E premte, 4 Tetor, 2024

JOAKIM RYKER:  MARRËVESHJA ËSHTË SE SERBIA S’DO TA BLLOKOJË KOSOVËN

Joachim Ruecker (Joakim Ryker) është politikan dhe diplomat gjerman dhe ish- ish-Përfaqësuesin Special i Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara në Kosovë(2006). Në një intervistë ekskluzive me Franko Egron e Euronews Albania, Ryker ka vlerësuar pozitivisht takimin e Ohrit mes Kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, dhe pPresidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq: “Të gjitha deklaratat që kam parë nga Kryeministri Albin Kurti, për mendimin tim, janë shumë konstruktive. Janë në drejtimin e duhur, duke thënë se është kompromis, nuk është qëllimi ideal qe ka patur, por kështu bëhet në politikën ndërkombëtare. Në diplomaci ndonjëherë duhet të pranosh kompromis në vijim. Duke parë tekstin e Marrëveshjes së Brukselit, e shtron rrugën për integrimin e Kosovës në strukturën euroatlantike. Lëmë mënjanë Kombet e Bashkuara, sepse ndoshta është kapitull më vete,”– citon kdp.mk diplomatin e njohur gjerman.

  • Z. Ryker, është privilegj të flas me ju, për zhvillimet e fundit në një rajon ku ju keni shërbyer për një kohë relativisht të gjatë.

JOAKIM RYKER: Është kënaqësi të jem me ju sot! Është nder të flas me ju sot. E vlerësoj mundësinë që më dhatë për të folur rreth zhvillimeve më të fundit.

  • Shumë faleminderit! Z. Ryker, doja të filloja me nje konstatim. Një marrëveshje pa firma u arrit në Ohër, por një marrëveshje e cila i lumturoi Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimin Evropian.

JOAKIM RYKER: Po, idealisht një marrëveshje pas Brukselit do të duhej te ishte firmosur; jam dakord me këtë. Gjithsesi, e kemi konfirmimin nga Xhozef Borell dhe nga lehtësuesi i Bashkimit Europian, që palët janë të zotuara ndaj kësaj marrëveshjeje dhe ndaj zbatimit të saj. Do të thosha që ndërkohë, nëse s’vërtetohet ndryshe, duhet të kemi të gjithë besim në lidhje me hapat e mëtejshëm dhe në lidhje me zbatimin.

  • Po zhvillohet një debat në këtë pjesë të botës, z. Ryker, rreth faktit se a është ky një dokument detyrues ligjor për Kosovën dhe Serbinë? Sic e permendet edhe ju ai eshte për z. Lajcak, për z. Borell, madje edhe për z. Eskobar.

JOAKIM RYKER: Po, domethënë, siç e dini, avokatët gjithmonë mund të mos jenë dakord çfarë është ligjërisht detyruese, por sigurisht është një marrëveshje politikisht detyruese përfshirë sigurisht edhe aneksin. Nëse do të blini një makinë me marrëveshje me fjalë, nëse do t’i thoshit shitësit që do ta blini në fundjavë makinën, ai ose ajo do t’ju padiste nëse s’e blini, ndonëse ishte marrëveshje me fjalë. Prandaj ka një dimension ligjor ndaj të cilit të paktën duhet të kemi një qasje mirëbesimi.

  • Z. Ryker, në dekadën e fundit ka pasur negociata ekstremisht të vështira. Te dy protagonistet, Kosova dhe Serbia, nuk arritën një marrëveshje me deshiren e tyre, prandaj perëndimi duhet t’ua impononte vullnetin e tij. Si ju duket kjo? Çfare do te thote per ju kjo lidhur me gatishmërinë e protagonistëve në fjalë për njohjen e dyanshme dhe vazhdimin në të ardhmen?

JOAKIM RYKER: S’është e re në politikën ndërkombëtare dhe në historinë e diplomacisë që ka pasur lehtësues, palë të treta që kanë ndihmuar dy palët të arrijnë në një marrëveshje. Siç e dimë të gjithë, është shumë e vështirë të bindësh për shembull Serbinë për të ecur drejt njohjes së Kosovës, që për mendimin tim, duhet ta bëjnë. Prandaj është deri diku normale që lehtësuesit nga palët e treta, veçanërisht nga BE-ja, por edhe SHBA-ja, po ndihmojnë të realizohet kjo dhe ta zbatojnë.

