Shkruan: Denko Maleski
A do të përhapen protestat nga Beogradi në Shkup, pyeti dikush. Me shumë gjasa jo, por nëse përhapen, jemi të gatshëm për gjithçka, thotë kryeministri maqedonas, pa e kuptuar se demonstrata të tilla nuk përhapen. Përveç, sigurisht, nëse ato shihen ekskluzivisht si një komplot amerikan ose evropian. Ato, në masën më të madhe, janë një shprehje autentike e frustrimeve të brendshme. Nuk është se frustrimet maqedonase dhe serbe janë të ndryshme, por tonat, ato kombëtare, së bashku me korrupsionin dhe shtetin e së drejtës, u “shfrynë” së fundmi me fitoren masive zgjedhore të partisë në pushtet, kështu që shpresat për ndryshime serioze janë ende të mëdha tek popullata. Kjo do të zgjasë derisa edhe ky pushtet fitimtar në zgjedhje, të dështojë në provën e lirisë. Mendoj se rrënjët e pakënaqësisë te të rinjtë (dhe jo vetëm te të rinjtë) në Serbi dhe në Maqedoni janë identike.
Disa vite më parë citova mendimin e Benjamin Franklin-it: “Demokracia është kur dy ujqër dhe një qengj votojnë se çfarë do të hanë për drekë. Liria është kur qengji ka instrumente për ta kundërshtuar vendimin.” Në këtë citat ka dy mësime. E para është mësimi për procesin demokratik, i cili është “i stërvitur” mirë nga partitë. E dyta është ajo për lirinë (transparencën, llogaridhënien, pluralizmin, gjyqësorin e pavarur, tolerancën, lirinë e fjalës), për të cilën politikanët në Ballkan kujdesen aq pak. Sepse nuk përfundon gjithçka me fitimin e shumicës në zgjedhje. Ndonjëherë, pikërisht atëherë fillojnë telashet.
Dikur, ndërmjetësi në konfliktet jugosllave në Bosnje, Richard Holbrooke, pyeti se çfarë është ajo demokraci që në zgjedhje të rregullta demokratike u jep legjitimitet politik nacionalistëve, populistëve, fashistëve… Përgjigjja e shkurtër do të ishte se kjo është një demokraci me të cilën hiqet ose të paktën kufizohet liria.
Studentët serbë janë të pakënaqur me një demokraci të tillë pa liri, me një sistem në të cilin qengji nuk ka instrumente për t’u mbrojtur nga ujqërit e korruptuar. Shkaku, pika që e mbushi gotën, ishte rrëzimi i një strehëze betoni në Novi Sad, e cila vrau 15 qytetarë. “Njeri, zemërohu!”, u bë parulla që bashkoi vendin rreth protestës studentore. Ka shumë. Studentët nuk kërkuan asgjë për veten e tyre. Në një deklaratë për “The Guardian” të Londrës, një student tha: “Ne po luftojmë për liri, liri që kjo qeveri e shkel çdo ditë.”
“Kjo protestë,” thotë një studente, “është për t’u dhënë shpresë njerëzve se gjërat do të ndryshojnë. Na ka ardhur në majë të hundës nga korrupsioni dhe politikanët. Korrupsioni nuk është vetëm në partinë në pushtet, është në të gjitha partitë që kemi pasur deri tani. Prandaj ne nuk po luftojmë kundër regjimit, por që sistemi të ndryshojë.” Studentët kërkojnë sundimin e ligjit dhe ndryshimin e sistemit që, sipas tyre, është i kalbur. Ata nuk thonë se si duhet bërë kjo, por shprehin protestën e tyre.
Pa e kuptuar ndjenjat e një brezi të ri që kërkon liri, presidenti Vuçiç, edhe pse pa fjalë të këqija për studentët, e shpalli kryengritjen si të importuar dhe u kërcënua me masa represive ndaj protestuesve. Ndërsa gjithë opozitës i kërcënohet me zgjedhje të reja, në të cilat është i sigurt se do të fitojë. Dhe, me platformën magjike nacional-populiste, do të fitojë dhe do të vazhdojë të fitojë, natyrisht. Ndërsa studentët janë ngopur me fitore të tilla dhe me politikanë të tillë. Për ta, të gjithë janë të korruptuar. Për veten e tyre, ata thonë se nuk u intereson asnjë lloj pushteti, prandaj, në këtë frymë, nuk kanë as udhëheqje të protestave, që janë demonstratat më të mëdha studentore në Evropë pas atyre të vitit 1968. Parulla e tyre është “Pompaj”, në ritmin e këngëve popullore serbe që zgjasin pa ndërprerje dhe rrisin ritmin tek njerëzit që kapen në valle. Ky brez i ri i serbëve po i thërret bashkëqytetarët e tyre t’u bashkohen në protestat kundër çdo pushteti të papërgjegjshëm. Dhe diçka tjetër shumë e rëndësishme: ata i bëjnë thirrje kolegëve të tyre protestues që protestat të jenë paqësore dhe protestuesit të pastrojnë plehrat pas vetes. /Libertas.mk