Gjuha shqipe është ndër gjuhët më të vjetra në botë, të lindura 8100 vjet më parë, tregon një studim i ri ndërkombëtar i realizuar nga një ekip prej mbi 80 shkencëtarëve të njohur botërorë, përcjell KDP.
Për më shumë se dyqind vjet, origjina e gjuhëve indo-evropiane është diskutuar. Dy teori kryesore kanë dominuar kohët e fundit këtë debat: hipoteza e “Stepës”, e cila propozon një origjinë në stepën Pontiko-Kaspiane rreth 6000 vjet më parë dhe hipoteza “Anatoliane” ose “bujqësia”, duke sugjeruar një origjinë më të vjetër të lidhur me bujqësinë e hershme rreth 9000 vjet më parë.
Analizat e mëparshme filogjenetike të gjuhëve indo-evropiane kanë arritur në përfundime kontradiktore për moshën e familjes, për shkak të efekteve të kombinuara të pasaktësive dhe mospërputhjeve në grupet e të dhënave që ata përdorën dhe kufizimeve në mënyrën se si metodat filogjenetike analizuan gjuhët e lashta.
Për të zgjidhur këto probleme, studiuesit nga Departamenti i Evolucionit Gjuhësor dhe Kulturor në Institutin Max Planck për Antropologjinë Evolucionare mblodhën një ekip ndërkombëtar prej mbi 80 specialistësh të gjuhëve për të ndërtuar një grup të ri të dhënash të fjalorit bazë nga 161 gjuhë indo-evropiane, duke përfshirë 52 të lashta ose gjuhët historike. Ky kampionim më gjithëpërfshirës dhe i balancuar, i kombinuar me protokolle rigoroze për kodimin e të dhënave leksikore, korrigjoi problemet në grupet e të dhënave të përdorura nga studimet e mëparshme.
Ekipi përdori analizën filogjenetike Bayesian të zhvilluar kohët e fundit të mundësuar nga prejardhja për të testuar nëse gjuhët e lashta të shkruara, si latinishtja klasike dhe sanskritishtja, ishin paraardhësit e drejtpërdrejtë të gjuhëve moderne romane dhe indike.
Russell Grey, Shefi i Departamentit të Evolucionit Gjuhësor dhe Kulturor dhe autor i studimit, theksoi kujdesin që kishin bërë për të siguruar që konkluzionet e tyre të ishin të qëndrueshme.
“Kronologjia jonë është e fortë në një gamë të gjerë modelesh filogjenetike alternative dhe analiza të ndjeshmërisë”, tha ai. Këto analiza vlerësojnë se familja indo-evropiane është afërsisht 8100 vjeçare, me pesë degë kryesore tashmë të ndara rreth 7000 vjet më parë.
Këto rezultate nuk janë plotësisht në përputhje as me hipotezat e stepës ose të bujqësisë.
Autori i parë i studimit, Paul Heggarty, vuri në dukje se “Të dhënat e kohëve të fundit të ADN-së antike sugjerojnë se dega anadollake e indo-evropiane nuk doli nga stepa, por nga më në jug, në ose afër harkut verior të Gjysmëhënës Pjellore – si burimi më i hershëm i familjes indo-evropiane. Topologjia e pemës familjare të gjuhës sonë dhe datat e ndarjes së prejardhjes sonë tregojnë për degë të tjera të hershme që gjithashtu mund të jenë përhapur drejtpërdrejt nga atje, jo përmes stepës.
Prandaj, autorët e studimit propozuan një hipotezë të re hibride për origjinën e gjuhëve indo-evropiane, me atdheun përfundimtar në jug të Kaukazit dhe një degë pasuese në veri në stepë, si një atdhe dytësor për disa degë të indo-evropiane. “Kështu, ADN-ja e lashtë dhe filogjenetika gjuhësore kombinohen për të sugjeruar se zgjidhja e enigmës 200-vjeçare indo-evropiane qëndron në një hibrid të hipotezave bujqësore dhe stepës”, vuri në dukje Grey.
Wolfgang Haak, një udhëheqës grupi në Departamentin e Arkeogjenetikës në Institutin Max Planck për Antropologjinë Evolucionare, përmbledh implikimet e studimit të ri duke thënë: “Përveç një vlerësimi të rafinuar të kohës për pemën e përgjithshme të gjuhës, topologjia e pemës dhe rendi i degëzimit janë më kritike për përafrimin me ngjarjet kryesore arkeologjike dhe ndryshimin e modeleve të prejardhjes që shihen në të dhënat e lashta të gjenomit njerëzor. Ky është një hap i madh përpara nga skenarët reciprokisht ekskluzivë, të mëparshëm, drejt një modeli më të besueshëm që integron gjetjet arkeologjike, antropologjike dhe gjenetike.”