  • Ryker, doja të ndaja me ju dy citime, së pari nga z. Vuçiç. Para nënshkrimit të këtij plani, ai tha: “Duhet ta pranojmë këtë plan, sepse nëse jo, Serbia do të përballet me një ndërprerje të procesit të integrimit në Bashkimin Evropian.  E dyta, do te ndërpriten dhe tërhiqen të gjitha investimet e huaja në Serbi dhe e treta, do kete masa gjithëpërfshirëse, politike dhe ekonomike që do ta dëmtojnë Serbinë. Ne nuk mund ta përballojmë izolimin.” Pra, pa dyshim, ai u detyrua qe ta pranonte këtë marrëveshje.

JOAKIM RYKER: Nga mënyra si e shpreh, duket sikur ka qenë nën presion shumë të madh. Por nëse i shikoni elementet e atyre që ka thënë, këtë do Serbia. Serbia do investime të huaja, Serbia do tregti të jashtme, Serbia do të integrohet në Bashkimin Evropian. Prandaj, nëse heqim fjalitë, po i thotë popullit dhe Serbisë që duhet ta bëjmë nëse duam të përparojmë.

  • Z. Ryker, ndërkohë Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, ka thënë se në fund, ky projekt propozim iu paraqit në një format “merre ose lëre”. Dhe, pas gjithë asaj periudhe kohore, nuk u lejua më asnjë lloj negociate. Pse mendoni se këmbënguli dhe kundershtoi kaq shume Kosova për të mos pasur një marrëveshje me Serbinë, siç ndodhi në fundjavë?

JOAKIM RYKER: Nuk jam i sigurt nëse bie dakord me vlerësimin. Së pari, kryeministri i Kosoves u detyrua të binte dakord me diçka për të cilën nuk donte. Nuk jam i sigurt, po e ndjek në “Twitter” së fundmi, flas me politikanët në Prishtinë. Po, sigurisht, ka elementë që janë rrezikues per të dyja palët. Gjithsesi, të gjitha deklaratat që kam parë nga Kryeministri Albin Kurti, për mendimin tim, janë shumë konstruktive. Janë në drejtimin e duhur, duke thënë se është kompromis, nuk është qëllimi ideal qe ka patur, por kështu bëhet në politikën ndërkombëtare. Në diplomaci ndonjëherë duhet të pranosh kompromis në vijim. Duke parë tekstin e Marrëveshjes së Brukselit, e shtron rrugën për integrimin e Kosovës në strukturën euroatlantike. Lëmë mënjanë Kombet e Bashkuara, sepse ndoshta është kapitull më vete. Gjithsesi, është gjë e mirë, është lajm i mirë. E kam parë Kryeministrin Kurti që e ka përqafuar këtë mundësi dhe s’e ka kundërshtuar ç’ka ndodhur.

  • Z. Ryker, në Kosovë, por jo vetem atje, ka shumë debat, në lidhje me nje fakt qe e ka nenvizuar Presidenti Vuçiç: “I thashë Makronit, Sholtzit, Lajcakut, Borellit dhe gjithë të tjerëve që nuk do ta diskutoj apo pranoj njohjen e Kosovës dhe anëtarësimin e saj në Kombet e Bashkuara.”, siç e përmendët edhe ju. Këto dy vija te kuqe të Serbisë duken se jane respektuar plotësisht nga Komuniteti Ndërkombëtar. Jeni dakord me këtë vlerësim?

JOAKIM RYKER: Jo, nuk besoj se asnjë në Komunitetin Ndërkombëtar duhet të rrezikojë të thotë një deklaratë të tillë për një komb të caktuar që s’duhet të futet në Kombet e Bashkuara. Përkundrazi, ajo është familja e kombeve, dhe sigurisht, pjesë e saj është edhe Kosova, dhe Kosova eshte pjesë e Kombeve të Bashkuara. Mendoj se në tekstin e marrëveshjen se Brukselit në shkurt bëhet e qartë që Serbia s’do ta kundërshtojë integrimin e Kosovës në organizata ndërkombëtare, përfshi edhe Kombet e Bashkuara. Nëse shikojmë procesin e realizimit, duhet të miratohet nga Këshilli i Sigurisë dhe mund të kemi pyetje për Rusinë, etj. etj,. Gjithsesi, çfarëdo që citoni nga Vuçiçi, do te jetë në kundërshti me marrëveshjen. Marrëveshja është që Serbia s’do ta bllokojë suksesin e Kosovës drejt organizatave ndërkombëtare. Pikë.

