Salman Rushdie, romani i të cilit “Vargjet Satanike” tërhoqi kërcënime me vdekje nga udhëheqësi iranian në vitet 1980, u godit me thikë në qafë dhe në bark të premten nga një burrë që nxitoi në skenë ndërsa autori ishte gati të jepte një leksion në perëndim të Nju Jorkut, raporton AP, përcjell kdpolitik.com.
Rushdie i gjakosur, 75 vjeç, u dërgua në një spital dhe iu nënshtrua një operacioni. Agjenti i tij, Andrew Wylie, tha se shkrimtari ishte në një ventilator të premten në mbrëmje, me një mëlçi të dëmtuar, nerva të prera në krah dhe një sy që kishte të ngjarë ta humbiste.
Policia e identifikoi sulmuesin si Hadi Matar, 24 vjeç, nga Fairview, New Jersey. Ai u arrestua në vendngjarje dhe është në pritje të gjykimit. Matar lindi një dekadë pasi u botua “Vargjet Satanike”. Motivi i sulmit ishte i paqartë, tha Majori i Policisë së Shtetit Eugene Staniszewski.
PLAGËT
Një gazetar i Associated Press dëshmoi se sulmuesi u përball me Rushdie në skenë në Institutin Chautauqua dhe e goditi me thikë ose grusht 10 deri në 15 herë teksa po prezantohej. Autori është shtyrë ose ka rënë përtokë dhe burri është arrestuar.
Dr. Martin Haskell, një mjek që ishte në mesin e atyre që nxituan për të ndihmuar, i përshkroi plagët e Rushdie si “të rënda, por të shërueshme”.
Moderatori i ngjarjes Henry Reese, 73 vjeç, një bashkëthemelues i një organizate që ofron vendbanime për shkrimtarët që përballen me persekutim, u sulmua gjithashtu. Reese pësoi një lëndim në fytyrë dhe u trajtua dhe u lirua nga një spital, tha policia. Ai dhe Rushdie do të diskutonin për Shtetet e Bashkuara si një strehë për shkrimtarët dhe artistët e tjerë në mërgim.
Një ushtarak shtetëror dhe një zëvendës i sherifit të qarkut u caktuan në leksionin e Rushdie dhe policia e shtetit tha se polici bëri arrestimin. Por pas sulmit, disa vizitorë për një kohë të gjatë në qendër pyetën se pse nuk kishte siguri më të rrepta për ngjarjen, duke pasur parasysh dekadat e kërcënimeve kundër Rushdie dhe një shpërblim në kokën e tij, duke ofruar më shumë se 3 milionë dollarë për këdo që e vret atë.
DËSHMITARI
Rabini Charles Savenor ishte në mesin e afërsisht 2,500 njerëzve në audiencë. Mes gulçimeve, spektatorët u nxorën nga amfiteatri i jashtëm.
Sulmuesi vrapoi në platformë “dhe filloi të godiste zotin Rushdie. Në fillim thua: “Çfarë po ndodh?” Dhe më pas u bë e qartë në pak sekonda se ai po rrihej”, tha Savenor. Ai tha se sulmi zgjati rreth 20 sekonda.
Një tjetër spektatore, Kathleen James, tha se sulmuesi ishte i veshur me të zeza, me një maskë të zezë.
“Ne menduam se ndoshta ishte pjesë e një marifeti për të treguar se ka ende shumë polemika rreth këtij autori. Por u bë e dukshme brenda pak sekondash” se nuk ishte, tha ajo.
Matar, si vizitorët e tjerë, kishte marrë një leje kalimi për të hyrë në terrenin prej 750 hektarësh të Institucionit Chautauqua, tha Michael Hill, presidenti i qendrës arsimore jofitimprurëse dhe resortit.
Avokati i të dyshuarit, mbrojtësi publik Nathaniel Barone, tha se ai ishte ende duke mbledhur informacione dhe nuk pranoi të komentonte. Shtëpia e Matarit u bllokua nga autoritetet.
REAGIMET
Goditja me thikë pati jehonë nga qyteti i qetë i Chautauqua në Kombet e Bashkuara, të cilat lëshuan një deklaratë duke shprehur tmerrin e Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së Antonio Guterres dhe duke theksuar se shprehja dhe opinioni i lirë nuk duhet të përballet me dhunë.
Nga Shtëpia e Bardhë, Këshilltari i Sigurisë Kombëtare, Jake Sullivan, e përshkroi sulmin si “të dënueshëm” dhe tha se administrata e Biden i dëshironte Rushdie një shërim të shpejtë.
“Ky akt dhune është i tmerrshëm,” tha Sullivan në një deklaratë. “Ne u jemi mirënjohës qytetarëve të mirë dhe reaguesve të parë që e ndihmuan zotin Rushdie kaq shpejt pas sulmit dhe zbatimit të ligjit për punën e tij të shpejtë dhe efektive, e cila është në vazhdim”.
KUSH ËSHTË RUZHDIE?
Rushdie ka qenë një zëdhënës i shquar i shprehjes së lirë dhe kauzave liberale, dhe bota letrare u tërhoq nga ajo që Ian McEwan, një romancier dhe mik i Rushdie, e përshkroi si “sulm ndaj lirisë së mendimit dhe fjalës”.
“Salman ka qenë një mbrojtës frymëzues i shkrimtarëve dhe gazetarëve të persekutuar në të gjithë botën,” tha McEwan në një deklaratë. “Ai është një shpirt i zjarrtë dhe bujar, një njeri me talent dhe guxim të jashtëzakonshëm dhe ai nuk do të pengohet.”
