E martë, 18 Shkurt, 2025

EKSPERIMENTI I LSDM-SË DHE BESËS

Nëse koalicioni multinacional bën një sensacion dhe del si një forcë fitimtare reth së cilës do të formohet një qeveri, në agjendën ditore të politikës shtetërore maqedonase, përveç temave të mëdha të vogla evropiane do të jetë kërkimi për gjithçka tjetër që si qytetarë na bashkon në një shoqëri të popujve të barabartë.

Shkruan: Denko Maleski

Mbaj mend deklaratën e një politikani shqiptar në krye të një OJQ-e për të drejtat e njeriut në fillim të viteve të nëntëdhjeta i cili thoshte se maqedonasit dhe shqiptarët nuk kishin asgjë të përbashkët. Asgjë të përbashkët? A pasta e dhëmbëve, furça e dhëmbëve, sapuni, uji i nxehtë, ajri që thithim dhe uji që pimë, plehrat, edukimi i fëmijëve tanë dhe punësimi i tyre, kujdesi mjekësor, aspirata për rini të lumtur dhe pleqëri dinjitoze, a nuk është ajo e përbashkët, mendoja atëherë. Por këto tema të vogla dhe të mëdha evropiane, të cilat i shkruaja në kolonat e asaj kohe, nuk ishin në agjendën e Federatës Jugosllave, partitë etnike të së cilës kishin mobilizuar popullatën për luftë. Pastaj, pas shpërbërjes së federatës dhe krijimit të shteteve të pavarura, në rendin e ditës ishin temat kombëtare pastaj kombinimi fitues i zgjedhjeve ishte përsëri mobilizimi etnik. Temat e vogla të mëdha evropiane duhej të prisnin kohë më të mira. Më kujtohet seanca e qeverisë së parë të ekspertëve dhe debati nëse ditarët e shkollave në gjuhën shqipe mund të zhvilloheshin në gjuhën shqipe. Deri atëherë, edhe pse mësimi ishte në gjuhën shqipe, ditarët, sipas logjikës së nacionalizmit maqedonas, duhej të shkruheshin në gjuhën maqedonase?! Diskutimi zgjati me muaj si në qeveri ashtu edhe në ekranet televizive të ilustruara, më kujtohet, me pamjet e një fshati shqiptar në të cilin rjedhte ujë i pistë nëpër rrugë, dhe vajza me rroba të varfra, të cilët i kishin veshur që shumë kohë më parë, duke i veshur me gëzim. Në cilat kushte shtëpiake jetojnë këto vajza, pyesja veten se pse e gjithë energjia e partive maqedonase dhe shqiptare është drejtuar në çështjen kombëtare. Kuptova: te qeniet njerëzore, kombëtarja ka epërsi mbi materialen, një fakt që u konfirmua në të gjithë Evropën Lindore pas rënies së komunizmit. Në pyetjen se pse është kështu Solzhenitsin njëherësh u përgjigj se thjesht janë njerëz të tillë. Jo rastësisht nacionalizmi është ideologjia më e fortë e kohës sonë.

Pra, Maqedonia do të ishte përgjithmonë në skaj ose në konflikt etnik nëse nën presionin e Perëndimit nuk do të ndërtonte një strukturë politike të barazisë midis maqedonasve dhe shqiptarëve. Mazhoranca dhe dominimi i kombit me shumicë maqedonase mbi pakicën shqiptare, në dhjetë vitet e para të pavarësisë sonë, mes ndryshimit të rrethanave ndërkombëtare dhe vendase, shpërtheu në konfliktin etnik të 2001-it. Marrëveshja e Kornizës së Ohrit përcaktoi masa mbrojtëse për komunitetin pakicë dhe hapi rrugën për barazinë e saj të plotë në një shtet të përbashkët shumëkombësh. Megjithëse luhatej pas ngjarjeve, në momente krize, LSDM-ja ishte forca politike që po shtynte në këtë drejtim të rëndësishëm të barazisë si garanci për paqen. Kështu, me secilën përparim të ri në fushën e të drejtave për shqiptarët, gjasat për një luftë të re u zvogëluan, dhe mobilizimi etnik si një mekanizëm për fitimin e zgjedhjeve nga ana e partive humbi fuqinë gradualisht. Sot, me ligjin për gjuhët, ne mund të flasim për barazi, megjithëse zyrtare, nëse jo edhe faktike, të të dy kombeve, kështu që shkaku kryesor për luftë në Maqedoni është asgjësuar. Por një zgjidhje për një problem hap probleme të reja. Mbrojtja e veçantisë së popullit shqiptar me gjuhë të vet, fe dhe kulturë si një (nën) shoqëri për veten, përsëri e shtron pyetjen: Çfarë është ajo që na bashkon në një shtet të përbashkët si pjesë e një shoqërie të përbashkët?

Padyshim që nuk na bashkon mobilizimi etnik të një nacionalizmi kundër një tjetri, unë do të thoja Zaevi dhe kjo flet për LSDM-në si parti multietnike në një shoqëri të tillë. Ahmeti i BDI-së, duke mos dashur që ai dhe partia e tij të mos jenë në punë, rithekson që lufta për barazi nuk ka mbaruar ende dhe se koalicioni multietnik po rrezikon kauzën shqiptare. Mickovski nga VMRO-DPMNE mendon se kauza maqedonase për një shtet kombëtar të popullit maqedonas dhe një shtet të pakicave është rrezikuar prej kohësh. Pra, me koalicionin e LSDM-së dhe Besë-s fillon një eksperiment që bën një depërtim të ri përtej kufijve të shoqërisë së ndarë etnike në kurriz të partive që konsiderohen tradicionalisht mbrojtës të çështjes kombëtare. Në Ballkanin Perëndimor, si rregull, partitë kombëtare mbizotërojnë politikat e vendeve të tyre ndërsa partitë multietnike luajnë një rol dytësor, kështu që është më e sigurt që partitë ti përmbahen nacionalizmit të tyre. Çdo gjë tjetër është një eksperiment. Testi i parë i suksesit të këtij eksperimenti politik që po zhvillohet në Maqedoni do të jenë zgjedhjet.

Nëse koalicioni mutlinacional bën një sensacion dhe del si një forcë fitimtare reth së cilës do të formohet një qeveri, në agjendën ditore të politikës shtetërore maqedonase, përveç temave të mëdha të vogla evropiane do të jetë kërkimi për gjithçka tjetër që si qytetarë na bashkon në një shoqëri të popujve të barabartë. Nëse humb, do të jetë dëshmi se nacionalizmi kërkohet në tregun maqedonas dhe mobilizimi etnik mbetet mënyra më efektive e partive për të fituar zgjedhjet. Kuptohet, si më parë, mobilizimi etnik do të jetë në kurriz të konsolidimit të demokracisë, e kuptuar si një proces i përshpejtuar i pjekurisë së një sistemi politik bazuar në parimet e sundimit të ligjit, një gjyq të pavarur, zgjedhje të ndershme dhe një shoqëri civile të zhvilluar.

Marrë nga Inbox7

Të fundit