  • Z. Ryker, duke lexuar disa intervista tuajat në shtypin e Kosovës, gjeta një fjali që do doja ta ndaja me ju: “Mungesa e një marrëveshjeje përfundimtare mes Kosovës dhe Serbisë është pengesë për qëndrueshmëri dhe prosperitet në rajon. Prandaj, është e nevojshme sa më shpejt.” Atë që ndodhi në Ohër, a e shihni si një fazë, apo mendoni se është fillimi i fundit, nese e quajmë kështu?

JOAKIM RYKER: Po, kam besim se po shohim fillimin e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse të normalizimit. Ky është thelbi i asaj që u diskutua, që u dakordua dhe u pranua në Bruksel, pastaj në aneksin në Ohër. Rezultati do të jetë normalizimi gjithëpërfshirës i marrëveshjes me disa elementë, përfshirë njohjen së paku de facto të Kosovës nga Serbia.

  • Z. Ryker, të diskutojmë për një çështje të rëndësishme, ose thënë më mirë, një çështje përvëluese në Kosovë, Asosacionin e komunave me shumice serbe. Ju e njihni shume mire kete teme. Keni nënvizuar faktin se ky është një element i rëndësishëm dhe i nevojshëm për marrëveshjen përfundimtare. Pas marrëveshjes së Ohrit, presidenti Vuçiç ishte shumë i lumtur nga ajo që fitoi ne Oher. A mendoni se edhe politikanët e Kosovës që po e kundërshtojnë, duhet të jenë të lumtur?

JOAKIM RYKER: Është pjesë e marrëveshjes gjithëpërfshirëse të normalizimit dhe siç e dini të gjithë, ka qenë pjesë e planit Ahtisari.

  • Pikërisht!

JOAKIM RYKER: Dhe në deklaratën e pavarësisë së Kosovës në 2008 kishte një zotim të fortë nga planit Ahtisari dhe kjo përfshin edhe Asosacionin e komunave serbe. Prandaj s’duhet ta vështirësojmë më shumë nga ç’është. Jemi plotësisht i vetëdijshëm për marrëveshjet e viteve 2013 dhe 2015. Jam i vetëdijshëm për vendimin e Gjykatës Kushtetuese në Kosovë. Por dua të them që ku ka dëshirë, ka edhe rrugëzgjidhje.

  • Z. Ryker, kryeministri Kurti dhe pothuajse të gjithë politikanët shqiptarë janë të shqetësuar pikërisht për Asosacionin e komunave me shumice serbe sepse mendojnë se një tjetër Republikë Serbe mund te krijohet  në të ardhmen. Ju a mendoni se ky eshte nje shqetësim i ligjshem i politikanëve te Kosovës?

JOAKIM RYKER: Nëse shohim spektrin e atyre që thonë njerëzit, e pamjes qe mund te kete Asosacioni i komunave me shumicë serbe, do shikoni një spektër të tërë. Disa thonë, pra nje ekstrem eshte se do të krijohej një tjetër Republikë Serbe si në Bosnjë Hercegovinë; Disa thonë që do jetë pak a shumë një OJQ pa kompetenca. Është diçka që duhet të negociohet, sigurisht është plotësisht e përjashtuar, për mua, si dhe për shumicën, në mos të gjithë në Kosovë, që do të ketë ndonjë gjë të ngjashme me Republikën Serbe, pasi është problematike shume për Bosnjën. Duhet të shohim frymen dhe germen e Marrëveshjes Ahtisari, ku është thënë se komunave me shumicë serbe do kenë disa kompetenca, përfshirë edhe disa lidhje me Beogradin, kur vjen puna te financa, tek arsimi, te librat e shkollës, etj. Kjo thjesht duhet të hidhet në një letër kompromisi që respekton vendimin e Gjykatës Kushtetuese, që respekton çdo gjë për të cilën kanë rënë dakord më parë dhe jam i sigurt që është e mundur. Pse jam i sigurt? Në Gjermani kam qenë shumë vite kryebashkiak, kam qenë pjesë e komunave…

  • Autoriteteve!

JOAKIM RYKER: E Asosacionit të disa autoriteteve komunale. Kemi punuar bashkë për të arritur qëllime të caktuara dhe të ofrojmë shërbime të caktuara popullit të tyre. Është plotësisht normale, është diçka që duhet të skicohet mirë.

