Кризата со COVID-19 ја разниша соработката и партнерството меѓу граѓанското општество и владата во последните три години. Не само што ја разниша, туку и го скина, од одлуката на владата драстично да ја намали финансиската поддршка за граѓанските организации. Граѓанското општество дури и во пост-пандемискиот период ќе се соочи со големи предизвици. Ако страда овој многу важен сектор на едно општество, ќе страдаат многу граѓански вредности, солидарност, волонтирање, леснотија на поттикнување граѓански иницијативи и многу вредности што го дефинираат граѓанското општество.
Пишува: Лулзим Хазири
Граѓанското општество во Северна Македонија беше меѓу првите кои ја препознаа итноста на дејствување пред претходно непознатиот предизвик, пандемијата предизвикана од СОВИД-19, преку преземање конкретни чекори и промовирање на солидарноста како малку позната вредност во земјата, особено на локално ниво.
Со оваа адаптација на новиот предизвик, граѓанското општество докажува дека целта на нивното постоење е да придонесат за одржување на мирот, хармонијата и просперитетот на општеството преку партиципативна демократија, владеење на правото, избалансиран и одржлив социо-економски развој, ненасилство и почит.
Почитувајќи ги мерките и препораките на надлежните институции, граѓанските здруженија и фондации, за кратко време успеаја да ги прилагодат своите услуги и да прилагодат активностите, со цел да продолжат да бидат поблизу до граѓаните и маргинализираните групи, во кои државата тешко продира, или го прави тоа со задоцнување.
Како што времето на пандемијата се скратува, мора да се потсетиме на покажаната подготвеност да им обезбедиме хуманитарна помош на оние кои се најпогодени во форма на производи за хигиена и пакети со храна, давање правна помош за заштита на правата на работниците погодени од кризата, активности во поддршка за жртвите на семејно насилство, кои подолго време биле под еден покрив, почна да расте; немаше правна помош за жртвите на говор на омраза; поддршка преку отворени образовни платформи за одржување на нивото на еднаков пристап до он-лајн учење; директна финансиска помош на граѓаните во социјален ризик; подготовка на анализи и документи за справување со растот на лажни вести, економски мерки што треба да се преземат, порационално трошење на народните пари за време на кризата и др.
Како илустрација на овие области на дејствување на граѓанското општество пред лицето на СОВИД-19, програмата Цивика Мобилитас поддржана од Швајцарската амбасада во Скопје има обележано над 700 активности на своите приматели на грантови во овој поглед, додека сите грантови на фондации беа репрограмирани и програмирани за оваа намена.
Владата го „заборави“ граѓанското општество во заедничка војна против СОВИД-19
Се чини дека прилагодувањето на граѓанското општество со новиот момент е направено со време и одговорно. Особено внимание беше посветено на посветеноста за одржување на владеењето на правото и обезбедување транспарентност и одговорност за постапките што се преземени од страна на државните институции во итни случаи. Во оваа прилика, граѓанското општество побара учество на сите засегнати страни во овие процеси, продолжувајќи со набудување на процесите за да се обезбеди владеење на правото и транспарентност на институциите во процесот на справување со кризата предизвикана од СОВИД-19.
Сепак, залудни беа апелите да се вклучи граѓанскиот сектор во Владиниот совет, во Управниот комитет за координација и управување со кризи и во други релевантни групи формирани со цел да се координираат за поголема ефикасност на централно ниво, како и во локалната. Во оваа прилика, преку апел до Владата, граѓанското општество и фондациите покажаа подготвеност да ги обезбедат своите капацитети и експертиза со цел да ги намалат негативните последици од тековната криза.
Време на недостаток на подготвеност
Кризата предизвикана од СОВИД-19 ја наруши соработката и партнерството воспоставено меѓу граѓанското општество и владата во последните три години. Не само што ја наруши, туку и ја ,,скина,, со одлуката на владата драстично да ја намали финансиската поддршка за граѓанските организации, објавена во Службен весник на Република Македонија на 9 април 2020 година.
Оваа одлука, со која финансиската поддршка, во зависност од институцијата, или е целосно укината или сериозно намалена, е донесена на нетранспарентен начин, без консултација со граѓанските организации, засегнатите страни и пошироката јавност, што зборува за непринципиелен став на владата кон граѓанското општество во ова време на криза. Со одлуката да се намали потребната поддршка од скоро 525.000 евра, де факто државата го исклучи граѓанското општество како релевантен партнер во справувањето со кризата предизвикана од епидемијата COVID-19.
За жал, владата на Северна Македонија не ја препозна брзата реакција да преземе акција што е од големо значење за граѓаните, но и за директен третман на кризата, како партнерство во борбата против СОВИД-19. Со оваа одлука, владата сериозно ја спречува одржливоста и континуираната работа на организациите, особено во однос на нивната помош и поддршка на заедниците во време на криза.
Уште еднаш, владата се покажа глува на апелот на граѓанското општество да ја промени својата одлука и преку дијалог и транспарентност да врати дел од средствата за нивната првична цел – поддршка на граѓанските организации за постигнување на нивните мисии и цели, но особено за поддршка на активности за справување со кризата предизвикана од епидемијата.
Периодот по Ковид 19, нов предизвик за граѓанското општество
Затекнати во оваа ситуација и поддржани само од меѓународната заедница и деловниот сектор, невладините организации продолжуваат со својата мисија во ширење на информации, во образованието, во опремување на населението, здравствените работници и хуманитарните работници со заштитна опрема, додека населението и деловните субјекти веќе можат да поседуваат заштитна опрема. Граѓанското општество, исто така, останува фокусирано на снабдување со маргинализирани групи, поддршка на жртви на насилство, бездомници и слично кои во моментот на ограничените движења се соочија со голем број предизвици кои се различни од остатокот од населението.
Несомнено, оваа вонредна состојба ќе влијае на функционирањето и одржливоста на здруженијата и фондациите со цел да ги реорганизираат нивните услуги за да се задоволат потребите на корисниците, флексибилноста на програмите прилагодени на ситуацијата и задржувањето на вработените и волонтерите.
Ова ќе биде најголемиот предизвик на граѓанското општество дури и во пост-пандемискиот период. Колку ќе успее да биде активна и стабилна во овој период, не зависи само од нив! Ако страда овој многу важен сектор на едно општество, ќе страдаат многу граѓански вредности, солидарност, волонтирање, леснотија на поттикнување граѓански иницијативи и многу вредности што го дефинираат граѓанското општество. Политичките партии ќе бидат окупатори на празниот простор што може да биде предизвикан од слабеењето на граѓанскиот сектор. Но, тогаш ќе страда демократијата, која е и така кревка во оваа земја.
