Ndërsa u përhap lajmi se Donald Trump po afrohej me një fitore për të siguruar një mandat të dytë si president i SHBA-së, mesazhet urimi nga liderët e Ballkanit Perëndimor kanë vërshuar hapësirën publike. Megjithatë, mediat ndërkombëtare thonë pas këtyre gjesteve të sjellshme, po rritet ankthi për pasojat e mundshme të rikthimit të Trump në Shtëpinë e Bardhë për stabilitetin rajonal, veçanërisht në situatat e paqëndrueshme në Bosnjë e Hercegovinë dhe Kosovë, përcjell KDP.
Siç shkruan portali analitik “bne Intellinews”, një rikthim i Trump në Shtëpinë e Bardhë mund të ketë pasoja të gjera dhe destabilizuese për Ballkanin Perëndimor, sipas një dokumenti të Këshillit Evropian për Marrëdhënie të Jashtme (ECFR) të publikuar pak para zgjedhjeve. Dokumenti paralajmëron se një administratë e re Trump do të lëvizte nga një qëndrim neutral në një që mbështet në mënyrë aktive interesat serbe, duke minuar potencialisht stabilitetin e brishtë në Bosnje, duke rikthyer propozimet e debatueshme për shkëmbim territoresh mes Serbisë dhe Kosovës dhe duke fuqizuar liderët me qëllime për ndarje.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq ishte një nga liderët e parë evropianë që përgëzoi Trump për fitoren e tij në zgjedhje, së bashku me aleatin e tij të ngushtë, kryeministrin e djathtë të Hungarisë, Viktor Orban.
“Urime @realDonaldTrump për fitoren tuaj. Së bashku përballemi me sfidat serioze përpara. Serbia është e përkushtuar për të punuar me SHBA-në për stabilitet, rritje dhe paqe,” shkroi Vuçiq në X (më parë Twitter), platforma e kontrolluar nga mbështetësi i Trump, Elon Musk.
Do të ishte tepër e thjeshtë të thuhej se një fitore e Trump është lajm i mirë për serbët dhe lajm i keq për shqiptarët dhe rivalët e tjerë historikë të Serbisë.
Në të vërtetë, presidenti i 45-të i SHBA-së — i cili së shpejti do të jetë i 47-ti — njihet kryesisht për paparashikueshmërinë e tij. Burime diplomatike i thanë “bne IntelliNews” se muajt e parë të presidencës së tij të parë u karakterizuan nga kaos dhe mosveprim në ambasadat amerikane në mbarë botën, pasi administrata e tij nuk ishte e përgatitur me emërime.
Mes politikanëve kryesorë etnikë shqiptarë të rajonit, presidentja e Kosovës Vjosa Osmani dhe kryeministri i Shqipërisë Edi Rama ishin gjithashtu të shpejtë për të dërguar urimet e tyre për Trump.
Rama komplimentoi politikanin amerikan për “fitoren e tij të jashtëzakonshme”, duke shtuar se ai pret “privilegjin e madh për të punuar me presidentin e 47-të”. Për habi, Rama shoqëroi fjalët e tij të ngrohta me një foto të TV-së së tij që tregonte një pamje të Trump me sytë e mbyllur.
Roli i Riçard Grenellit në Ballkan
Ballkani mori më shumë vëmendje më vonë gjatë presidencës së tij me emërimin e Richard Grenell si të dërguar të posaçëm.
Aktiviteti i administratës Trump në Ballkan kulmoi me nënshkrimin e një marrëveshjeje ekonomike shumë të kritikuar mes Serbisë dhe Kosovës, pak para se të humbiste zgjedhjet e vitit 2020 kundër Joe Biden. Kjo u drejtua nga Grenell, i cili thuhet se vazhdoi të mbajë lidhje të ngushta me Vuçiqin që nga humbja e Trump në zgjedhjet e 2020.
Ballkani mund të marrë më shumë vëmendje që në fillim këtë herë, sidomos për shkak se ka spekulime se Grenell mund të rikthehet në rajon ose të marrë një post më të lartë në politikën e jashtme, ndoshta sekretar shteti.
Së bashku me Vuçiqin, një nga politikanët më të shpejtë për të uruar Trump ishte presidenti i rajonit të Republikës Serbe të Bosnjës, Milorad Dodik — një adhurues i zëshëm i Trump dhe presidentit rus Vladimir Putin.
