Seti i parë i mushkërive dukej si prej gome, thotë Rainer Claus. Ishte aq i dëmtuar sa ishte e pamundur të imagjinohej se si mund të merrte ndonjë sasi oksigjeni përmes tyre, thotë Claus për The Economist, përcjell KDP. Ai dhe kolegët e tij në Qendrën Mjekësore Universitare Augsburg, në Gjermani, kishin autopsuar 10 viktima nga Kovid-19 në fillim të prillit, mushkëritë e të cilëve ishin në gjendje të ngjashme.
Kjo ka qenë, për pjesën më të madhe, rast në të gjithë botën. Njerëzit infektohen me sars-cov-2, virus që shkakton covid-19, duke marrë me frymë pikat e lëngshme të vogla që përmbajnë grimcat e virusit. Ato grimca fitojnë hyrje në mushkëri, ku fillojnë të riprodhohen vetë. Nëse sistemi imunitar nuk e ndalon atë – gjë që ndodh më së shumti – virusi shkakton aq shumë dëme sa mushkëritë nuk mund të kryejnë më punën e tyre, duke përfunduar si ato në Augsburg.
Por ka aspekte të tjera të sëmundjes që nuk kuptohen aq lehtë. Ajo shkakton te disa prej të infektuarve humbjen e shqisës së nuhatjes; në të tjerët gishtërinjtë errësohen sikur të jenë të mavijosur. Zemrat fryhen; mpiksje gjaku; sistemet imunitare dëmtojnë organet për të cilat synohet t’i mbrojnë. Mjekët në të gjithë botën po përpiqen të zbulojnë se sa këto simptoma të ndryshme i atribuohen efekteve të drejtpërdrejta të virusit, efekteve dytësore të dëmit që ai bën në mushkëri, apo madje, në disa raste, edhe ndaj trajtimeve të përdorura kundër tij.
Që virusi të sulmojë një qelizë, sipërfaqja e qelizës duhet të zbukurohet me një proteinë e cila luan një rol në rregullimin e presionit të gjakut dhe inflamacionit të quajtur enzimë konvertuese e angiotenzinës 2 (ace2). Kjo gjëndet në shumë qeliza në traktin e sipërm të frymëmarrjes dhe mushkëritë, si dhe veshjet e enëve të gjakut dhe zemrën, veshkat dhe zorrët. Në disa raste virusi mund të futet direkt në ato qeliza të zorrëve, pasi të jetë gëlltitur. Në raste të tjera duket se arrin përmes zorrëve dhe organeve të tjera të ndjeshme.
Sidoqoftë, më së shumti, virusi duket se nuk merr më shumë se qelizat e pasura me ace2 të hundës dhe fytit, dhe mbase mushkëritë, përpara se mbrojtjet e trupit të kujdesen për të aq mirë sa prezenca e tij as që vihet re. Testet të cilat kërkojnë materiale gjenetike nga sars-cov-2 në shtupë nga hunda dhe fyt shpesh i gjejnë të pranishme tek njerëzit që nuk tregojnë asnjë shenjë tjetër të tij fare: në një studim britanik 70% e atyre që testuan pozitivisht ishin asimptomatikë.
Shumica e atyre që sëmuren vuajnë nga simptoma të gripit, zakonisht me ethe dhe kollë, ndonjëherë me diarre, që përmirësohen pas një jave apo më shumë. Por disa vuajnë për më gjatë, duke mos arritur të kurrojnë infeksionin para se të sëmuren keq. Shumë nga këta njerëz pas një kohe do të fillojnë të ndiejnë një gulçim pasi aftësia e mushkërive për të oksigjenuar gjakun dobësohet. Rreth 10-15% të atyre që diagnostikohen – që mund të nënkuptojnë më pak se 5% të të infektuarve – përfundimisht sëmuren sa duhet për të nevojë për spital.
Pothuajse të gjithë ata që janë shtruar në spital kanë simptoma të pneumonisë – emri i përgjithshëm për përgjigjen e mushkërive ndaj një sërë infeksionesh virale, bakteriale dhe kërpudhore. Kur futen thellë në mushkëri, grimcat sars-cov-2 gjejnë një mjedis të pasur me synime në alveole, qese ajri të vockël, të cilat varen si tufa rrushi nga rrjeti bronkial i degëzimit të mushkërive dhe janë të veshura me qeliza të zbukuruara me ace2 . Oksigjeni nga ajri i thithur në mushkëri kalon në rrjedhën e gjakut, dhe dioksidi i karbonit nga gjaku kalon në mushkëri për tu marrë frymë. Sa më shumë që virusi dëmton dhe vret qelizat që rreshtojnë alveolat, aq më e vështirë bëhet kjo shkëmbim gazesh. Prandaj ka gulçim.
Në disa raste të covid-19, sidoqoftë, ky gulçim nuk shfaqet. Mjekët janë mësuar të shohin pacientë me nivele të oksigjenit në gjak aq të ulët sa të jenë të marramendës ose të pavetëdijshëm, por që nuk tregojnë asnjë shenjë shqetësimi të frymëmarrjes.
Daniel Johnson nga Qendra Mjekësore e Universitetit të Nebraskës thotë se teoria e tij është se sars-cov-2 mund të ndikojë në sistemin nervor. Se mund ta bëjë këtë në disa mënyra, të paktën, lë të kuptohet nga fakti se disa pacientë raportojnë një humbje të ndjenjës së erës herët në infeksionin e tyre; ka edhe shenja të tjera. Ndoshta virusi ka një efekt në pjesën e trurit i cili i thotë mushkërive të punojnë më shumë kur dioksidi i karbonit shtohet në gjak.