Hapja ndaj demokracive evropiane dhe ndaj Amerikës shënoi fundin e këtyre praktikave. Sot shteti nuk i hesht njerëzit, por vërej një fenomen të ri: këtë e bëjnë ende disa në poste të ndryshme në organizata joqeveritare apo në media që besojnë se ka mendime nga të cilat duhet mbrojtur atdheu. Ata futin një lloj censure personale edhe kur i financojnë shtete të tjera demokratike për të promovuar lirinë e shprehjes në Maqedoni.
Shkruan: Denko Maleski
Çlirimi i Shkupit ishte një ditë e madhe edhe për ne nxënësit e shkollës fillore që në të pesëdhjetat dolëm kolektivisht në shesh me shalle të kuq pionieri në qafë. E pyes sërish mamanë nëse nuk kam lindur atë ditë, më 13 Nëntor, dhe ajo për keqardhje më thotë se ditëlindja ime është në datën 14.
Vitin e kaluar më 13 nëntor mora “çmimin e parë shtetëror” në Maqedoninë e pavarur, çmimi i vendlindjes sime Shkupi. Për arritjet shkencore. Kënaqësinë time nuk e prishi as një politikan i ri nga partia e nacionalistëve maqedonas, i cili kërkonte që të më merrej çmimi, vetëm pse mendon se e kupton të kaluarën më mirë se unë.
Por kjo nuk ndodhi. Pse? Më “shpëtoi” demokracia jonë, liria për të cilën unë vetë e kam mbrojtur që në kohën time studentore dhe që toleron dhe nxit mendime të ndryshme. Në fakt, aktiviteti im ishte sipas këshillës nga një përfaqësues i shquar i brezit partizan, i cili më tha se liria fitohet dhe nuk dorëzohet në pjatë. Por ka një çmim që duhet paguar.
Deri në shpalljen e demokracisë në vitin 1991, çdo mendim kundërshtues, qoftë edhe në variantin e holluar të “komunizmit me fytyrë njerëzore”, nënkuptonte heshtjen e bartësit të tij. Megjithatë, ajo heshtje ishte gjithashtu një hap përpara në lidhje me luftën dhe vitet e para të pasluftës kur sundonte parimi i Leninit “kush kundër kujt”, kështu që njerëzit përfunduan në burg për shprehjen e një mendimi.
Hapja ndaj demokracive evropiane dhe ndaj Amerika shënoi fundin e këtyre praktikave. Sot shteti nuk i hesht njerëzit, por vërej një fenomen të ri: këtë e bëjnë ende disa në poste të ndryshme në organizata joqeveritare apo në media që besojnë se ka mendime nga të cilat duhet mbrojtur atdheu. Ata futin një lloj censure personale edhe kur i financojnë shtete të tjera demokratike për të promovuar lirinë e shprehjes në Maqedoni.
Fituesi i sivjetshëm i të njëjtit çmim “13 Nëntori”, të cilin e kam marrë vitin e kaluar, është historiani Mitko Panov, me të cilin në rubrikat tona, dy-tri herë, kemi shkëmbyer kundërshtime të ndërsjella për interpretimin e së kaluarës sonë. Më vjen mirë që ishte ai që mori çmimin dhe e përgëzoj. E imja është e nënshkruar nga ish-kryetari i komunës Shilegov, kandidati i LSDM-së, ndërsa i tij nga Arsovska, kandidatja e mbështetur nga VMRO-DPMNE. “Tonët” dhe “tuajt”? Epo, mirë, kjo do të jetë gjithmonë, ishte në sistemin njëpartiak, por mendimi i lirë fitoi dhe bartësit e tij janë këtu, shëndoshë e mirë.
Kjo është dëshmi se nuk ka pasur “sindromë të vetëshkatërrimit maqedonas”, por vetëm mungesë të vetëdijes demokratike te maqedonasit. Por edhe kësaj po i vjen fundi: të kapur nga vala e demokratizimit që përfshiu Evropën Lindore në fund të viteve tetëdhjetë, ne po i lëmë ngadalë ato kohë pas nesh. Ne po bëhemi një shoqëri e lirë që mbron lirinë e shprehjes me sistemin demokratik. Dhe jo vetëm për hir të individit dhe lirive të tij personale, por edhe për hir të shtetit. Domethënë, një shoqëri e hapur demokratike që lejon të shprehet çdo mendim, e di se ajo që sot është pikëpamje e pakicës mund të bëhet shumicë në të ardhmen dhe kështu të sigurojë një ndryshim paqësor, të atij ligji të jetesës sonë.
Ndryshimi si evolucion dhe jo si një revolucion i përgjakshëm.