Presidenti amerikan Donald Trump dhe presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky zhvilluan bisedime të rëndësishme për luftën në zemër të Vatikanit, vetëm pak minuta para fillimit të funeralit të Papa Françeskut të shtunën, ndërsa Shtëpia e Bardhë intensifikoi përpjekjet për të arritur një marrëveshje paqeje për Ukrainën.
Fotografitë e publikuara nga presidenca ukrainase i tregojnë dy liderët duke diskutuar në mënyrë konfidenciale, pa këshilltarë, në ambientet e zbukuruara të Bazilikës së Shën Pjetrit.
“Patëm një takim të mirë,” shkroi Zelensky në rrjetet sociale. “Diskutuam shumë çështje ballë për ballë. Shpresojmë për rezultate në gjithçka që prekëm: mbrojtjen e jetëve të popullit tonë, armëpushim të plotë dhe të pakushtëzuar dhe një paqe të qëndrueshme që do të parandalojë një tjetër luftë. Një takim shumë simbolik që mund të bëhet historik, nëse arrijmë rezultate të përbashkëta.”
Një zëdhënës i Shtëpisë së Bardhë tha se liderët “u takuan privatisht dhe patën një diskutim shumë produktiv.” Zyrtarë nga të dy kampet konfirmuan se takimi zgjati rreth 15 minuta dhe palët ranë dakord të vazhdojnë bisedimet.
Ishte përballja e parë mes Trump dhe Zelenskyt që nga takimi i dështuar në Shtëpinë e Bardhë në shkurt, kur Trump dhe zyrtarë të tjerë amerikanë kritikuan publikisht Zelenskyn për mungesë mirënjohjeje ndaj ndihmës amerikane, duke pezulluar përkohësisht dërgesat e armëve dhe shkëmbimin e inteligjencës.
Formati i funeralit hapi mundësinë për bisedime
Takimi u zhvillua pranë Kapelës së Pagëzimit, brenda Bazilikës së Shën Pjetrit, dhe nuk ishte paralajmëruar më parë.
Para udhëtimit të shkurtër në Romë, zyrtarët amerikanë kishin minimizuar mundësinë e një takimi me Zelenskyn ose liderë të tjerë, duke theksuar kohën e kufizuar dhe natyrën solemne të vizitës.
Fillimisht, Trump kishte planifikuar të vizitonte Arabinë Saudite në udhëtimin e tij të parë jashtë vendit pas fillimit të mandatit të ri, por vdekja e Papa Françeskut ndryshoi planet, duke bërë që Europa të bëhej ndalesa e parë.
Sipas protokollit të uljes, të rregulluar sipas emrave të vendeve në frëngjisht, Trump ishte vendosur pranë liderëve të Estonisë dhe Finlandës, me të cilët shkëmbeu disa fjalë. Gjatë meshës së funeralit, ai shkëmbeu përshëndetje edhe me presidentin francez Emmanuel Macron dhe presidenten e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen.
Angazhimi amerikan në negociatat e paqes
Shtetet e Bashkuara kanë shtuar presionin ndaj Ukrainës, duke kërcënuar javën e kaluar se do të tërhiqeshin nga negociatat “brenda pak ditësh” nëse nuk kishte progres të dukshëm drejt një marrëveshjeje.
Trump deklaroi të premten se Rusia dhe Ukraina janë “shumë afër një marrëveshjeje” që do t’i jepte fund konfliktit të nisur nga Moska në vitin 2014 dhe të përshkallëzuar me pushtimin e plotë të vitit 2022.
“Një ditë e mirë për bisedimet dhe takimet me Rusinë dhe Ukrainën. Ata janë shumë pranë një marrëveshjeje dhe tani duhet të takohen në nivel të lartë për të ‘mbyllur’ gjithçka,” shkroi Trump në platformën Truth Social pas mbërritjes në Romë.
I dërguari special i Trumpit, Steve Witkoff, u takua për tre orë me presidentin rus Vladimir Putin të premten, një takim që këshilltari i Kremlinit Yuri Ushakov e përshkroi si “konstruktiv dhe shumë të dobishëm.”
Para largimit për në Romë, Zelensky deklaroi se Ukraina është e gatshme për kompromis me qëllim avancimin e bisedimeve për paqe.
“Jemi të gatshëm për dialog, në çdo format dhe me këdo,” tha ai, “por vetëm pas një sinjali të vërtetë që Rusia është gati të ndalë luftën. Një sinjal i tillë është një armëpushim i plotë dhe i pakushtëzuar.”
Që nga fillimi i pushtimit rus në shkurt 2022, nuk ka pasur bisedime të drejtpërdrejta mes Kievit dhe Moskës. Një rifillim i mundshëm i tyre mund të vonojë përpjekjet diplomatike që administrata Trump shpreson të përmbyllë në pak ditë.
Zelensky tha gjithashtu se Ukraina mund të pranojë garanci sigurie përfshirë një kontingjent ushtarak evropian dhe një “garanci mbështetëse” nga Shtetet e Bashkuara, kryesisht për mbrojtjen kibernetike dhe sistemet e mbrojtjes ajrore Patriot.
Korniza e propozuar për marrëveshjen e paqes
Zelensky foli gjithashtu për “propozime konstruktive” të përgatitura këtë javë në Londër me zyrtarë evropianë.
Një kopje e dokumentit, të titulluar “Korniza e Marrëveshjes për Ukrainën”, është siguruar nga Reuters. Ai parashikon një armëpushim të plotë në tokë, në det dhe në ajër, i monitoruar nga Shtetet e Bashkuara dhe vende të tjera të treta.
Sipas draftit, Ukraina do të merrte garanci të forta sigurie, të ngjashme me nenin 5 të NATO-s, ndërkohë që nuk ka konsensus për anëtarësimin e saj në aleancë.
Një pjesë e draftit, e cila pritet të kundërshtohet nga Moska, parashikon që “shtetet garantuese” të jenë një grup ad hoc vendesh evropiane dhe joevropiane, dhe të mos ketë kufizime për praninë, armët dhe operacionet e forcave të huaja mike në territorin ukrainas.
Negociatat për territoret do të fillonin pas hyrjes në fuqi të armëpushimit, me linjat aktuale të frontit si pikënisje. Ukraina do të rifitonte kontrollin mbi centralin bërthamor të Zaporizhias, i pushtuar nga Rusia në mars 2022.
Drafti nuk përmend drejtpërdrejt Krimenë. Plani i Witkoff-it sugjeron njohjen nga SHBA e Krimesë si pjesë e Rusisë, por nuk kërkon që edhe Ukraina ta bëjë këtë. Zelensky e ka refuzuar këtë ide, duke theksuar se ajo bie ndesh me kushtetutën e vendit.
“Jam dakord me Presidentin Trump se Ukraina nuk ka mjaftueshëm armë për të rimarrë Krimenë me forcë, por bota ka mjete ekonomike për të ushtruar presion ndaj Rusisë,” tha ai.
Bisedimet e së shtunës u zhvilluan ndërsa Presidenti rus Vladimir Putin njoftoi se forcat ruse kanë rikthyer kontrollin mbi rajonin kufitar të Kurskut, ku Ukraina kishte nisur një ofensivë të befasishme vitin e kaluar.