  • Ryker, e përmendët pak me heret, por doja ta shtjellonim pak më gjatë. Kjo marrëveshje, sipas z. Borell, z. Lajcak, është miratuar dhe mbështetur nga të 27 shtetet anëtare të BE-së. Nga perspektiva juaj, a do të thotë kjo se 5 shtetet anëtare të BE-së që nuk e njohim Republikën e Kosovës deri tani, do ta njohin në të ardhmen e afërt? E prisni të ndodhë kjo: mbeshtetur tek logjika, siç thatë edhe ju, logjika e marrëveshjes, logjika e politikës ndërkombëtare?

JOAKIM RYKER: Unë personalisht mendoj se sapo arrihet marrëveshja gjithëpërfshirëse e normalizimit, në rrugën ku Brukseli dhe Ohri hodhën hapa të rëndësishëm, sapo arrihet marrëveshja mendoj se problemi i 5 shteteve që nuk e njohin, do të shuhet. Këtë bindje kam unë.

  • Gjithsesi, ka shumë diplomatë dhe politikanë në Republikën e Kosovës që nënvizojnë faktin, duke e ilustruar me nje shembu: Spanja muk ka probleme me Kosovën, por për shkak të problemeve të saj të brendshme refuzon ta njohë Kosovën.

JOAKIM RYKER: Po, mund të spekulojmë mbi atë që po bëhet në kryeqytetet e 5 shteteve anëtare. Për mendimin tim kur e kemi marrëveshjen gjithëpërfshirëse mes Kosovës dhe Serbisë, kjo do të shuhet.

  • Z. Ryker, njëri nga nenet në marrëveshje nënvizon faktin që të dyja palët nuk do ta bllokojnë procesin e integrimit të njëra-tjetrës në rrugën drejt institucioneve të BE. Por pyetja është: çështja e Kosovës është temë e nxehtë në Serbi. Nëse do ndodhë njohja e plotë e Kosovës, ndoshta do refuzojnë edhe anëtarësimin në Bashkimin Evropian dhe nuk do ta pranojnë pavarësinë e Kosovës.

JOAKIM RYKER: Po, po spekuloni ç’po ndodh brenda Serbinë në politikën e saj të brendshme. Nuk jam i sigurt. Mendoj se ka një bindje tek populli serb që rruga drejt integrimit në Bashkimin Evropian është e duhura dhe sjell përfitime të mëdha, përfshirë ato ekonomike dhe shoqërore. Edhe në lëvizjen e lirë, në kapitale, mallra dhe shërbime, të gjitha janë të lidhura me tregun e brendshëm. Ndaj s’jam i sigurt që populli serb do ta humbë atë mundësi, duke kundërshtuar atë që tani duket si njohja de fakto e Kosovës. Unë e dyshoj.

  • Z. Ryker, keni të drejtë që pyetjen time e quani ndoshta gjysmë spekulative, por ajo rrjedh nga një sondazh relativisht i kryer vonë në Serbi, në nëntor. Sipas saj 75% e serbëve thanë që nuk e mbështesin njohjen e Kosovës edhe nëse do tu krijohej mundesia per nje hyrje të shpejtë në Bashkimin Evropian. Përsëri, në zemër të kësaj çështjeje, është slogani: “Kosova është Jerusalemi i Serbisë.”

JOAKIM RYKER: Nuk u kam besuar kurrë sondazheve që s’i kam bërë vetë. Bëj shaka. Nuk jam 100% i bindur që ky është opinioni publik në Serbi. Nëse po, është detyra e qeverisë ta përmbysë ate. Sepse s’është në interes të Serbisë.

  • Z. Ryker, një gazetar serb shumë i respektuar më tha pak me heret: “Në këtë pjesë të botës është e lehtë të nënshkruash marrëveshje, por është shumë e vështirë t’i zbatosh ato, siç e dini shumë mirë edhe ju.” A mendoni se këtë herë, nga strukturat që burojne prej Marrëveshjes se Ohrit, të dyja palët, Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës do ta ndjekin seriozisht zbatimin e të gjitha neneve të shkruara në këtë marrëveshje dhe në anekset përkatëse?

JOAKIM RYKER: Shpresoj që do ta vëzhgojnë zbatimin dhe duken shumë të vendosur për ta bërë. Mendoj se edhe Bashkimi Evropian është shumë mirënjohës që kanë mbështetjen e z. Eskobar, dhe qe Shtetet e Bashkuara e mbeshtesin plotesisht ate. Në skenën e re gjeopolitike mendoj se s’mund ta përballojmë më gjatë një konflikt mes Serbisë dhe Kosovës. Serbia duhet ta ndajë mendjen sa i përket komunitetit perëndimor, BE-së. Duhet të ecim përpara, s’mund ta përballojmë këtë mungesë qëndrueshmërie në qendër të Ballkanit Perëndimor.

