Shkruan: Denko Maleski
Unë do të parandaloj Luftën e Tretë Botërore. Nuk do të më marrë më shumë se një ditë. Unë do t’i them Zelenskyt dhe Putinit të ulen dhe të arrijnë një marrëveshje. Formula politike e Trump është e thjeshtë: ai thotë atë që duan të dëgjojnë votuesit e lodhur nga lufta dhe ato me frikë nga katastrofa bërthamore. Në fushatën e tij të parë zgjedhore, ai luajti me frikën e emigrantëve dhe ndërtimin e mureve për t’i ndaluar ata. Tani, Trump do të ndërtojë ura paqeje dhe bashkëpunimi. A do të jetë ai vërtet në gjendje t’i japë fund luftës me një marrëveshje paqeje brenda natës? Ai do ta mendojë për këtë pas fitores eventuale.
Analizat e realistëve flasin për një situatë jashtëzakonisht komplekse që nuk mund të zgjidhet shpejt. Kur gjërat shkuan mirë për ukrainasit në vitin 2023, u rritën shpresat se ata do të ishin në gjendje të rimarrin territoret e pushtuara duke mposhtur pushtuesin. Por si rezultat i mobilizimit rus të të gjitha burimeve të saj, gjërat ndryshuan në vitin 2023. Pse? Analistët ushtarakë e quajnë këtë luftë midis Rusisë dhe Ukrainës një luftë rrënimi, duke e krahasuar atë me llogoret e Luftës së Parë Botërore. Në një luftë të tillë të kulluar llogoresh, ata besojnë se pala me më shumë njerëz dhe fuqi më të madhe artilerie fiton në fund. Prandaj konkluzioni se Rusia, e cila ka pesëfishin e popullsisë së Ukrainës dhe fuqi në mënyrë disproporcionale më të madhe artilerie, do të vrasë më shumë ukrainas sesa ukrainasit rusë dhe kjo do të përcaktojë rezultatin e luftës.Qeveria ukrainase është nën presion të fortë nga perëndimi për të shkuar në ofensivë për kthimin e territoreve. Por dalja nga llogoret dhe të sulmi kundër fuqisë së rrënjosur dominuese të artilerisë ruse do të thoshte një thertore e stilit të Luftës së Parë Botërore në të cilën humbën jetën 8,000,000 të rinj. Prandaj dilema e ukrainasve: nëse dalin nga llogoret, ushtarët e tyre do të kositen nga artileria superiore, me mbështetje ajrore dhe numri më të madh të ushtarëve. Po, por Trump tha se do t’i jepte fund luftës në 24 orë me një marrëveshje paqeje midis Zelenskit dhe Putinit. Përfaqësuesi i shquar i shkollës realiste në politikën ndërkombëtare, John Mearsheimer, thotë se kjo është e pamundur. Argumenti im, thotë Mearsheimer, është se nuk ka asnjë marrëveshje paqeje për të cilën të dyja palët mund të bien dakord. As për çështjen territoriale, as për çështjen e neutralitetit. Ukrainasit duan kthimin e territorit të tyre, por rusët, me vendimin e Dumës dhe me qëndrimin e vendosur se nuk do ta kthejnë territorin, tashmë kanë aneksuar të katër zonat dhe tani po vendosin pozicionet e tyre. Pra, problemi territorial nuk ka zgjidhje. Nuk ka zgjidhje as për çështjen e neutralitetit. Ukrainasit, sidomos pas kësaj eksperience, duan garanci sigurie që mund t’i marrin vetëm nga NATO. Por rusët këmbëngulin për neutralitet dhe shkëputje të të gjitha lidhjeve me NATO-n. Prandaj, sipas Mearsheimer, në mungesë të një marrëveshjeje paqeje, e cila thjesht nuk është e mundur, mbetet vetëm që të dy palët të përpiqen të arrijnë një “konflikt të ngrirë”. Por edhe kjo do të jetë jashtëzakonisht e vështirë sepse ukrainasit nuk do ta respektojnë dhe do të vazhdojnë të luftojnë për territoret e pushtuara. Amerika, nga ana tjetër, ka interes që të vazhdojë të mbështesë Ukrainën, në mënyrë që Rusia të mos arrijë një fitore të madhe që do të minonte reputacionin e kësaj superfuqie në politikën botërore. Sidomos pasi një fitore e tillë do t’i dërgonte një sinjal Kinës për dobësinë e Amerikës. Nga ana tjetër, rusët duan një fitore të madhe, prandaj edhe vështirë se mund të shihet fundi i luftës edhe në formën e një “konflikti të ngrirë”. Pra, përfundon Mersheimer, arritja e një “konflikti të ngrirë” nuk do të jetë e lehtë dhe mbajtja e një “konflikti të ngrirë” do të jetë edhe më e vështirë. Kjo situatë katastrofike do të zgjasë për një kohë shumë të gjatë sepse nuk ka parakushte për një zgjidhje paqësore.
