Како демократијата исто така и социо-економскиот развој се тесно поврзани со квалитетот на образованието. Колку е понизок квалитетот на образованието, толку е поголемо незнаењето. Колку е повисоко незнаењето, толку е полесно за политичарите да манипулираат со гласачите. Колку е помасовна манипулацијата, толку деструктивна ќе биде образовната политика. Колку е руинирано образованието, толку е поизразена сиромаштијата на еден народ. Значи, ова е затворен круг од каде е тешко да се излезе, без еден соодветен ветинг (лустрација) на наставниците и професорите од основно до високо образование.
Aвтор: Џелал Незири
Кажани се многу мудри зборови за образованието, но се чини дека ниедна од нив не го имал вистинското влијание овде. Од тоа што вели дека „ако сакате да уништите народ, уништувајте му го образованието“ до изјавите на визионерските политичари кои го одвеле својот народ кон најбрз развој, како што е изјавата на поранешниот американски претседател Френклин Д. Рузвелт: „Демократија не може да успее ако оние што гласаат не се подготвени да изберат мудро. Затоа, вистинската одбрана на демократијата е образованието “.
Како демократијата така и социо-економскиот развој се тесно поврзани со квалитетот на образованието. Колку е понизок квалитетот на образованието, толку е поголемо незнаењето. Колку е повисоко незнаењето, толку е полесно за политичарите да манипулираат со гласачите. Колку е помасовна манипулацијата, толку деструктивна ќе биде образовната политика. Колку е руинирано образованието, толку е поизразена сиромаштијата на еден народ. Значи, ова е затворен круг од каде е тешко да се излезе, без еден соодветен ветинг (лустрација) на наставниците и професорите од основно до високо образование.
Дали сите работници во образованието кои освоиле своите работни места преку партии се неспособни и некомпетентни? Секако не. Генерализациите никогаш не ја кажуваат вистината. Факт е дека партијата е и останува единствената врата за да се добие работа, не само во образованието. Преку партијата се вработени исто така добар персонал, но првите што се вработија во овој начин се луѓето со купени дипломи, криминални досиеја, па дури и психички проблеми.
Министерот за политички систем, Садула Дураку, отворено призна во телевизиска дебата кога рече дека „нашите кадри вработени во администрацијата не знаат како да состават барање“. Ова е непотребна генерализација, бидејќи не е точно дека никој не знае како да напише едно барање. Но, добар дел од нив – да. Од основно, средно до средно образование поминале многу наставници и професори, меѓу кои значителен број биле функционално неписмени во своите предмети. Значи, изјавата на Дурак не е целосно невистинита, но треба да биде почетна точка на пошироката дебата меѓу политичките партии, академијата и експертите за тоа кога и како да се примени ветингот во образованието.
Дали ДУИ на Дураку е виновен за оваа состојба? Темата за партизација на образованието во Северна Македонија е стара исто колку и самата демократија. Од појавувањето на првите партии во 1992 година и формирањето на владејачката коалиција меѓу СДСМ и ПДП во 1994 година, започна трансформацијата на политичките партии во центри за вработување. Оваа партиска шема за вработување беше дополнително засилена за време на владеењето на ВМРО-ДПМНЕ и ДПА во периодот 1998-2002 година и стана норма во претходните влади на обете македонски партии со ДУИ (2002-2006, 2008-2016) и со ДПА (2006-2008). Ниту новите партии кои немаат долгогодишен стаж на власт – како Алијансата за Албанците и БЕСА – не покажаа различна култура на вработување во образованието во општините на кои тие се на власт – Гостивар и Жeлино. Вината за оваа партизација или уништување на образованието лежи кај сите партии, пропорционално со времето во кои тие биле на одредена власт, од каде тие влијаеле на изборот на вработените.
Од друга страна, вината лежи кај нас како општество. Ако едногласно ќе се спротивставевме на овој опасен тренд – од кој во краткорочниот планот победуваат само партиите, но на долгорочниот план губиме сите, тогаш не би биле во оваа дереџе. Ако повеќето од нас би се спротивставиле на овој феномен кога станува збор за лично или на наши блиски, тогаш денес немаше да ги имаме вакви урначи на нашата иднина. Грешката лежи во прифаќањето како нормалност на овој феномен кога станува збор за личните интереси, и во реакциите само кога станува збор за „другиот“ надвор од семејната или партиската орбита.
И до кое дереџе сме паднале ние, покажува тестот за ПИСА. Споредено со земјите од регионот, Северна Македонија има опасен пад на квалитетот на основното образование. Овие бројки треба да бидат црвен аларм за оние визионерски политичари (доколку ги има), бидејќи глобализацијата и интеграцијата на европскиот континент ќе ги направат новите генерации неконкурентни на пазарот на трудот.