  • Z. Ryker, për të vazhduar pak më tej me gjeopolitikën e rajonit tone problematik. Vetëm disa ditë më parë, Ambasadori amerikan në Beograd, të cilin jam i sigurt që e njihni mirë, ambasadori Kris Hill, ka thënë: “Serbia ka vendosur të kthehet kah perëndimi. Shpresoj që rezultati i gjithë kësaj, pra, e kësaj marrëveshjeje, do të jetë një ritëm më i mirë dhe më i shpejtë i integrimit evropian.” Nisur nga ekspertiza e njohuria juaj, a e ndani edhe ju optimizmin e tij?

JOAKIM RYKER: Ai flet me shpresë dhe këtë ndiej edhe unë, edhe unë shpresoj. Meqë kemi një unitet te madh mes Shteteve të Bashkuara nga njëra anë dhe Bashkimit Evropian nga ana tjetër, mendoj se ka një shans më të madh se në të kaluarën që ta realizojmë atë premtim. Cili është qëllimi? Qëllimi është marrëveshja gjithëpërfshirëse. Kam besim se do arrihet në një të ardhme të afërt. Sigurisht, të dyja qeveritë, në Beograd dhe në Prishtinë, duhet të bindin popullin që kjo është e nevojshme. Nëse nuk arrijnë t’i bindin, atehere kemi një problem.

  • Z. Ryker, doja të diskutoja me ju një temë të rëndësishme që është e pranishme këto ditë në politikën e Kosovës dhe në sferën publike: faktin që marrëveshja në Ohër nuk përfundoi me nje njohje të ndërsjellë. Xhef Hovenier, një tjetër ekspert i klasit të parë në çështjet ndërkombëtare, ka ndihmuar Presidentin Ahtisari dhe tani është Ambasadori SHBA-së në Prishtinë. Ai ka thënë: “Ky nuk është fundi sepse s’mund të jetë. Qëllimi afatgjatë i Shteteve të Bashkuara mbetet i njëjti. Presidenti Bajden dhe sekretari Blinken i referohen qartazi në mesazhet e tyre për Ditën e Pavarësisë së Kosovës, që ky proces duhet të perfundoje ne njohjen reciproke. Zotimi ynë s’është zbehur, as s’është fashitur.” Doja t’ju bëja një pyetje të drejtpërdrejtë. Çfare ka ndodhur që Shtetet e Bashkuara, Berlini, Parisi e Londra nuk këmbëngulën për një njohje përfundimtare reciproke që do t’i zgjidhte menjëherë të gjitha problemet mes dy vendeve?

JOAKIM RYKER: Ndodh shumë shpesh në politikën dhe diplomacinë ndërkombëtare, siç jam përpjekur ta shpjegoj, që përpiqet të arrish një kompromis. Nëse nuk arrijmë të marrim menjehere një njohja de jure të Kosovës nga Serbia, unë mendoj për arsye të gabuara, pasi une mendoj se ajo duhet ta njohë Kosovën, sidomos pas mendimit këshillues të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në vitin 2010, kjo është shumë e qartë. Sidoqoftë, nëse nuk e arrin në një kohë të shkurtër, është normale të bësh një kompromis nëse arrin qëllimin që kërkon, pra, shtrimi i rrugës për integrimin e mëtejshëm të Kosovës dhe Serbisë drejt institucioneve euroatlantike. Prandaj, jam dakord që qëllimi është njohja e ndërsjellë, por është nje moment për të thënë se deri tani kemi, të shpresojmë, akoma nuk e kemi hedhur me shkrim, akoma s’e kemi marrëveshjen gjithëpërfshirëse, por kemi një njohje de fakto që ndihmon qëllimet që duam të arrijmë dhe mund të jenë elementë shumë domethënës në marrëveshjen e normalizimit.

  • Më duket se vjet në qershor, kancelari Shultz vizitoi Prishtinën dhe Beogradin. Atje ai tha: “Është e qartë që nevojitet një marrëveshje qe duhet ta mbyllë çështjen e njohjes së Kosovës sepse është e pakonceptueshme që dy vende që nuk e njohin njëri-tjetrin, të bëhen anëtarë të Bashkimit Evropian.” Sipas këndvështrimit tuaj, a është ky edhe plani strategjik për të ardhmen e afërt?

