Pas një debati të ashpër dyditor, disa minuta para afatit të paraparë, me 62 vota për dhe 51 kundër Parlamenti i Maqedonisë së Veriut e zgjodhi të dielën në mesnatë qeverinë e re, e cila do të udhëhiqet nga Zoran Zaev, njofton KDP.
Me 7 ministra më pak, qeveria e re e Maqedonisë së Veriut do të tentojë të realizojë një program ambicioz, i cili parasheh transformimin e ekonomisë për rritje më të shpejtë dhe standard më të lartë, investime në shëndetin publik, ulje të shkallës së varfërisë nën 16 për qind me theks të veçantë në varfërinë e fëmijëve, futjen e policisë komunale nën kompetencat e pushtetit lokal i cili do të ketë kompetenca ligjore për të siguruar rendin në komuna dhe në qytetin e Shkupit dhe një sërë reformash ekonomike.
Përbërja e qeverisë është me sa vijon:
- Zoran Zaev – Kryeministër
- Artan Grubi – Ministër i Sistemit Politik dhe zëvendëskryeministri i parë i Qeverisë
- Ljupço Nikolovski – Zëvendëskryeministër për Luftën kundër Korrupsionit, Zhvillimit të Qëndrueshëm dhe Burimeve Njerëzore
- Fatmir Bitiqi – Zëvendëskryeministër për Çështjet Ekonomike;
- Nikola Dimitrov – Zëvendëskryeministër për Çështjet Evropiane;
- Radmila Sekerinska – Ministre e Mbrojtjes;
- Oliver Spasovski – Ministër në Ministrinë e Brendshme
- Bojan Mariçiq – Ministër i Drejtësisë;
- Bujar Osmani – Ministër i Punëve të Jashtme;
- Fatmir Besimi – Ministër i Financave;
- Kreshnik Bekteshi – Ministër i Ekonomisë;
- Arianit Hoxha – Ministër i Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ekonomisë së Ujërave;
- Venko Filipçe – Ministër i Shëndetësisë;
- Mila Carovska – Ministër i Arsimit dhe Shkencës;
- Jagoda Shahpaska – Ministër i Punës dhe Politikës Sociale;
- Goran Milevski – Ministër i Ministrinë e Vetëqeverisjes Lokale;
- Irena Stefoska – Ministër i Kulturës,
- Jeton Shaqiri – Ministër i Shoqërisë së Informacionit dhe Administratës;
- Blagoj Bochvarski – Ministër i Transportit dhe Lidhjeve, dhe
- Naser Nuredini – Ministër i Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor;
Qeveria e re zotohet se do të mbetet seriozisht e angazhuar për zbatimin e Marrëveshjes së Prespës me Greqinë dhe Marrëveshjen e Fqinjësisë së Mirë me Bullgarinë pasi këto marrëveshje siguruan anëtarësimin në NATO dhe hapën derën për negociata me BE. Deri në realizimin e tyre të plotë, mbeten detyrimet, të cilat Qeveria e re thotë se do të punojmë në frymën e mirëkuptimit të ndërsjellë me Greqinë dhe Bullgarinë, si dhe me fqinjët e tjerë Serbinë, Kosovën dhe Shqipërinë.
“Deri në fund të mandatit, ne do ta kthejmë ekonominë tonë në rritje solide dhe të qëndrueshme prej 4%”, ishin fjalët e kryeministrit të caktuar Zoran Zaev gjatë shpjegimit të tij për pjesën ekonomike të programit të qeverisë së re.
Në fjalën e tij, ai u zotua se qeveria do të mbante pagën minimale në 14,500 denarë gjatë krizës së shkaktuar nga pandemia e Covid-19.
“Pas përfundimit të krizës, Qeveria do të vazhdojë me përpjekjet e saj për: 1) rritje të pagës minimale deri në fund të mandatit nga 20 deri në 40% dhe 2) rritje të pagës mesatare deri në fund të mandatit nga 20 deri në 30%, në varësi të nga gjatësia dhe ndikimi i epidemisë në botë dhe ekonominë e brendshme,” tha Zaev.
Kryeministri planifikon sasinë e investimeve të huaja në një nivel prej të paktën një miliardë euro në 4 vjet. Qeveria është e angazhuar për krijimin e një kuadri ligjor dhe financiar që do të rrisë nivelin e investimeve publike në 2.2 miliardë euro, ndërsa investimi i pritur direkt privat do të jetë 1.2 miliardë gjatë gjithë mandatit.
