Слободата на медиумите останува суштинска димензија на демократскиот развој и процесот на членство на Западен Балкан во ЕУ. Конференцијата „Медиумски денови на ЕУ – Западен Балкан“ што се одржа во Подгорица го реафирмираше императивот за слободни медиуми како фундаментална димензија на интеграцијата. Зајакнувањето на медиумската сфера останува постојана заложба на Европската Комисија.
Автор: Бардил Заими
Подгорица отвори уште еден хоризонт за медиумите од Западен Балкан. Над 350 претставници на медиумите и граѓанското општество присуствуваа на тридневната конференција „Медиумски денови на ЕУ – Западен Балкан“ организирана по трет пат по ред од страна на Европската Комисија. Во сите панел дискусии на конференцијата, слободата на медиумите се смета за клучна диспозиција за демократски развој. Регионалните соработки за промовирање на квалитетно новинарство исто така беа во фокусот на учесниците на конференцијата.
Високи претставници на ЕУ ја истакнаа потребата за поголема посветеност во заштитата и гарантирањето на слободата на медиумите и слободата на изразување. Тие истакнаа дека патот на земјите од Западен Балкан поминува низ слободни медиуми, кои култивираат квалитетна новинарска содржина. На отворањето на конференцијата, комесарот за проширување на ЕУ, Јоханес Хан, преку видео-порака, истакна дека нема да има напредок за ниту една земја од Западен Балкан на патот кон ЕУ, освен ако не ја осигурат и гарантираат слободата на медиумите и слободното изразување.
„Нашата порака е кристално јасна: Не може да има напредок на патот кон Европската Унија без заштита и гаранција за слобода на медиуми и слобода на изразување. Ова е причината зашто ние го започнуваме и завршуваме процесот на прием со Поглавјата 23 и 24 на владеење на правото “, истакна Хан. Тој потсети дека слободата на медиумите е клучен елемент на владеењето на правото и е во срцето на стратегијата на ЕУ за Западен Балкан.
Во истата фреквенција беше и директорот за соседство и преговори за проширување во ЕК, Кристијан Даниелсон, кој ја потенцираше потребата за почитување на слободата на медиумите како вредност заснована на Европската Унија. ” Сега е време нашите партнери од Западен Балкан да преземат сериозни реформи во медиумскиот сектор и со тоа да докажат кредибилна посветеност на европските вредности и стандарди. Слободата на медиумите и слободата на изразување се темелите на изградбата на Европската Унија. Нема преговори со ЕУ без да се даде гаранција за нив “, рече тој. Даниелсон даде до знаење дека од 2014 година, ЕУ обезбеди 20 милиони евра за поддршка на медиумите во Западен Балкан.
Геновава Руиз Калавера од Дирекцијата за Проширување на Европската Комисија во соопштението за печатот рече дека е време да се спроведе владеење на правото во медиумскиот сектор и да се стави крај на политичко мешање и недостаток на транспарентност. Таа истакна дека ЕУ ќе продолжи да ги охрабрува политичките актери и да го охрабри граѓанското општество да продолжи да работи за подобрувања во сите сектори. „Пораката е јасна: Нема напредок во медиумите, нема напредок во владеењето на правото, ова значи дека нема да има напредок во процесот на прием во ЕУ“, потенцираше таа.
Во претходните извештаи, Европската Комисија ја потенцираше постојаната помош што ја добивале медиумите во балканските земји во износ од 20 милиони евра. Оваа поддршка била за пет регионални програми и за иницијативи со партнери во шесте земји од Западен Балкан. Овие програми вклучуваат зајакнување на судската експертиза за слободата на изразување и медиумите, регионална програма за обука за подобрување на квалитетот и професионалноста на новинарството и програма за техничка помош за поддршка на јавните услуги за медиуми во Западен Балкан.
Нема сомнение дека медиумите во Западен Балкан минуваат низ подолг процес на трансформација. Слободата на медиумите честопати е загрозена од разни форми на политички притисок, во меѓувреме не постои консолидирана правна рамка што ќе овозможи нивно нормално функционирање врз основа на принципите и промоциите засновани од страна на ЕУ, кои секогаш доаѓаат во форма на препораки.
Како и да е, конференцијата “Медиумски денови на ЕУ-Западен Балкан” создаде уште еден момент за да ја рефлектира и зајакне интеракцијата меѓу медиумите во земјите од регионот со европските политики за медиуми, кои слободата на медиумите ја гледаат како главен столб на демократскиот живот, целиот демократски развој, но и процесот на прием на Западниот Балкан.
Оваа конференција и претходните конференции ја обелоденија потребата од регионални соработки за промовирање и зајакнување на квалитетно новинарство како контра-точка на сиот тој медиумски хаос што го создал феноменот на лажни вести што претставува вечна закана за фер информации и за целата квалитативната дебата за сите прашања поврзани со европската иднина на балканските земји.
Конференцијата во Подгорица, во сите свои димензии, ја постави потребата од консолидирање на медиумската сфера како витална диспозиција за унапредување на процесот на интеграција на земјите од Западен Балкан во ЕУ. Сега е јасно дека Европската Комисија ќе остане посветена на продлабочување на димензијата на независните медиуми и слободата на изразување како фундаментална вредност за усогласување со стандардите веќе утврдени во европските земји.
Во целиот процес на интеграција, медиумите ќе бидат во фокусот на ЕУ. Во сите изјави на оваа конференција, предупредувано е дека слободата на медиумите останува непреговарана за балканските земји. Всушност, сега е познато дека квалитетот на демократијата во голема мерка зависи од квалитетот на медиумите. Медиумите остануваат показатели за демократскиот развој и интернализацијата на другите политички слободи, кои секогаш ги бара и препорачува ЕК.
Секако, политичките притисоци, фаворизирањето, немањето правилна и почитувана правна рамка од страна на државните институции и актерите во јавниот живот се црни дупки што го апсорбираат нормалното функционирање на медиумите. Во овие услови, многу е тешко да преживеат професионалните медиуми, оние кои немаат политичка зависност. И овој аспект беше дискутиран на оваа конференција, во потрага по модели за одржливо функционирање и самофинансирање.
Постојат голем број на проблеми кои го попречуваат нормалното функционирање на независните медиуми. Но, и покрај ова, од Подгорица, Европската Комисија веќе ја пренесе големата порака за непречено функционирање на медиумите, порака за охрабрување и афирмирање на медиумите кои негуваат професионално новинарство. Оваа битка за создавање добар простор за нормално функционирање на медиумите врз основа на професионални принципи веќе има постојан и посветен сојузник, ЕУ. Слободата на медиумите останува суштината на демократијата и оваа предиспозиција беше силно потврдена од сите учесници во Подгорица.