JOAKIM RYKER: Pa dyshim, është plan strategjik. Më lini të them që kam një admirim të madh për kancelarin tim për mënyrën si po përfshihet ai dhe e gjithë qeveria në ceshtjet e Ballkanit Perëndimor, edhe sesi po e rifuqizon ose si e ka rifuqizuar Procesin e Berlinit. Është gjë shumë e mirë dhe po, sigurisht, është e vështirë të konceptohet që dy vendet do të arrijnë në Bashkimin Evropian kur s’e kanë njohur akoma plotësisht njëri-tjetrin. Prandaj, në këtë mënyrë, ndoshta është një shtysë e rendesishme kjo që shohim me njohjen de fakto, të cilën e shpresoj të ndodhë. Ndonjëherë gjërat duhet të përparojnë dhe ndonjëherë ky është elementi kryesor i njohjes de fakto të Kosovës nga Serbia dhe në marrëveshjen gjithëpërfshirëse të normalizimit. Të arrijmë atje dhe pastaj të kalojmë ura të tjera kur te jemi atje.

  • Mendoni se ka filluar ky proces? Sepse ndërsa po lexoja pikëpamjet tuaja për këto çështje, njëra më tërhoqi vëmendjen. Keni thënë: “Anëtarësimi në BE dhe në NATO i të dyja vendeve në njëfarë mënyrë shenon perfundimin e asaj që filloi më 17 shkurt 2008.” Kosova është shumë e gatshme të futet në BE dhe në NATO. A mendoni se integrimi në NATO është proces më i shpejtë sesa ai në BE, z. Ryker?

JOAKIM RYKER: Nuk jam i sigurt cili është më i shpejtë dhe nuk dua të spekuloj në lidhje me të. Por ajo që kam thënë, është kjo që besoj edhe sot, që Kosova është rrugës për t’u anëtarësuar në të dyja organizatat. Kështu duhet të jetë.

  • Z. Ryker, duke qene se jeni ekspert e dipllomat karriere, dua t’ju bëj një pyetje shumë të sinqertë. A besoni te procesi i pajtimit mes shqiptarëve të Kosovës dhe Serbisë? A munden këto dy vende, që kanë bërë luftëra të panumërta, sidomos shqiptaret e Kosoves që kanë perjetuar akte mizorie nga Serbia gjatë 100 viteve të fundit. A besoni sinqerisht që është i mundur ky procesi pajtimi?

JOAKIM RYKER: Është absolutisht i nevojshëm si pjesë e procesit të normalizimit. Mendoj se nuk mund të ecesh perpara ne procesin e normalizimit pa folur për të kaluarën, për t’u përpjekur të krijosh një mirëkuptim të përbashkët, kush ishte agresori dhe kush ishte viktima. Duhet të punojmë edhe me grupe, siç janë ato që njerëzve të humbur, etj, etj. Ka shumë gjëra që duhet bërë akoma, por janë pjesë integrale e marrëveshjes së normalizimit. S’mund të ketë pajtim pa kuptuar të kaluarën dhe pa u përpjekur të arrihet në një mirëkuptim të asaj që ka ndodhur dhe pa u përpjekur të ndreqen rezultatet e asaj të kaluare fatkeqe.

  • Jemi thuajse në fund të programit, por dua t’ju bëj një pyetje specifike rreth asaj që përmendët me të drejtë më përpara në lidhje me qëndrimin e qeverisë gjermane dhe veçanërisht kancelarit Sholtz, per dimensionin e ri që i ka dhënë rajonit drejt integrimit ne BE. Ç’mendim keni për procesin e Berlinit? A do të ketë sukses këtë herë për të tërhequr këtë pjesë të Evropës në strukturat evropiane?

JOAKIM RYKER: Një gjë është e sigurt, s’do të ishim këtu ku jemi pa procesin e Berlinit, pa përpjekjet e vazhdueshme të qeverive të përfshira, në Paris, në Berlin, por edhe përpjekjet e vazhdueshme të Bashkimit Evropian, sidomos të Miroslav Lajcak, përfaqësuesit special të dialogut. Çështja është gjithmonë nëse gota është gjysmë plot ose gjysmë bosh. Por mendoj se s’do të ishim këtu ku jemi pa procesin e Berlinit.

 

Të fundit