Парадоксално, политиката „произвела“ неповолна околина за воспоставување на правдата, која во повеќето случаи е „мелена“ во одредени политички контексти, во име на кои, после парницата против оние кои го корумпираа системот, завршиле во еден вид баналност, како што тоа го дефинира Хана Арент, во нејзината книга Ејхман во Ерусалим: Извештај за баналноста на злото.
Оваа баналност е истакната како логичка постапка, со што се создадоа предуслови за култура на неказнивост и политички заборав, како еден феномен што ќе се повтори во текот на транзицискиот период и актуелно.
Aвтор: Бардил Заими
Политиката во Северна Македонија долго време се врти околу својата оска. Дури и неколкуте добри работи што се случиле носат печат на протагонистите на граѓанското општество, на независни души и притисоци на медиумите и многу малку од политиката, што згора на тоа е принудена да се движи во координатите наметнати од динамиката на очекувањата на граѓаните. Политичката арена на сето тоа време страдаше од недостаток на современи идеи и концепти со кои ќе се поттикне уште еден институционален и јавен сензибилитет што ќе има во својот центар многубројните реалности, огромен број проблеми што се појавуваат на хоризонтот на дебата и постојана контроверзија. .
Зацврстен од партиската логика и секогаш фокусиран на опстанок за „живот или смрт“, овој вид на креирање политики не успеа да ги надмине претходните форми на управување, баналната перцепција на моќта и прикажувањето во јавниот простор на идеолошката милитантност како форма на одржување стерилен континуум што произведува само движење. Случајните решенија цело време беа импровизирани на јавната сцена, обезбедувајќи привремен „комфор“, но последователно се појавуваа како случајно затворање со потенцијал да ја поткопаат институционалната нормалност.
Со неколку исклучоци, со неколку моменти на трезвеност, политичката сцена во Северна Македонија продолжи да произведува бескорисни антагонизми, кои секогаш биле искористени како „супстанца“ за изборна мобилизација само за избори, а потоа продолжиле со во старите авази, со елитна меѓузависност и со олигархиски пороци кои на многу начини се поврзани со силата на моќта. Политичкото волонтерство отсекогаш ги надминал целите на фер системски решенија, решенија што подразбираат процедури засновани на знаење и теории што се компатибилни со проблемите што се појавуваат.
И за време на поранешните влади, но и во ова владеење со неподнослива леснотија е злоупотребен еден малку поширок и малку поважен контекст креиран во функција на решенијата на меѓународната заедница за стратификувани проблеми кои дојдоа како историско-политички грчеви од претходниот период, односно од периодот на поранешниот систем.
Токму во името на овие ангажмани, политичките елити, идентификувајќи се со овие контексти, последователно ја злоупотребиле својата позиција на управување. Тие лизнаа со многу неодговорности преку овие ангажмани, стимулирајќи го политичкиот волонтизам во владата и зајакнувајќи ги партиските практики на власт, и покрај прогласувањето дека е за јавен интерес и добра практика за сите граѓани.
За време на ова владеење е забележана и симбиоза на овие контекстуализирани обврски, кои во име на големо помирување и во име на геостратегиски интерес ги помилуваа минатите владини претстапници, кои веќе се тужени за случај на употребување на насилство извршено на крвавиот 27 април. И покрај толкувањата и оправдувањата што веќе ги направија во јавност од страна на претставниците на владата, токму ова извинување го означува првото ерозирање на визијата што беше промовирана како различно од претходната власт. Со оваа помилување, дури и сегашната влада веќе беше втурната во виорот на пресметките на правдата и во виорот на политичкиот волонтаризам со последици за целиот правосуден систем.
Во теоретски преглед, „Покајание и прошка, современа политичка дискусија “, Јон S. Молаккатту ја проучува прошката во двете свои димензии, во приватна и институционална димензија. Како што е најјасно артикулирана темата во христијанските списи, посочува Молекатту, во нив простувањето се сфаќа како аполитичка доблест, дериват на лубовта, главно приватна работа. Мислителите на политиката, вели тој, го запоставиле простувањето од истите причини. Според него, политичкиот реализам почива врз принципот на политичка автономија, т.е. моралните принципи кои произлегуваат од меѓучовечкиот живот не можат да се применуваат во политичкиот свет, која се води со низа различни правила. Според тоа, иако индивидуалните жртви можат да ги помилат своите сторители, институциите не можат, вели Мулакатту.
Во еден од нејзините есеи, Марсија Биром Хартвел, научничка, анализирајќи ја перцепцијата за правдата и политичките процеси, го донесува мислата на Том Р. Тајлор. Според него, има многу докази кои сугерираат дека правдата е концепт создаден во социјалниот простор кој нема физичка реалност. За правдата да биде ефективна, вели Тајлор, студиите за процедуралната правда, откриле дека поединците и групите мора да чувствуваат дека процесот на одлучување е праведен.
Парадоксално, политиката „произвела“ неповолна околина за воспоставување на правдата, која во повеќето случаи е „мелена“ во одредени политички контексти, во име на кои, после парницата против оние кои го корумпираа системот, завршиле во еден вид баналност, како што тоа го дефинира Хана Арент, во нејзината книга Ејхман во Ерусалим: извештај за баналноста на злото.
Оваа баналност е истакната како логичка постапка, со што се создадоа предуслови за култура на неказнивост и политичко заборавање, како еден феномен што ќе се повтори во текот на транзицискиот период и во сегашноста.
Северна Македонија, и покрај надежните предупредувања за започнување преговори во октомври, во политичката динамика, во институционалното поле и во изборната застапеност, страда од недостаток на воспоставени практики за добро управување и политички концепти кои ја структурираат европската визија и демократските стандарди. Преговорите се само почеток, додека овој процес подразбира бројни институционални и системски транспозиции, кои реално треба да донесат тука принципи на политичко функционирање, надвор од сегашното и претходното волонтерство.
Изгледа дека борбата со политичкиот ум која заборавот и компромисите во име на “големите каузи” ја имаат како субстанца на функционирање и како таков тој ќе биде долг и болен. Во време кога граѓанската недоверба на државните институции достигна на врвот како резултат на примитивната тоталитарна логика и „рекет“ на овој период, само отворањето на преговорите, колку и да даваат надеж, нема да бидат доволни. Веројатно ќе треба значителна промена кон европските стандарди, поттикнување на нова енергија и консолидирање на добри капацитети за да им се одговори на предизвиците што ќе се појават при отворањето на поглавјата. Во сенка на политичкиот заборав што е присутен и во политичките елити во форма на предизборни ветувања и нивно неисполнување на истите, но и во електоратот што останува распаднат на маргините на опстанок, најверојатно ќе треба да има нова синергија надвор од овие два пола, како моментум на продуктивни умови кои точно знаат што значи концептот Европа и што всушност претставува политиката. Овој моментум останува од витално значење за целото институционално планирање, кој страда од „баналноста на злото“, како постојан производ на случајни политики кој владеењето го подразбираат само како чиста моќ, која во секој случај мора да одржува континуитет.
