Автор: Сефер Селими Јр.
Предизборните коалиции се природни, логични и тие се инструмент на политичките партии за да го максимизираат гласањето на електоратот и следствено да ја земаат власта, основната причина за која се формираат и постојат политичките партии. Во нормални услови на здрава демократија, коалициите се градат врз основа на политичката програма за управување и нејзината оска лежи во идеолошкиот концепт што овозможува одржливост во спроведувањето на програмата и во неговото функционирање. За разлика од предизборната, постизборната коалиција се наметнува според бројот на гласови и честопати може да се забележат идеолошки мутации кои произведуваат кревки влади, диктирани од бројни компромиси за продолжување на нивниот животен век.
Северна Македонија е пред изборната кампања и пресметките се одвиваат со мерење на расположението на гласачите преку анкети и преку јавното мислење. Сето ова често се прави во еуфорија на желбата за победа, но пресметките во политиката ги диктираат многу непознати кои честопати оваа еуфорија ги запоставува. Како може да се преведат тековните пресметки:
Демократска унија за интеграција (ДУИ)
Скоро е сигурно дека ДУИ ќе се кандидира сама на изборите на 12 април. Предизборната коалиција во локалните и претседателските трки со СДСМ не може да се рефлектира на парламентарните избори од повеќе причини, но најважни се политичкиот систем и изборниот код.
Политичкиот систем – Со уставните измени по 2002 година, Северна Македонија работи по принципот на поделба на власта помеѓу двете најголеми етникуми и механизмот на заштита од етнички мнозинството преку Бадентеровиот принцип кој е поволен за најголемата албанска политичка партија. Експериментот на ВМРО-ДПМНЕ од 2006 година со ДПА се покажа како нефункционален, ставајќи го ДУИ во стратешка позиција да биде клучен елемент во градењето на владата. ДУИ се надева дека повторно ќе биде победник во албанскиот камп, а со оглед на оваа позиција, постизборните пресметки се поповолни од предизборната коалиција.
Изборниот код – Блокирањето на промените во изборниот систем преку илјадници амандаменти во парламентот го отсликува партискиот интерес на ДУИ. Тековниот код е поволен за поголемите партии, а интересот на ДУИ е главно во шестата изборна единица, што резултира со најголем број албански пратеници кои му овозможуваат на ДУИ да остане во стратешката позиција дадена од политичкиот систем на Северна Македонија. Исто така, затворените списоци ја елиминираат можноста за заедничко натпреварување со македонските политички партии, главно заради целосната незрелост во етничките односи меѓу Албанците и Македонците.
Долготрајниот престој на ДУИ на власт го скапал внатрешниот потенцијал на партијата за реформи и декларативните напори за таков процес се само симболични и површни наметнати од јавниот притисок. Сепак, јасно е дека центрите на политичка моќ се концентрирани во неколку лица, истите што ја имаат власта од нејзиното основање. Ова создаде затворено политичко коло што произведува клиентелизам, корупција и е исклучител на политичкиот потенцијал што е надвор од контролата на оваа област. Прво и најважно е во интерес на членовите на ДУИ, но и на Албанците и другите граѓани на Северна Македонија оваа партија да оди во опозиција за да има своја реформирачка катарза, процес кој е невозможен да се случи додека е на власт.
Алијанса за Албанците-Алтернатива-БЕСА
(по азбучен ред)
Предизборната коалиција меѓу овие опозициски партии е повеќе од меланхолија отколку реална можност. Математиката на постизборните резултати во 2016 година покажа дека гласањето на опозицијата е поголемо од гласањето на ДУИ, но изборниот и политичкиот систем (како што е објаснето погоре) го фаворизира ДУИ. Тесните партиски интереси и личниот гнев меѓу Движењето Беса и Алтернативата се токсични за долговечноста и ефикасното функционирање на таквата коалиција. Алијансата за Албанците во овој случај ќе треба да потроши повеќе енергија во управувањето со овој однос отколку во валоризирање на гласовите што и двајцата можат да ги донесат на пост-изборната преговарачка маса.
Алијанса за Албанците – Алтернатива
Оваа коалиција е најпосакувана за ДУИ. Политичкиот потенцијал на Алтернативата е надвор од шестата изборна единица и ова го намалува ризикот опозицијата да добие мнозинство албански гласови, односно најголем број албански пратеници. Покрај тоа, идеолошкиот ‘рбет на коалицијата не постои и партиите имаат конфликтна политичка форма, акција и цели со само два заеднички интереси: моќта и соборувањето на ДУИ. Првиот е легитимен интерес на сите партии бара политичка програма, за која не гледаме дека овие партии преговараат, додека втората докажа дека не може да биде политичка понуда да донесе победа.
Алијанса за Албанците – Движењето БЕСА
Математички, оваа коалиција има поголем потенцијал да донесе промени на политичката сцена, но како и во поранешниот случај, тоа е само математичка пресметка со многу непознати. Поделбата на Движењето Беса во две партии остава простор за шпекулации, но не и јасна слика за тоа колку тежи навистина оваа партија со гласовите. Разликата помеѓу Алтернатива и Беса е во тоа што последната ја насочува својата политичка акција врз изборната единица 6 и може хипотетички да донесе повеќе во коалицијата. Дури и во овој случај, идеолошкиот ‘рбет на коалицијата не постои и партиите имаат конфликтна политичка форма, акција и цели со само два заеднички интереси: моќта и соборувањето на ДУИ.
Алијанса за Албанците
Тоа е политичка партија која постојано се зголемува од изборите во 2016 година.Нејзината политичка сила е во шестата изборна единица и е единствената албанска партија која има реален потенцијал да победи ДУИ на изборите. Политиката не е спринт од 100 метри, туку маратон што бара решеност, упорност, енергија и јасност за крајната цел. Влегувањето во трка како единствен доаѓа со најголем ризик да не го освоите мнозинството албански пратеници, но политичката сцена во Северна Македонија ќе биде многу динамична во наредните години и јасно позиционирање и зголемување на телесната тежина во парламентот, без разлика дали е во опозиција е најголемата победа за АСХ. Затоа, наместо да ја троши својата енергија за управување со каприциозните интереси меѓу партиите во коалицијата, треба да се фокусира на градење модерна, разбирлива и реална програма за граѓаните.
Другите
Едно е јасно за сите, овие избори ќе избришат многу политички партии кои се мали во албанскиот блок од политичката сцена. Кој ќе преживее со 1 или 2 пратеник е непознато, но нивната судбина е сигурна, ќе завршат во други партии.