Dodik fillimisht komentoi mbi vlerat e përbashkëta me Trump. “Për Republikën Srpska dhe për mua personalisht, fitorja e Trump simbolizon një kthim tek vlerat që vlerësojmë — familjen, lirinë e zgjedhjes dhe të drejtën për të ruajtur traditat tona,” shkroi ai në një postim të gjatë në X.“Pres që administrata e re e SHBA-së të jetë një partner që kupton rëndësinë e stabilitetit dhe mbështet liderët lokalë për të vendosur të ardhmen e tyre”.
Shqetësimi i Brukselit
Dokumenti i ECFR-së thekson se rikthimi i Trump mund të largojë efektin pengues të sanksioneve amerikane ndaj aktorëve si Dodik, i cili ka sinjalizuar ambicien e tij për të tërhequr Republikën Srpska nga institucionet qendrore. Një heqje e sanksioneve, sipas dokumentit, do të krijonte një “gjendje ligjore, ekonomike dhe logjistike të tensionuar” për Bosnjën, duke e lënë atë me institucione të fragmentuara dhe kufij të cenueshëm.
“Një fitore e Trump mund të jetë veçanërisht destabilizuese në Ballkanin Perëndimor, duke fuqizuar nacionalistët serbë në Bosnje dhe Kosovë (si dhe në Beograd),” komentoi Jeremy Cliffe, një bashkëpunëtor i lartë në ECFR, në X.
“Bosnja dhe Kosova janë në prag të një kohe të vështirë. Presidenca e mëparshme e Trump ishte destabilizuese. Këtë herë mund të jetë katastrofike. Ju siguroj se armiqtë e brendshëm separatistë të Bosnjës tashmë po planifikojnë lëvizjet e tyre të ardhshme ndërsa, për fat të keq, siguroj se boshnjakët nuk po e bëjnë,” shkroi Joseph J. Kaminski, profesor i asociuar në departamentin e shkencave politike dhe marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Ndërkombëtar të Sarajevës, në një postim në X.
Shqiptarët – më pro-amerikanë, por…
Në të gjithë Ballkanin Perëndimor, sondazhet kanë treguar se sentimenti pro-amerikan është më i fortë në Shqipëri dhe Kosovë — një shtet që u krijua në vitin 2008, kur shpalli në mënyrë të njëanshme pavarësinë nga Serbia me mbështetjen e SHBA-së dhe vendeve të tjera perëndimore.
Para votimit, një poster i madh u shfaq në Prishtinë duke treguar Trump dhe rivale e tij demokratike, Kamala Harris së bashku. Kjo ngjalli shaka në rrjetet sociale se Kosova mbështet të dy Trump dhe Harris, ose thjesht mbështet zgjedhjet amerikane.
Megjithatë, marrëdhënia e Prishtinës me SHBA-në është përkeqësuar vitet e fundit, nën kryeministrin aktual të saj, nacionalistin e majtë Albin Kurti.
Si SHBA-ja ashtu edhe BE-ja kanë ndërmarrë masa — të cilat janë kujdesur që të mos i quajnë sanksione — kundër Kosovës pas tensioneve të përshkallëzuara mes forcave të rendit të Kosovës dhe serbëve etnikë në veri të vendit. Duke supozuar se Grenell merr një post në politikën e jashtme nën Trump, Uashingtoni ka gjasa të jetë shumë më i ashpër ndaj Kurtit.
“Albin Kurti është një problem, dhe të gjithë e dinë këtë,” tha Grenell në korrik pas mbylljes së degëve të Postës Serbe në veriun e Kosovës.
“Shumë zyrtarë të administratës Biden-Harris dhe zyrtarë evropianë janë thjesht shumë të dobët – Kurti nuk ndalet aspak nga deklaratat (dhe as nuk përmendni emrin e tij). Ju keni mjete për të shkaktuar pasoja – përdorini ato tani përpara se të ketë një përshkallëzim,” shkroi Grenell në X.
Në vitin 2020, Kurti akuzoi hapur Grenellin për ndërhyrje në rrëzimin e qeverisë së tij të parë, duke ushtruar presion mbi partnerin e koalicionit të Vetëvendosjes për t’u tërhequr nga koalicioni. Një vit më vonë, Vetëvendosje e Kurtit u zgjodh me një fitore të thellë, por partia përballet me zgjedhje të përgjithshme në shkurt 2025.
