Ndërsa Komisioni për Mbrojtjen e Konkurrencës ende shqyrton nëse do të ndëshkojë supermarketet për marrëveshje të ndaluar të çmimeve, mbetet e paqartë nëse dhe si konsumatorët do të mund të kërkojnë kompensim për produktet e blera me çmime të dakorduara. Ligji nuk parasheh padi kolektive, ndërsa organizatat e konsumatorëve theksojnë se dëmi është i vështirë të dëshmohet, përcjell KDP.
Hetimi i nisur në shkurt 2025 ndaj katër zinxhirëve të shitjes me pakicë – Vero, Tinex, KAM dhe Reptil – vazhdon pa një përfundim përfundimtar. Autoriteti deklaroi për Radion Evropa e Lirë (REL) se është ende duke mbledhur prova për dyshimet se këto kompani kanë shkelur ligjin me marrëveshje për koordinim të çmimeve.
“Procedura është ende në zhvillim. Nëse konstatohet ekzistenca e një marrëveshjeje të ndaluar, sanksioni do të përcaktohet me vendim të autoritetit,” deklaruan zyrtarë të Komisionit.
Sipas dokumenteve të publikuara në media, zinxhirët përkatës kishin arritur marrëveshje të fshehta për ndikim në çmime, çka përbën shkelje të konkurrencës së ndershme. Në një procedurë të veçantë, Unioni i Odave Ekonomike u gjobit me 100.000 denarë për dorëzimin e të dhënave të pasakta apo mashtruese.
Reagimet publike kulmuan në bojkotin e supermarketeve nga konsumatorët, pas rritjes së pakontrolluar të çmimeve të produkteve bazë. Qeveria reagoi me masa për kufizimin e marzheve tregtare, duke zbatuar një paketë që pasoi raportin e Inspektoratit të Tregut, i cili evidentoi marzhe mbi 20% për bukën, qumështin dhe vajin ushqimor.
Megjithëse është miratuar një Ligj për Praktika të Pabarabarta Tregtare, i cili parasheh ndëshkime deri në 10% të të ardhurave vjetore të kompanive, autoritetet nuk japin të dhëna për numrin e operatorëve të sanksionuar deri tani.
Konsumatorët mbeten pa kompensim të mundshëm
Edhe në rast se konfirmohet shkelja nga supermarketet, konsumatorët e dëmtuar vështirë se do të kenë mundësi për kompensim. Juristët vlerësojnë se legjislacioni aktual nuk lejon padi kolektive, dhe se dëmi është i vështirë të vërtetohet në mënyrë individuale.
Avokati Goran Naciq thekson se, në mungesë të një analize të saktë për secilin produkt, është e vështirë të përcaktohet niveli i dëmit për çdo blerës. Ai përmend praktikat amerikane ku llogaritet një dëm mesatar për të gjithë konsumatorët dhe kompensimi bëhet nëpërmjet çmimeve më të ulëta për një periudhë të caktuar ose investime në edukimin e konsumatorëve.
Organizata për Mbrojtjen e Konsumatorëve e pranon vështirësinë e procesit, duke theksuar se qytetarët nuk i ruajnë faturat fiskale dhe se mbledhja e provave për çdo rast është gati e pamundur për t’u ndjekur ligjërisht.
Ligji nuk njeh dëmshpërblim kolektiv
Në Maqedoninë e Veriut, Ligji për Procedurën Civile nuk përfshin ende dëmshpërblimin kolektiv, edhe pse ndryshimet për këtë janë miratuar në komisionet parlamentare. Organizata për Mbrojtjen e Konsumatorëve pret që ato të hyjnë në rend dite në shtator, duke u dhënë mundësi grupeve të dëmtuara që të ndërmarrin padi të përbashkëta.
Shembull konkret janë paditë ndaj kompanive të sigurimeve për çmimin e lartë të policave të sigurimit për automjetet. Rreth 10.000 qytetarë kanë paguar nga 840 deri 1.600 denarë më shumë, ndërsa organizata ka nisur padi individuale në emër të të dëmtuarve për shkak të mungesës së bazës ligjore për padi kolektive.
“Nëse ekzistonte dëmshpërblimi kolektiv, mund të kishim ftuar të gjithë të dëmtuarit dhe shumë më tepër qytetarë do të kishin marrë kompensim,” tha Mirjana Lonçar Velkova, kryetare e organizatës.
Avokati Naciq shton se praktikat europiane tashmë po e zbatojnë kompensimin kolektiv për dëme të vogla, për shembull në rastin e një kompanie ajrore që kishte aplikuar tarifa të pajustifikuara për bagazhin dorës.
Ministria e Ekonomisë thotë se të drejtat e konsumatorëve mbrohen përmes ligjit përkatës dhe se Organizatës për Mbrojtjen e Konsumatorëve i është dhënë mandati për të ndihmuar qytetarët që të ndjekin të drejtat e tyre përmes rrugës gjyqësore.