Пишува: Сефер Селими Јр.
На почетокот на пандемијата, сите држави подготвуваа разни здравствени сценарија, стратегии и протоколи за да ги спречат, управуваат и сега да излезат од кризата предизвикана од нејзиното појавување. Во зависност од социјалната структура и различните институционални капацитети, особено здравствените, овие мерки варираа од земја до земја. Покрај интензитетот на ширење на инфекцијата, уште еден многу важен фактор што ја утврди нивната сериозност беше взаемната доверба меѓу граѓаните и државата. Доколку недостигот на доверба на граѓаните кон институциите е секогаш показател за функционалноста на една држава, овој пат недовербата на државата кон граѓаните беше показател за граѓанска свест. Ова најдобро може да се илустрира со наметнување мерки за изолација, односно полициски час, што во превод значи дека: државата не верува дека огромното мнозинство од нејзините граѓани ќе ги следат препораките на институциите, така што наметнува рестриктивни мерки за нивно спроведување. Додека цела Европа (со исклучок на Шведска) ги затвори економиите и несуштинските бизниси, ги стопираше јавните настани и масовните собири, полицискиот час беше типичен за Балканот, вклучително и за Северна Македонија.
Граѓанската свест во суштина значи индивидуална и колективна посветеност кон општото добро. Оваа комплексна обврска може да се манифестира преку разни активности и форми кои придонесуваат за ова добро. Свеста на граѓаните е исклучително важна, особено во време на криза, и за жал во исклучителни ситуации, затоа што токму граѓанската свест ги мобилизира заедниците, ги активира механизмите за отпорност да реагираат, спречуваат и закрепнуваат од последиците.
Но, во едно фрагментирано општество засновано на различни идентитети, каде постои длабока недоверба меѓу страните и со поларизиран јавен дискурс, тешко е да се најде основа за да се изгради општо чувство за општото добро. Кога додаваме овде социјални медиуми, лажни вести и кампањи за дезинформации, ова општо чувство се губи во хаосот на групните интереси и општото добро се распределува соодветно на овие интереси.
За жал, ние продолжуваме да го докажуваме ова дури сега кога преовладува општото чувство за заштита на јавното здравје. И покрај полицискиот час, толпата луѓе продолжуваат да ги оспоруваат препораките на здравствените работници, релевантните институции и рестриктивните мерки наметнати од државата на улиците и средните населби. Ова на некој начин ја оправдува меѓусебната недоверба меѓу граѓанинот и државата, прва за недостиг на граѓанска свест со непочитување на препораките и мерките, додека втората со тоа што нема капацитет да ги спроведува мерките што тој самиот ги наметна. Другите актери кои играат важна улога во нашето општество наместо да се посветат на заштита на општото добро, ги ставаат на прво место своите групни интереси. За разлика од почетокот на пандемијата, Верските заедници одиграа деструктивна улога со тоа што станаа првите што ги предизвикуваат државните институции да ги стават своите финансиски интереси најпрво, а потоа со играње на „играта на виновникот“ да избегаат од одговорноста, додека користејќи гнев за да ги оправдаат своите одлуки. И овде, државата не успеа да се скрие зад секуларизмот, оставајќи ги сите што се обидоа да ги следат препораките и упатствата на одговорните институции во кал и очај. Со почетокот на дебатата за предвремените парламентарни избори, политичките партии се вратија во вообичаеното живеалиште каде ставовите и постапките се преземаат сериозно врз основа на нивните партиски интереси. И така, сега ќе имаме постојана мутација на ставовите за општото добро, што секако ќе биде претставено како одраз на партиските интереси, додека во отсуство на граѓанска свест ситуацијата ќе биде дополнително комплицирана.
Кризата секогаш го вади најдоброто и најлошото од нас на површина, и бидејќи оваа криза сè уште не е завршена, ќе докажеме дури и повеќе отколку што видовме порано. Како и да е, нашата индивидуална улога ќе претставува множина на големината на нашата граѓанска свест што може да нè заштити не само од пандемијата, туку и од самите нас.