Сега на теоретско ниво се поминува од концептот што образованието го препознава само како пренесување на знаењето, човечкото искуство од една генерација во друга, на еден друг концепт што го прави образованието функционално во непознати животни ситуации. Лошите резултати, малку подобри од тестирањето во 2015 година, бараат бројни алтернативи во сите димензии на образовниот систем. Аларм што треба да ги мотивира сите протагонисти на образовниот систем целосно да ги разберат глобалните трендови на образованието и клучот за успехот на земјите што се пред земјите кои имаат консолидирани инвестиции во образованието.
Aвтор: Бардил Заими
Земјите од Западен Балкан покажаа слаби резултати во тестот ПИСА за 2018 година. Северна Македонија е рангирана на 67-то место од вкупно 79 земји учеснички. И покрај фактот дека има напредок од последното тестирање во 2015 година, Северна Македонија сè уште се рангира меѓу земјите со најсиромашни резултати. Несомнено, овие резултати упатуваат на неодржлив образовен систем и недостаток на квалитет низ целиот образовен систем кој не може да биде ограничен во овој меѓувременски период, туку доаѓа како аномалија во текот на сите овие транзициски години.
Овие резултати се моќен аларм за сите протагонисти од областа на образованието, но и за сите креатори на образовни политики, кои веќе мора да ги прочитаат правилно овие резултати и во согласност со координатите дадени од ПИСА, да почнат да рефлектираат со своите обврски. Во меѓувреме, имало политички судири околу овие резултати. За опозициските партии, овој резултат се однесува на погрешно водените политики на образованието на владата, додека владините претставници истакнаа дека земјата означува подобрување во однос на 2015 година.
Надвор од овие судири, овој минимален успех на македонските ученици не може да се толкува ниту како „обилен“ успех како што го претстави владата, но ниту во длабоко драматични тонови, бидејќи резултатите од овој тест за 2018 мора да се прочитаат со реализам и длабока посветеност. Нема дилема дека учениците од Северна Македонија, и покрај најдобриот резултат што го покажале во однос на 2015 година, сепак се на дното на списокот на државите учеснички. Овој факт треба да создаде нов момент на компетентна дебата и широк одраз на сето она што го претставува образовниот систем во Северна Македонија, распространет и на константен начин атрофиран од бројни експерименти.
Образовниот систем во Северна Македонија во никој случај се чини дека не можеше да ги издржи многуте политички турбуленции во периодот на транзиција, партиски влијанија и други влијанија што значително го намалија нивото на перформансите на наставниците и со ова и на учениците.
Во Северна Македонија, не е постигнато да се створи кохерентен систем на полето на образование која ќе и одговори на професионалноста и максималната посветеност што ја бара оваа важна област на општеството. Напротив, секогаш имало експерименти во образовната политика, моментални решенија, решенијата кои повеќе биле импровизации отколку реално да се влезе во сеопфатна квалитативна трансформација што подразбира добро смислени правни рамки, документи составени од професионалци од областа и долгорочни стратегии што отвораат и градат една визија што би била во согласност со глобалните случувања.
Во меѓувреме, владата на Северна Македонија подготви стратегија за периодот 2018-2025 година но многу малку се дебатираше на професионално ниво и многу малку е претставено како визија пред пошироката јавност. Претходно друг документ кој барем беше во хартија за развојот на образованието која е Националната програма за развој на образованието во Република Македонија 2005-2015 година, која исто така се чини дека обезбеди вистинска визија, но не успеа да биде минимално етаблиран врз темелите на образовниот систем, кој во текот на времето претрпе бројни турбуленции, политички влијанија, но и целосен недостаток на стручна експертиза и визија.
Друга впечатлива вистина е фактот дека голем дел од составуваните документи и стратегии остануваат само на хартија и не успеваат минимално да се структурираат, рефлектираат на образовниот систем, кој се соочува со недостаток на кохезивна визија, но и внатрешна „рѓа“ како што е вработувањето без критериуми.
Во современиот свет, веќе се дебатира за суштината на образованието, што не треба да се меша со наставата. Образованието останува главен потфат во однос на усовршување на вештините надвор од традиционалните форми. Прагматскиот есенцијализам не го гледа образованието како област, туку како дисциплина, како теоретско редефинирање што надминува примена на други дисциплини во областа на образованието. Ако образовната теорија е дисциплина, таа мора да обезбеди уникатна платформа за да го видите целиот социјален свет. Теоретски, образованието значи пренесување на човечко знаење и искуство од една генерација во друга. Тоа е како да се каже еден вид континуитет, пренесување на целото човечко знаење преку училиштето како институција.
