Овие два настани несомнено веќе ќе воспостават нова парадигма за управување што ќе треба да се спроведе во рамките на нејзината стандардна визија што се барани од НАТО и ЕУ. И, токму овие стандарди, овој вредносен систем што подразбира европска интеграција и членство во НАТО, дава надеж дека Северна Македонија нужно ќе мора да ги надмине несериозните практики кои во овој болен транзициски период се претворени во политички менталитет за импровизации.
Пишува: Бардил Заими
Пандемијата на коронавирусот ги засени сите други настани. И нема како да биде различно кога човечкиот живот се соочува со најголема закана на светско ниво од Втората светска војна. Навистина, овој факт веќе го истакнаа многу светски лидери. Сè е парализирано во едно неопходно ограничување што засега останува единствениот лек за вирусот. Точно, ова ограничување на движењето според сите предвидувања се очекува да влијае на економскиот живот на граѓаните низ целиот свет, како и на можната рецесија, како што беше случајот во 2008 година.
Коронавирусот го турна целиот свет во друга димензија, во реалност на неопходни ограничувања, каде не се знае кога ќе завршат. Секоја држава, покрај мерките за заштита на човековиот живот, преземала и други економски мерки за да ја направи различна дистрибуцијата на јавните добра, под целосно нови услови диктирани од општата криза на коронавирусот.
Додека научниците ширум светот работат на утврдување на природата на вирусот и пронаоѓање на можна вакцина, на глобално ниво се води и дебата за економската иднина на државите, кои сега мора да инјектираат директно финансирање за да ги одржат во живот економиите и заедно со тоа да обезбедат опстанок на граѓаните во претходно непреживеани околности.
Исто така, во меѓувреме во Северна Македонија со многу грчеви и со многу несигурност е отворена дебатата околу економските мерки, кои очекуваат наскоро да бидат одобрени од владата. Владините претставници посочија на недостиг на буџетски капацитет, додека најавуваат намалување на платите на администрацијата за кои се спротивставија во јавноста. Сепак, владата инсистираше на оваа мерка како форма на солидарност со приватниот сектор, за која се смета дека е сериозно загрозена во оваа ситуација.
После добар почеток со справувањето со состојбата со коронавирусот, владата ги влечкаше економските мерки, додека во јавност се поставени дилемите дали целата оваа драма на ургентни мерки и предупредувањата за буџетска криза се намерно дизајнирани од владата за „рекетирање“ од административниот дел, за кој се проценува дека имаат ниски плати во однос на потрошувачката корпа за еден месец.
И покрај незадоволството, владини функционери, особено лидерот на владејачката партија, Зоран Заев, инсистираше со „мелодрамски“ тонови за солидарност во околности кога државата не може да си ја дозволи буџетската „дупка“, предизвикана од кризата со коронавирусот. Имаше и други обелоденувања во онлајн медиумите поврзани со ветувањата на владата предводена од СДСМ во текот на тригодишниот период. Особено ветувања за враќање на парите на луѓето кои нелегално имаат корист од претходната влада.
Како и да е, во пресрет на дебатата која е детерминирана од соочувањето со коронавирусот, доаѓаат две добри вести за Северна Македонија. Кршката, долга изумрена состојба на постојаната транзиција сега е членка на НАТО и веќе отвори разговори за членство во ЕУ. Тие се две вести, два комплементарни настани, кои отвораат нов хоризонт за сите граѓани на Македонија. Се чини дека на крајот Северна Македонија влегува во други димензии на западните афирмации, кои веќе долго време биле постојано очекување на граѓаните.
Без многу еуфорија, во сенката на пандемијата на коронавирусот, овие два настани означуваат нов почеток, нова можност да се надмине целиот тој децениски дефекционизам што ги парализира енергиите за промени, за реформите толку барани од претставниците на ЕУ. Членството во НАТО и започнувањето на разговорите со ЕУ се надежни моменти за сите граѓани кои по патувањето скоро три децении се соочија со типично балканско управување, со практики без преседан на трајна импровизација кои создадоа постојана депресија и недоверба во политиката.
Овие два настани несомнено ќе отвораат друга парадигма за управување што ќе треба да имплементира во рамките на нејзината визија стандарди кои се барани од НАТО и ЕУ. И токму овие стандарди, овој вредносен систем што подразбира евроатлантска интеграција, дава надеж дека Северна Македонија нужно ќе мора да ги надмине несериозните практики кои во овој болен транзициски период се претворени во политички менталитет за импровизации.
Промената на политичкиот начин на размислување останува клучна димензија за да се даде потребниот импулс во процесот на интеграција што веќе има момент на квалитативна трансформација и момент да се одрази на целата планиметрија на институционалниот и социјалниот живот.
Ако досега, владата, политиките, немале референца за проценка и можеа да се прогласат за партиски пароли, сега овој процес подразбира трајна еволуција, мониторинг и одговорност пред европските институции, кои претходно во европско ниво усвоиле нова методологија на преговори, која е различна од претходната, токму во критериумите за афирмирање на европскиот вредносен систем надвор од импровизација и запаметена реторика овде во Северна Македонија
Во сенката на коронавирусот, ограничувањата што произлегуваат од оваа состојба и институционалното репрограмирање, дебатата за инкорпорирање на стандардите изгледа малку невозможна. Но, со тек на време, после победувањето на овој „гаден“ вирус што ги загрозува човечките животи, како што силно се надева светот, оваа дебата ќе биде од суштинско значење за евроатлантскиот пат. Има многу работи што треба да се дебатираат кои се оставени под урнатините на политичките фасади. На крајот, ќе биде потребно многу потранспарентно и поефикасно управување и многу поголема одговорност од страна на институциите.
Овие два настани несомнено нудат можност за големо институционално и социјално транспонирање. Членството во НАТО и започнувањето на разговорите се светло на надежта на крајот на болниот транзициски тунел. Сеопфатното транспонирање на политичкото размислување и управување ќе создаде неопходна предиспозиција за да го усогласи нашето битие со вредностите и стандардите што се култивираат во ЕУ. Овој императив веќе зад себе има две комплементарни инспирации кои создаваат простор на можности за напредување правилен систем на вредности. Тоа значи поголема инвестиција, повеќе демократија, поголема транспарентност, поголема одговорност. Ова значи поголема слобода во политичка и културна смисла, поголема благосостојба и промовирање на европски менталитет.
