за време на изборната кампања, предизвика уште една емоционална реакција на кандидатот за премиер – во статус на Фејсбук рече дека гласовите на ДУИ не вреди ниту 5 банки. Ниту на 105 илјади гледачи на оваа партија не се извини јавно, иако е во преговори со лидерот на интегративците Али Ахмети за формирање на владата.
Покрај тишината и неподготвеноста да се извини за квалификацијата која беше оценета како навредлива за албанскиот гласач, Заев од Ахмети дури бара да го поддржи без да прифати ниту еден ден владата ќе ја води етнички Албанец. Значи, во овој случај, од лидерот на интегративците се бара да проголта две горчливи залаци: прво, да се откаже од идејата за албански премиер; и второ – да се направи еден политичар премиер кој не ги вреднува неговите гласачи „ниту 5 банки“. Ако Заев продолжи да остане на овие позиции, ДУИ не треба да стане дел од владата. На мандатот треба да му се остави да се обиде да формира влада со АзА/ ААА. Доколку не успее во уставниот рок, тогаш со следниот мандатор процесот на преговори започнува од почеток.
Бројките покажуваат дека владата на СДСМ без ДУИ подразбира „меркато“ на пратеници, што законски би ја фалсификувал легитимноста на мнозинството изразено на изборите. Ова би имало висока цена за демократијата, особено по „трансферот“ на над 8 пратеници од опозицијата од претходниот парламентарен состав. Фактурата на секоја купо-продажба на пратеници на крај ја плаќа демократијата како систем.
Дваесет дена поминуваат брзо. Заев ќе мора да биде флексибилен и разумен ако ги има на прво место државниот интерес, добрите меѓуетнички односи и интеграцијата на земјата во Европската унија (ЕУ). И, ако тој стане премиер и не сака предвремени избори по една година, првиот чекор што тој мора да го преземе е да се ослободи од советниците што го водеа до овој ќор-сокак.