Pavarësisht këtyre shenjave, mbeten analistë që dyshojnë se sa do të ndryshojë politika e Uashingtonit ndaj Ballkanit.
Në Mal të Zi, komentatori politik Ljubomir Filipoviç shkroi në një artikull për portalin Cafe de Montenegro (CdM) se pas fitores së Trump, “Serbia dhe regjimi serb kanë një mundësi tjetër për të dominuar politikën rajonale.” Ai theksoi se ndërsa Vuçiq “qëndroi anash” gjatë fushatës zgjedhore, “diaspora e organizuar serbe në Amerikë qëndroi 100% pas Trumpit.”
Megjithatë, masa në të cilën do të ndryshojnë gjërat është e paqartë, sipas Filipoviç: “E gjithë kjo nuk mund të ndryshojë në mënyrë të konsiderueshme kursin e Uashingtonit në rajon, sepse edhe administrata Biden ishte mjaft ‘simpatike’ ndaj regjimit të Vuçiqit. Ajo që mund të ndryshojë është intensiteti i atij kursi, i cili tani mund të jetë më i fortë.”
Po ashtu, historiani i Ballkanit Marko Attila Hoare shkroi në X: “Skenari më optimist është që, si në vitin 2016, fjalët e Trump të jenë më të ashpra sesa veprimet e tij, dhe ai të kufizohet nga establishmenti. Nga ana tjetër, përsa i përket Bosnjës (në krahasim me Ukrainën, Kosovën etj.), nuk jam i sigurt se status quo-ja është e keqja më e vogël.”
Ballkani si terren për biznes
Ndërkohë, muajt para zgjedhjeve, biznesmenë të lidhur me Trump, përfshirë dhëndrin e tij Jared Kushner, ishin aktivë në Shqipëri, Maqedoninë e Veriut dhe Serbi.
U zbulua më herët në 2024 se Affinity kishte planifikuar të ndërtonte një kompleks luksoz hoteli për të zëvendësuar selinë e përgjithshme të Ushtrisë Jugosllave të rrënuar, e bombarduar nga NATO në vitin 1999. Kushner prezantoi projektin për Vuçiqin në qershor.
Affinity gjithashtu planifikon të zhvillojë një resort luksoz në ishullin Sazan, një bazë ushtarake e mëparshme dhe park detar i mbrojtur në Shqipëri.
Ekziston një farë polemike rreth projekteve. Kryetari i Komisionit të Financave të Senatit të SHBA-së, senatori Ron Wyden, ka paralajmëruar se zhvillimet e planifikuara luksoze në Serbi dhe Shqipëri do t’u japin qeverive të dy vendeve të Ballkanit Perëndimor ndikim mbi anëtarët e familjes së Trump.
Komisioni i Financave të Senatit të SHBA-së zbuloi se zyrtarë të qeverisë së Serbisë dhe Shqipërisë iu afruan proaktivisht Affinity Partners me propozime për projekte në pasuritë e paluajtshme në vendet përkatëse. Zbulimet, të bëra publike më 25 shtator në një deklaratë nga komisioni, janë pjesë e një hetimi të vazhdueshëm mbi investimet e huaja të firmës.
Senatori tha në letrën e tij se “marrëveshjet e ardhshme të pasurive të paluajtshme u japin qeverive shqiptare dhe serbe ndikim mbi [familjen e] Trump”.
Edhe Maqedonia e Veriut afrohet me Trumpin
Më parë, në korrik, presidentja e Maqedonisë së Veriut Gordana Siljanovska Davkova mirëpriti një delegacion të drejtuesve nga Trump Media & Technology Group dhe figura të tjera të biznesit të lidhura me Trump.
Siljanovska Davkova u takua me një delegacion amerikan, përfshirë figura të njohura të biznesit si Chris Pavlovski, themelues dhe CEO i Rumble, Howard Lutnick, themelues dhe CEO i Cantor Fitzgerald, dhe Devin Nunes, ish-kongresmen nga Kalifornia dhe drejtor ekzekutiv i Trump Media & Technology Group. Lutnick dhe Nunes janë të njohur si bashkëpunëtorë të ngushtë të Trump.
Vizita erdhi pak kohë pas zgjedhjes së partisë së djathtë VMRO-DPMNE, e cila mposhti qeverinë social-demokrate të SDSM-së, së bashku me zgjedhjen e Siljanovska Davkovës, kandidati presidencial i mbështetur nga VMRO-DPMNE.