ÇFARË PARASHEH PROGRAMI QEVERITAR?
Për atë qëllim, Qeveria do të bëjë një rikonfigurim të plotë të procedurave dhe sistemit për realizimin e investimeve kapitale publike përmes Njësisë së Monitorimit në Ministrinë e Financave dhe Njësisë Qendrore për Mbështetjen e Investimeve Publike, në nivelin qeveritar, me një qëllim të vetëm – realizimin në kohë, të plotë dhe transparent të shpenzimeve buxhetore dhe, veçanërisht e rëndësishme, për të matur rezultatet dhe efektet e politikave ekonomike në rritjen dhe zhvillimin e ekonomisë. Për më tepër, për çdo investim të konsiderueshëm kapital, Qeveria do të krijojë një ITF – task forcë investimesh nga ekspertë vendas dhe të huaj.
Për të mbështetur një rritje të tillë dinamike, Qeveria njofton se do të sigurojë mbështetje të drejtpërdrejtë për investimet vendase dhe të huaja në shumën 300 milion EUR nga buxhetet e brendshme dhe shpërndarjen direkte të 300 milion EUR të pritshme nga fondet evropiane. Mbështetja e drejtpërdrejtë e ndërmarrjeve vendase do të realizohet përmes Planit të Rritjes Ekonomike dhe Ligjit për Mbështetjen Financiare të Investimeve me financim paraprak të nevojave teknologjike dhe inovative në funksion të eksportit në vlerë prej 10% deri 15% të investimit të parashikuar. Qeveria do të rrisë vëllimin e mbështetjes financiare për kompanitë vendase përmes Planit të Rritjes Ekonomike me 25% çdo vit në krahasim me atë të mëparshme.
Më poshtë janë pikat më të rëndësishme të programit ekonomik të qeverisë së re, të përbërë nga ministra të propozuar nga koalicioni “Ne mundemi”, të udhëhequr nga LSDM, dhe BDI.
- Hyrja e të ashtuquajturave lidhje zhvillimi në gjashtë muajt e ardhshëm, për një lloj bashkë-investimi të qytetarëve dhe sektorit të biznesit në zhvillimin inovativ të ekonomisë. Qëllimi do të jetë financimi i projekteve të zhvillimit në të cilat ka kthim të të ardhurave, d.m.th. ulje të kostos, inkurajim i zhvillimit – rritjen e produktivitetit dhe modernizimin e proceseve të prodhimit (infrastrukturën, bashkëfinancimin e investimeve në sektorin privat, efikasitetin e energjisë dhe dixhitalizimin e sektorit publik )
– Liberalizimi gradual i politikave të investimeve të fondeve të pensioneve private në shtyllën e dytë dhe të tretë të sigurimit pensional të financuar plotësisht. Analiza për këtë proces do të përgatitet në bashkëpunim me një institucion financiar ndërkombëtar dhe/ose një partner evropian (EIB, Komisioni Evropian) dhe duhet të përcaktojë arsyetimin dhe modelin për rritjen graduale të shumës së fondeve (% e portofolit) ku fondet mund të investojnë në projekte që kanë potencial për kthime më të larta. Një qasje e tillë lidhet drejtpërdrejt me prezantimin e modelit “cikli jetësor” dhe futjen e një portofoli rreziku, i cili për pensionistët e rinj do të sigurojë kthime më të larta të investimeve dhe, së dyti, konservatore, për siguruesit e moshuar që janë të orientuar drejt rrezikut më të ulët.
– Themelimi i një fondi të kapitalit special në vitin 2020, i cili duhet të stimulojë hyrjen e fondeve të investimeve të huaja në Maqedoni. Fondi i kapitalit neto ka për qëllim të menaxhohet nga një kompani e menaxhimit të fondit, e zgjedhur në një thirrje ndërkombëtare. Kushtet për zgjedhjen e një kompanie parashikojnë, përveç fondeve nga shteti, kompania të investojë vet, pra fonde nga fonde private të investimeve.
