Shkruan: Aron Solomon
Kur isha fëmijë, nëna ime u përpoq të më ndëshkonte për tre javë sepse kisha qëndruar jashtë deri vonë. Duke menduar se isha i zgjuar, e pyeta: “Ti dhe cila ushtri do ta zbatoni këtë?” Ajo m’u përgjigj duke e trefishuar ndëshkimin, duke më dhënë një mësim të rëndë: ajo ishte ushtria (në këtë rast, nga Evropa Lindore) për të cilën bëhej fjalë. Mësova se sfidimi i autoritetit nuk kishte të bënte vetëm me shmangien e ndëshkimit në moment, por edhe me faktin nëse pala tjetër kishte fuqinë, vullnetin dhe mjetet (përfshirë kontrollin mbi burimet) për t’i bërë rregullat e saj të vlefshme.
Por nëse një nënë ndëshkon fëmijën për tre javë, por nuk ka një mënyrë reale për ta zbatuar atë, zgjerimi i dënimit në nëntë javë nuk e bën atë më të zbatueshëm. Nëse ndëshkimi nuk mbështetet nga asnjë kontroll real, kohëzgjatja e tij është më shumë një deklaratë sesa një masë e vërtetë ndëshkuese.
Duke ardhur në ditët e sotme, nuk mund të mos shoh paralele të frikshme mes sfidës sime si fëmijë dhe krizës kushtetuese që po vlon në Shtetet e Bashkuara. Përveçse tani nuk bëhet fjalë për ndalim orari dhe fëmijë kokëfortë – por për vetë sundimin e ligjit. Presidenti Donald Trump po luan një lojë kushtetuese të sfidës me gjykatat dhe në fund të kësaj përballjeje, unë pres që ai t’i drejtohet Gjykatës së Lartë dhe të pyesë, drejtpërdrejt nga teleprompteri i tij: “Ti dhe cila ushtri do ta zbatoni këtë?”
Trump ka kaluar vite duke testuar kufijtë e ligjit, duke shtyrë kufijtë në mënyra që asnjë president modern nuk ka guxuar. Nga injorimi i thirrjeve të Kongresit deri te refuzimi për të pranuar humbjen në zgjedhjet e vitit 2020, ai i ka trajtuar kufizimet ligjore si sugjerime dhe jo si mandate të detyrueshme. Dhe tani, ndërsa përballet me një sërë çështjesh penale dhe civile, pyetja përfundimtare po afrohet: Çfarë ndodh nëse ai thjesht refuzon të respektojë vendimet kundër tij?
Sistemi ligjor amerikan supozon se ata që janë subjekt i vendimeve të tij do t’i ndjekin ato. Gjykatat lëshojnë urdhra dhe njerëzit – veçanërisht zyrtarët e lartë – pritet t’i zbatojnë ato. Por çfarë ndodh kur dikush si Trump, i cili ka besnikërinë e miliona njerëzve dhe ushtron ndikim mbi pjesë të mëdha të qeverisë, refuzon të luajë sipas këtyre rregullave? Ne po afrohemi me shpejtësi në një moment kur mund ta zbulojmë.
Kjo krizë nuk ka të bëjë më vetëm me Trumpin. Nënpresidenti JD Vance, Elon Musk dhe të tjerë në administratën Trump po sfidojnë hapur fuqinë shekullore të gjyqësorit të vendit, duke paralajmëruar një kolaps të mundshëm kushtetues. Nuk është vetëm se administrata e re ka shpërfillur një sërë ligjesh federale dhe ka nxitur sfida të shumta ligjore. Është fakti që disa nga këshilltarët kryesorë të Donald Trump kanë vënë në dyshim nëse vendimet mbi ato padi do ta kufizonin fare presidentin.
Tashmë ka shenja që disa urdhra të gjykatave janë shpërfillur. Të hënën, një gjykatës federal në Rhode Island gjeti se administrata ka shkelur “tekstin e qartë” të urdhrit të tij të mëparshëm për zhbllokimin e miliarda dollarëve ndihmë federale. Gjykatësi urdhëroi rikthimin e fondeve për programet e mjedisit, shëndetësisë dhe fusha të tjera që ishin ndërprerë. Kjo lloj sfide e hapur ndaj autoritetit gjyqësor nuk është vetëm alarmante – është një sulm i drejtpërdrejtë ndaj parimit themelor që sundimi i ligjit zbatohet për të gjithë.
Problemet ligjore personale të Trumpit sugjerojnë strategjinë e tij më të gjerë. Ai është akuzuar disa herë për vepra të rënda, nga ndërhyrja në zgjedhje deri te keqpërdorimi i dokumenteve të klasifikuara. Në çdo hap, ai është përpjekur të vonojë, pengojë dhe diskreditojë procesin gjyqësor. Me fjalë të tjera, plani i tij është të bëjë që sistemi ligjor të përkulet para vullnetit të tij përmes sfidës së hapur. Dhe nëse kjo dështon, të detyrojë gjykatat në një krizë ekzistenciale duke i sfiduar ato që të zbatojnë një vendim kundër tij.
Pyetja e zbatimit bëhet kritike. Le të themi se një gjykatë vendos që Trump duhet të ndalohet për përbuzje ose se ai duhet të paguajë një gjobë të madhe. Çfarë ndodh kur ai refuzon? A do të dërgojë Departamenti i Drejtësisë – të cilin Trump tashmë është përpjekur ta vendosë nën kontrollin e tij – agjentë federalë për ta arrestuar? Po sikur forcat lokale të rendit të refuzojnë të bashkëpunojnë? Po sikur mbështetësit e tij të grumbullohen në masë, duke krijuar një situatë ku çdo përpjekje për të zbatuar vendimin rrezikon trazira të dhunshme? Këto nuk janë më hipoteza të largëta.
Kështu shemben demokracitë – jo në një moment dramatik, por përmes një sërë sfidash të kalkuluara ndaj sundimit të ligjit, secila duke testuar nëse institucionet kanë fuqinë për të zbatuar autoritetin e tyre. Strategjia e Trumpit është të krijojë një skenar ku gjykatat ose të tërhiqen, ose të rrezikojnë ta çojnë vendin në kaos. Nëse ato tërhiqen, ai provon se ligji nuk vlen për të. Nëse vazhdojnë përpara, ato duhet të jenë të gatshme të çojnë vendimet e tyre deri në pasojat e fundit – sado të rënda qofshin ato.
Gjykata e Lartë, për gjithë fuqinë e saj, nuk ka një ushtri. Ajo mbështetet te dega ekzekutive për të zbatuar vendimet e saj. Por a jemi në një epokë të re, ku Trump dhe aleatët e tij janë të gatshëm të shkojnë përtej kufijve të dikurshëm?
Nëse Trump refuzon të zbatojë një vendim të Gjykatës së Lartë, barra kalon te ata që janë në pushtet për të zbatuar ligjin. Dhe aty fillon testi i vërtetë. / Burimi: Newsweek