Сигурно, дури и образовниот систем на глобално ниво е на крстопат на реформите и секоја земја покрај општите принципи избира и специфични форми на структуирање и организација на образованието. Широкиот технолошки свет исто така наметнува и други насоки, кои остануваат вклучени во PISA тестирањето. Токму за да се обезбеди една проценка на целиот образовен систем во 2000 година, Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД) за прв пат организираше тест ПИСА (Меѓународна програма за проценка на студентите), чија цел е да ги мери вештините од 15 годишните ученици да го применат своето знаење во ситуации на секојдневниот живот.
Ова мерење е направено во три дисциплини: читање, математика и наука. Во секоја земја учесничка, е избран репрезентативен примерок на 15-годишни ученици кои влегуваат во тестот. Тестот за ПИСА не е наменет за создавање други слоеви на оценување, но во суштина е фокусиран во разлика од традиционалното оценување како учениците може да го рипродуцираат она што го научиле во училиште. Затоа, учениците треба да истражуваат надвор од предметите и да го применат своето знаење на креативен начин.
Целите на тестот за ПИСА, меѓу другото, потенцираат дека ако сè што правиме е да ги научиме нашите деца она што го знаеме, тие можат да се сетат колку треба да ги следат нашите чекори. Но, ако научат како да учат и можат да размислуваат сами за себе и да работат со други, тие можат да одат таму каде што сакаат.
Тестот за ПИСА е посветен на низа научници, професионалци од образованието, наставници, итн., кои веќе се вклучени во оваа нова методологија за оценување на образованието и која се однесува на други манифестации на поврзаноста на учениците со непознати реалности. Тестот ПИСА го тестира сето знаење на ученикот, односно неговото знаење за непредвидена животна ситуација. Во суштина, овој тест не е наменет да разбере колку ученикот знае, но колку знаење тој или таа има за да може да го стави во функција на животен тест . Реално со оваа методологија се проширува концептот на образовниот систем, но исто така и на знаењето воопшто, што сега не се гледа само како традиционален трансфер на следната генерација, значи учениците, туку и за функционализација на ова знаење во испитувањата на секојдневниот живот.
Како утеха за резултатите од овој тест може да биде фактот дека учениците од многу поразвиени земји, со многу поголеми инвестиции во образовниот систем, покажаа лоши резултати. Значи, овој тест нагласува креативна лекција која не зависи само од добрите услови во кои учениците учат, туку и од концептот на трансфер на знаење, кој во никој случај не е шематски, туку е функција на предизвици на дигиталниот свет, пазарот на трудот и различните животни предизвици. Во овој поглед, логиката и методологијата на овој тест велат дека вистинскиот тест во животот не е дали можеме да се сетиме на тоа што научивме во училиште, туку дали ќе можеме да го решиме проблемот што денес не можеме да го предвидиме. Целата оваа методолошка рамка на тестот за ПИСА не остава простор за фалење и очај, туку бара многу поголема мотивација да им одговорат на предизвиците на образованието на глобално ниво. Многу земји со многу помалку инвестиции во образованието постигнаа извонреден успех. Овој факт, меѓу другото, треба да создаде момент на рефлектирање за промена на матрицата и концептот на образовниот систем со цел да и одговори на оваа голема глобална трансформација што веќе образованието ја разбира како можност за примена на знаење во одредени ситуации во согласност со големиот технолошки развој во светот.
Ако се разбере суштината на овој тест и целата идеја за образование, која сега не се запира само на пренесување на знаењето, туку и за нејзино функционирање, тогаш полесно ќе се премине кон потребните корекции, на големата трансформација која бара мотивација, волја и добро дефинирани образовни политики. Во овој поглед е и повикот на УНИЦЕФ за Северна Македонија: „Државата треба да биде помотивирана од најновите резултати од програмата за оценување на учениците на ПИСА, кои покажуваат подобрувања во резултатите на учење како пишување, читање, математиката и наука. Иако напредокот е инспиративен, вкупниот успех на учениците останува под просекот на другите земји и ова ги повикува сите засегнати страни да останат посветени на реформите во образованието ориентирани кон потребите за учење на учениците. “