– Taksa e fitimit mbetet në nivelin e 10% në të gjithë periudhën 2020-2024 dhe përjashtimi nga kjo taksë parashikohet kur riinvestohet fitimi në 2021. Taksa e të ardhurave personale do të ulet në 0% në 2023 për industrinë e IT në një mënyrë të shkallëzuar: 5% në 2021, 3% në 2022 dhe 0% në 2023. Tatimi personal për kategoritë e tjera mbetet në 10%, por qeveria nuk heq dorë nga taksimi progresiv, i cili duhet të ndodhë përmes një procesi negociues gjithëpërfshirës dhe krijimit të një konsensusi për prezantimin e tij. Gjithashtu, do të hapet një proces bisedimesh për sistemin e taksave përsa i përket raportit midis taksave direkte dhe indirekte, pra raportit të tatimit në pronë, të ardhurave dhe konsumit sipas shembullit të vendeve të zhvilluara dhe specifikave të ekonomisë sonë. Qeveria premton të ofrojë një sistem të mirë-hartuar të taksimit progresiv të të ardhurave totale personale, pas një analize dhe debati publik më parë serioz dhe të detajuar, me një fokus në rikonfigurimin e konceptit të të ardhurave personale (të ardhurat familjare) dhe futjen e një takse luksoze.
Reforma e Tatimit mbi Vlerën e Shtuar (TVSH) përmes:
Ligji të ri për TVSH-në, i cili do të sigurojë përfitime tatimore për kompanitë që janë të orientuara drejt eksportit në një mënyrë të tillë që ato të mos paguajnë TVSH-në e lëndëve të para dhe makinerive të destinuara për eksport. Në atë mënyrë ata do të jenë më konkurrues dhe do të kenë fonde dukshëm më të larta;
Shkalla unike prej 10% TVSH për të gjitha shërbimet e restoranteve:
Rishikimi i normave të TVSH-së për lëndët e para për prodhuesit vendas dhe ulja e normës së TVSH-së për prodhuesit bujqësorë dhe ulja e normës së TVSH-së për lëndët e para për kompanitë e orientuara drejt eksportit.
Ulje nga 18% në 5% për shërbimet artizanale:
Rritja e pragut të pagesës së TVSH-së nga 2 milion në 3 milion denarë qarkullim vjetor nga 01.01.2022 dhe barazimin e pragut të lirimit nga tatimi mbi fitimin në 3 milion denarë xhiro vjetore.
Lëndë e parë më e lirë për prodhuesit dhe eksportuesit
– Ligji i ri mbi tarifat doganore dhe rregullimin e përshpejtuar (heqja dhe eliminimi dhe ulja e tarifave doganore) në proporcion me korrelacionin me normat e tarifave doganore në Tarifat e Përbashkët Doganore të Bashkimit Evropian. Kjo do të arrijë çmime më të ulta për kompanitë vendase për lëndët e para, duke i bërë kompanitë më konkurruese për eksport.
–Rregullimi i qëndrueshëm në sektorin e kontabilitetit dhe auditimit të sektorit të korporatave, zbatim i plotë i Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit për sektorin e NVM deri në vitin 2023 dhe specifikimi dhe përmirësimi i sistemit të kontabilitetit dhe auditimit në sektorin e përgjithshëm publik.
–Taksë e re e shitjes për lojërat e fatit – në shumën prej 4% të vlerës bruto të paguar. Ajo do të paguhet nga organizatorët e lojërave të fatit, dhe nuk do të transferohet te përdoruesit. Këto fonde do të përdoren për të mbështetur rritjen, zhvillimin dhe përgjegjësinë sociale. Në të njëjtën kohë, Qeveria do të propozojë një ligj që ndalon hapjen e kazinove dhe lojërave të fatit pranë shkollave, kopshteve dhe ndërtesave fetare.
– Themelimi i një kompanie me një shumë minimale të kapitalit aksionar prej një euro. Me këtë masë, qytetarët kanë mundësinë të krijojnë një kompani me kosto minimale dhe të realizojnë idetë e tyre dhe planet e biznesit përmes ndërmarrjeve të reja të hapura.
– Heqja e taksës mbi të ardhurat personale për kategorinë e trajnimeve, kualifikimeve, marrjen e licencave (të përcaktuara në mënyrë rigoroze vetëm për veprimtarinë e kompanisë) e cila do të mundësojë përmirësimin e cilësisë së fuqisë punëtore në dispozicion të kompanive.
– Shfuqizimi i taksës së kompanisë për dy vitet e para për të gjitha ndërmarrjet e krijuara rishtazi dhe ulje drastike e kostove për marrjen e dokumentacionit ligjor për nevojat e biznesit (dokumente nga Regjistri Qendror, dogana, dokumentacion për pjesëmarrje në tenderë dhe institucione të tjera shtetërore). Për shembull: ulje drastike e çmimit për lëshimin e një bilanci aktual.