Ka një zgjidhje, thotë Edward Lutwak, një studiues amerikan i strategjisë dhe gjeopolitikës, por edhe kjo nuk mund të zgjidhet brenda 24 orëve: që Rusia të tërhiqet nga të gjitha territoret, përveç Donetskut dhe Luganskut, të organizojë një plebiscit në ato dy zona nën kontrollin ndërkombëtar, dhe njerëzit të pyeten nëse janë për Rusinë apo Ukrainën. Shembull janë plebishitet e organizuara pas Luftës së Parë Botërore nën mbikëqyrjen e mijëra inspektorëve. Në rastin e sotëm, inspektorët do të rekrutoheshin nga vende neutrale në luftë, si për shembull India apo Izraeli, të cilët do të garantonin se vullneti do të ishte i lirë dhe pa presion. Kjo mund t’ju duket qesharake, thotë Lutwak, por plan tjetër nuk ka. Ukrainasit, sipas këtij plani, do të duhej të hiqnin dorë nga Krimea, e cila, nëse nuk u kthehej tatarëve, pronarëve të ligjshëm, historikisht ishte një bazë detare ruse e dhënë Ukrainës nga Hrushovi. Në momentin që Ukraina pranon rezultatet e plebishitit dhe heq dorë nga Krimea, çmimi do të ishte anëtarësimi në NATO. Nga ana tjetër, anëtarësimi i Ukrainës në NATO është koncesioni që Rusia do të bënte, tani që ideja e neutralitetit ka dështuar. A është kjo vetëm dëshira e Lutwak apo një parashikim se do të ndodhë? Ka dy mundësi, përgjigjet ai: njëra është që të ndodhë dhe e dyta të mos ndodhë. Nëse nuk ndodh, na presin shumë vite konflikt.
Viti i ardhshëm 2024 është i rëndësishëm për luftën. Zgjedhjet presidenciale amerikane po afrojnë, në të cilat duket se do të përballen sërish Donald Trump dhe Joe Biden. Cili do të jetë ndikimi i luftës në Ukrainë në zgjedhje? Biden pretendon se Ukraina po fiton dhe Rusia po humbet. Nëse po, atëherë Biden është përpara. Por gjithçka varet nga situata në fushë. Nëse, në vitin 2024, rusët konsolidojnë pozicionet e tyre në territoret e pushtuara dhe ukrainasit nuk arrijnë t’i thyejnë ato, kjo do të zvogëlojë shanset e Bidenit për zgjedhje. Në këtë kontekst, do t’i përshtatej Bidenit që të paktën të ndalonte luftën dhe të fillonte negociatat e vështira të paqes. Sigurisht, ekziston e panjohura kryesore: kush do të fitojë zgjedhjet presidenciale amerikane. Fitorja e Trump do të nënkuptonte një sfidë të madhe për demokracinë amerikane, por edhe për marrëdhëniet ndërkombëtare, pjesë e të cilave është edhe vendi ynë. Duke pasur parasysh këtë rrezik, disa politikanë të tjerë maqedonas do të gërmonin me duar e këmbë për anëtarësim në BE dhe nuk do të flisnin se si edhe pa anëtarësim vendi nuk do të dështojë. A mund të garantojnë përhershmërinë e shtetit maqedonas në një sferë siç është politika ndërkombëtare, në të cilën nuk ka garanci për asgjë?