CEO e PEN America Suzanne Nossel tha se organizata nuk dinte për ndonjë akt të krahasueshëm dhune kundër një shkrimtari letrar në SHBA. Rushdie ishte dikur president i grupit, i cili mbron shkrimtarët dhe shprehjen e lirë.
ROMANI QË I SOLLI TELASHE
Romani i Rushdie i vitit 1988 u pa si blasfemues nga shumë muslimanë, të cilët e panë një personazh si një fyerje për Profetin Muhamed, mes kundërshtimeve të tjera. Në të gjithë botën myslimane, protesta shpesh të dhunshme shpërthyen kundër Rushdie, i cili lindi në Indi në një familje myslimane.
Të paktën 45 njerëz u vranë në trazirat për librin, duke përfshirë 12 persona në qytetin e lindjes së Rushdie, Mumbai. Në vitin 1991, një përkthyes japonez i librit u vra me thikë dhe një përkthyes italian i mbijetoi një sulmi me thikë. Në vitin 1993, botuesi norvegjez i librit u qëllua tre herë dhe mbijetoi.
Libri u ndalua në Iran, ku lideri i ndjerë Ayatollah Ruhollah Khomeini lëshoi një fetva ose dekret të vitit 1989, duke bërë thirrje për vdekjen e Rushdie. Khomeini vdiq po atë vit.
Udhëheqësi suprem aktual i Iranit, Ayatollah Ali Khamenei, nuk ka nxjerrë kurrë një fetva për tërheqjen e tij nga dekreti, megjithëse Irani në vitet e fundit nuk është përqendruar te shkrimtari.
Misioni i Iranit në Kombet e Bashkuara nuk iu përgjigj menjëherë një kërkese për koment mbi sulmin e së premtes, i cili drejtoi një buletin lajmesh të mbrëmjes në televizionin shtetëror iranian.
Kërcënimet me vdekje dhe shpërblimi e bënë Rushdie të fshihej nën një program mbrojtjeje të qeverisë britanike, i cili përfshinte një roje të armatosur gjatë gjithë orarit. Rushdie doli pas nëntë vjet izolimi dhe rifilloi me kujdes më shumë daljet publike, duke mbajtur kritikën e tij të hapur ndaj ekstremizmit fetar në përgjithësi.
Ai tha në një fjalim të vitit 2012 në Nju Jork se terrorizmi është me të vërtetë arti i frikës.
“E vetmja mënyrë që mund ta mposhtni atë është duke vendosur të mos keni frikë,” tha ai.
Ndjenjat anti-Rushdie kanë mbetur shumë kohë pas dekretit të Khomeinit. Index on Censurship, një organizatë që promovon shprehjen e lirë, tha se paratë u mblodhën për të rritur shpërblimin për vrasjen e tij deri në vitin 2016.
Një gazetar i Associated Press, i cili shkoi në zyrën e Teheranit të Fondacionit 15 Khordad, i cili grumbulloi miliona për shpërblimin për Rushdie, e gjeti atë të mbyllur të premten mbrëma në fundjavën iraniane. Askush nuk iu përgjigj thirrjeve në numrin e telefonit të listuar.
Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, Antonio Guterres “u tmerrua kur mësoi për sulmin” ndaj Rushdie, tha zëdhënësi i OKB-së, Stephane Dujarric. “Në asnjë rast dhuna nuk është një përgjigje ndaj fjalëve të thëna ose të shkruara nga të tjerët në ushtrimin e lirisë së mendimit dhe të shprehjes.”
Në vitin 2012, Rushdie botoi një kujtim, “Joseph Anton”, rreth fetvasë. Titulli erdhi nga pseudonimi që Rushdie përdorej kur ishte fshehur.
Rushdie u bë i njohur me romanin e tij të vitit 1981, fitues i çmimit Booker, “Midnight’s Children”, por emri i tij u bë i njohur në mbarë botën pas “Vargjet Satanike”.
I konsideruar gjerësisht si një nga shkrimtarët më të mirë të gjallë të Britanisë, Rushdie u shpall kalorës nga Mbretëresha Elizabeth II në vitin 2008 dhe në fillim të këtij viti u bë anëtar i Urdhrit të Shoqëruesve të Nderit, një vlerësim mbretëror për njerëzit që kanë dhënë një kontribut të madh artit, shkencës apo jetës publike.
Në një postim në Twitter, kryeministri britanik Boris Johnson shprehu keqardhjen që Rushdie u sulmua “ndërsa ushtronte të drejtën që nuk duhet të ndalojmë kurrë së mbrojturi”.
Institucioni Chautauqua, rreth 55 milje (89 kilometra) në jugperëndim të Buffalo në një cep rural të Nju Jorkut, ka shërbyer për më shumë se një shekull si një vend për reflektim dhe udhëzim shpirtëror. Vizitorët nuk kalojnë nëpër detektorë metalikë ose nuk i nënshtrohen kontrolleve të çantave. Shumica e njerëzve i lënë dyert e vilave të tyre shekullore të hapura gjatë natës.
Qendra është e njohur për serinë e leksioneve të verës, ku Rushdie ka folur edhe më parë.
Në një vigjilje të mbrëmjes, disa qindra banorë dhe vizitorë u mblodhën për lutje, muzikë dhe një moment të gjatë heshtjeje.
“Urrejtja nuk mund të fitojë,” bërtiti një burrë.