– Sistemi i pagesave dhe shuma e tarifave të kompanisë gjithashtu do të ndryshojnë, në përputhje me madhësinë e ndërmarrjeve, numrin e të punësuarve dhe të ardhurat vjetore.
– Zvogëlimi i detyrave parafiskale deri në 75% dhe niveli i tyre sipas madhësisë së subjekteve ekonomike, përmes dialogut me dhomat e tregtisë. Do të krijohet një regjistër i detyrave parafiskale, i cili do të azhurnohet rregullisht dhe plotësohet, në mënyrë që kompanitë të kenë njohuri në çdo kohë dhe të jenë në gjendje të planifikojnë siç duhet aktivitetet e tyre financiare.
– Vendosja e një ligji për falimentimin personal si model për mbrojtjen e nevojave të jetesës së debitorit përmes mosekzekutimit të borxhit të tij në një shumë të caktuar, parandalimit të huazimeve të reja, por edhe kreditorëve, të cilët do të jenë në gjendje të mbledhin vlerën reale. Një ligj i tillë nuk do të krijojë një sistem spirale borxhi.
– Një ligj i ri për tregtinë elektronike në mënyrë që të rregullojë biznesin dhe të luftojë konkurrencën e padrejtë dhe evazionin e taksave. Ky ligj duhet të rregullojë në mënyrë të konsiderueshme tregtinë elektronike duke futur dispozita për faturën elektronike, llogarinë e-fiskale dhe pagesën elektronike.
– Ligji special për agjentët e biznesit dhe ndryshimet në Ligjin për Fondet e Investimeve, i cili do të zvogëlojë ndjeshëm kufizimet në krijimin e fondeve të investimeve. Qeveria premton mundësi për krijimin e fondeve hibride të kapitalit sipërmarrës, dmth do të sigurohen fonde në të cilat, përveç qeverisë, investitorët institucionalë dhe privatë, korporatat, bankat, fondet e pensioneve dhe engjëjt e biznesit do të jenë në gjendje të paraqiten si investitorë.
– Rikapitalizimi i Bankës së Zhvillimit të Maqedonisë Veriore dhe sigurimi i instrumenteve të qarta, të matshme dhe efektive për financimin e nevojave për eksport të kompanive, pra financimin e drejtpërdrejtë të eksporteve dhe rritjen e vëllimit dhe konkurrencës së produkteve dhe shërbimeve të Maqedonisë.
– Forcimi i mëtejshëm i Fondit për Inovacion dhe Zhvillim Teknologjik, transformimi i tij dhe sigurimi i qëndrueshmërisë së mekanizmave dhe rezultateve të përcaktuara mbështetëse në planin afatmesëm dhe afatgjatë. Ky proces zbatohet me mbështetjen e Bankës Botërore dhe Mbretërisë së Bashkuar. Ky proces do të mundësojë hyrjen e fondeve të investimeve të huaja si partnerë strategjikë të Fondit në mbështetje të rritjes ekonomike, bazuar në inovacionin dhe futjen e teknologjive të reja.
– Krijimi i një përshpejtuesi rajonal për kompanitë fillestare dhe zgjerimi i fushës së aplikantëve në vendet e Ballkanit Perëndimor. Për më tepër, kriteret e përshtatshme të aplikimit do të stimulojnë lidhjen e ideve të biznesit nga disa vende në rajon, dhe kështu zgjerojnë tregun “fillestar” nga 2 në 17 milion konsumatorë. Modeli ekzistues i mbështetjes për fillestarët dhe përshpejtuesit, i zhvilluar dhe pilotuar në dy vitet e fundit në Maqedoninë Veriore, do të përdoret si model për zbatimin e programit dhe monitorimin e projektit.
– Përfundimi i investimeve në parkun e shkencës dhe teknologjisë që filloi operimet në Mars 2019 me qëllim që ai të jetë plotësisht funksional në vitin 2025. Vlera e parashikuar e investimeve në infrastrukturën fizike, sipas Studimit të Fizibilitetit të përgatitur nga ekspertë të KE-së, realizuar për nevojat e Fondit, është rreth 80 milion euro. Tashmë ajo ka pilotuar programet e dixhitalizimit të shoqërisë dhe transferimin e teknologjive. Një dizajn paraprak për një hapësirë të re për kompanitë fillestare është përgatitur tashmë, i cili duhet të realizohet në vitin 2020.